ព្រះបាទច័ន្ទរាជាជាព្រះមហាក្សត្រដណ្ដើមរាជ្យពីស្ដេចកនមកវិញ (ភាគ២៩)
2014.10.14
ព្រះបាទច័ន្ទរាជា ដែលជាព្រះមហាក្សត្រដឹកនាំការវាយកម្ចាត់ និងកាត់កស្ដេចកន ដណ្ដើមយករាជ្យបានមកវិញនោះ គឺជាព្រះមហាក្សត្រដែលបានសាងក្រុងលង្វែក និងបានវាយបណ្ដេញសៀម ដែលចូលមកបោះទីតាំងនៅអង្គររហូតដល់ដល់ខេត្តអង្គរ ត្រូវបានគេហៅថាខេត្តសៀមរាប ទៀតផង។
សូមអញ្ជើញលោកអ្នកនាងស្តាប់ការរៀបរាប់របស់ លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ ដូចតទៅ៖
គ.៧ ព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា (ឆ្នាំ១៥១៦-ឆ្នាំ១៥៦៦)
ព្រះពញាច័ន្ទរាជា ជាព្រះរាជបុត្រទី២របស់ព្រះបាទធម្មរាជា។ ក្នុងពេលដែលស្ដេចកន ក្រោកបះបោរវាយដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ដោយបោកប្រាស់អ្នកស្រុកថាខ្លួន “ស្ដេចកន” បានទទួលបញ្ជាពីព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ អោយទៅកេណ្ឌទ័ពដើម្បីមកវាយកម្ចាត់ព្រះអង្គជាមហាឧបរាជ ដោយចោទព្រះអង្គថាមានផែនការក្បត់ចង់ឡើងសោយរាជ្យនៅក្រុងចតុមុខនោះ ពញាច័ន្ទ ក៏ភៀសព្រះអង្គទៅសុំជ្រកកោនជាមួយព្រះចៅចក្រពត្តិប្រទេសសៀម។ ប៉ុន្តែក្រោយពីបានជ្រាបដំណឹងសព្វគ្រប់ពីអំពើក្បត់របស់ស្ដេចកន និងការធ្វើគត់ព្រះជេដ្ឋាព្រះអង្គនោះ ពីពញាយសរាជា ជាក្មួយដែលជាព្រះរាជបុត្រព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ហើយដែលបានភៀសទៅសៀម ដែរនោះ ព្រះពញាច័ន្ទរាជា មានការក្រេវក្រោធជាខ្លាំង។ ព្រះអង្គក៏ទៅទូលសុំការអនុញ្ញាតពីព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម ដើម្បីបានយាងវិលត្រឡប់មករំដោះប្រទេសជាតិព្រះអង្គវិញ។ ប៉ុន្តែដោយយល់ឃើញថា ព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម ហាក់មិនសូវឈឺឆ្អាលនឹងរឿងនេះ ព្រះអង្គច័ន្ទ ដែលធ្លាប់មានស្នាព្រះហស្ដក្នុងការទាក់ដំរីសថ្វាយព្រះចៅសៀម ពីមុនមក ក៏ប្រឌិតបង្កើតរឿងថា មានដំរីសមួយទៀតធំលើសដំរីសមុន កម្ពស់ដប់ហត្ថ ដែលគេឃើញមានដានជើង និងរោមជាប់នឹងដើមឈើក្នុងព្រៃភាគខាងកើតនៃប្រទេសសៀម។ ព្រះចៅសៀម កាលបើជ្រាបដំណឹងនេះហើយ ក៏ត្រាស់បញ្ជាអោយពញាច័ន្ទរាជា ចេញទៅទាក់ដំរីនោះយកមកថ្វាយព្រះអង្គអោយទាល់តែបាន។ ព្រះអង្គបានផ្តល់ពលចំនួនប្រាំពាន់នាក់ ដំរីធ្នាក់មួយរយ គ្រឿងសាស្ត្រាវុធសព្វបែបយ៉ាង និងស្បៀងអាហារយ៉ាងច្រើន ព្រមទាំងដាវអាជ្ញាសឹកផងដល់ពញាច័ន្ទរាជា។
មុននឹងចេញដំណើរទាក់ដំរីក្លែងក្លាយនេះ ចៅពញាច័ន្ទ បានលបធ្វើដំណើរទៅជួបជាសម្ងាត់ជាមួយចៅពញាអុង ជាព្រះរាជបុត្រព្រះស្រីរាជា និងត្រូវជាព្រះរៀមជីដូនមួយនឹងព្រះអង្គ ដើម្បីបបួលព្រះអង្គអោយវិលត្រឡប់មកប្រទេសវិញ។ ប៉ុន្តែត្រូវពញាអុង ដែលបានក្លាយជាបុត្រធម៌របស់ព្រះចៅសៀម និងបានតំណែងជាចៅហ្វាយខេត្តសុវណ្ណខាត់លោក ទៅហើយនោះ បានបដិសេធ។ មិនត្រឹមប៉ុណ្ណោះទេ ពញាអុង បានទូលស្ដេចសៀម សព្វគ្រប់ពីគំនិត និងល្បិចរបស់ព្រះអង្គច័ន្ទ ដែលក្លែងធ្វើជាទៅទាក់ដំរី ប៉ុន្តែតាមការពិត គឺព្រះអង្គទ្រង់នាំទ័ពទៅរំដោះប្រទេសកម្ពុជា។ ដំណឹងនេះ ធ្វើអោយព្រះចៅសៀម ខ្ញាល់ជាខ្លាំង ហើយបញ្ជាអោយលើកទ័ពទៅតាមព្រះអង្គច័ន្ទ អោយត្រឡប់មកវិញ។ តែពេលនោះ ព្រះអង្គច័ន្ទរាជា បានលើកទ័ពចូលទៅក្នុងប្រទេសខ្មែរផុតរួចជាស្រេចទៅហើយ។
ក្រោយពីព្រះអង្គច័ន្ទ ទ្រង់នាំទ័ពចូលមកដល់កម្ពុជា ភ្លាម សង្គ្រាមរវាងព្រះអង្គ និងហ្លួងព្រះស្ដេចកន ក៏បានផ្ទុះឡើង ហើយអូសបន្លាយអស់រយៈពេលជិត ១០ឆ្នាំ។ ព្រះអង្គច័ន្ទ មានការគាំទ្រយ៉ាងប្ដូរផ្តាច់ពីគ្រួសារតាពេជ្រ គឺឃ្លាំងមឿង ដែលបានធ្វើពលិកម្មបូជាជីវិត ដើម្បីទៅកេណ្ឌទ័ពខ្មោចមកជួយផង ពីមេទ័ពទាំងអស់ ព្រមទាំងប្រជារាស្ត្រច្រើនលើសលប់ផង។
ទីបញ្ចប់នៃសង្គ្រាមនេះ ទ័ពព្រះច័ន្ទរាជា បានព័ទ្ធបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យព្រៃនគររបស់ស្ដេចកន ជាប់អស់រយៈកាលបីខែ ហើយវាយសន្ធាប់ធ្វើអោយស្ដេចកន ត្រូវរបួស និងចាប់ខ្លួនបាន ហើយត្រូវប្រហារជីវិតដោយកាត់ក្បាលដោតជាបម្រាម នៅមុខបន្ទាយនោះក្នុងឆ្នាំ១៥២៥ នៃគ.ស។
ដោយមានសំណូមពរពីព្រះរាជា គណៈសង្ឃ ពីព្រាហ្មណ៍បុរោហិត ព្រះរាជវង្សានុវង្ស នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីផង ព្រះច័ន្ទរាជា ទ្រង់យល់ព្រមទទួលឡើងសោយរាជ្យ ដោយបានធ្វើពិធីសង្គ្រាមាពិសេកនៅឆ្នាំ១៥១៦ ដោយមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា “សម្ដេចព្រះបរមរាជាច័ន្ទរាជា”។
លុះបានទទួលជោគជ័យជាស្ថាពរលើស្ដេចកន ហើយ ហើយក្រឡាពាសសួស បានយល់សប្តិ និងរកឃើញគ្រឿងបញ្ចក្សត្រសម្រាប់រាជ្យ ដែលសម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ បានយកទៅលាក់ទុកក្នុងរូងដើមចំបក់មួយនៅស្រុកបាទី មុនពេលដែលគាត់អនិច្ចកម្មនោះមកវិញ ទើបព្រះអង្គទ្រង់ទទួលពិធីប្រាប្ដាភិសេក សោយរាជ្យសម្បត្តិជាសូរេច ក្នុងពេលខាងក្រោយ គឺនៅឆ្នាំ១៥៣៩ នៃគ.ស ក្នុងរាជធានីលង្វែក។
សម្ដេចព្រះបរមរាជាមហាច័ន្ទរាជា ជាព្រះមហាក្សត្រដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិខ្លាំងពូកែ និងប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌។ ព្រះអង្គទ្រង់បានប្រមូល និងសម្រិតសម្រាំងអស់អ្នកប្រាជ្ញរាជបណ្ឌិត ទាំងខាងផ្លូវលោក ទាំងខាងផ្លូវធម៌ ទាំងព្រះសង្ឃ ទាំងគ្រហស្ថ ព្រមទាំងគម្ពីរដីកា ក្រាំង សាស្ត្រា ឯកសារទាំងអស់ ទុកជាគ្រឹះព្រះនគរ។ ទ្រង់សម្រិតសម្រាំង និងទំនុកបម្រុងអ្នកមានចំណេះវិជ្ជាការ មានថ្វីអាវុធយុទ្ធសាស្ត្រ រក្សាទុកជាកម្លាំងការពារជាតិមាតុភូមិ ហើយទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យជួយទំនុកបម្រុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដោយបានសាងវត្តអារាមជាច្រើននៅពោធិ៍សាត់ នៅបរិបូរណ៍ នៅឧដុង្គ និងនៅលង្វែក ហើយទ្រង់បានលើកតម្កើងការកសាងវប្បធម៌ជាតិ មានចាត់អោយហាត់ល្ខោនប្រុស ល្ខោនស្រី ភ្លេងចម្រៀង តូរ្យតន្ត្រីសព្វបែបយ៉ាង សម្រាប់ជាព្រះឥស្សរិយយសជាដើមផង។
ចំណែកខាងការចារសិលាចារិក ដែលខ្មែរអាក់ខានលែងបានសាងតាំងពីមុនសម័យអង្គរមក ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រខ្មែរចាប់ផ្ដើមកសាងឡើងវិញខ្លះៗ តាំងពីរាជ្យព្រះអង្គច័ន្ទរាជា នេះមក។ ជាក់ស្តែង ដូចជាសិលាចារិកមួយចំនួននៅកន្លែងព្រះពាន់ នៅថ្នាក់លើ គឺបាកាន និងថែវខាងក្រោមនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត មានចុះកាលកំណត់ពីគ.ស១៥៦៥ ដល់១៧៤៦ ជាភស្តុតាងស្រាប់។
ម្យ៉ាងទៀត ព្រះអង្គច័ន្ទរាជា ជាព្រះមហាក្សត្រសឹកដ៏អង់អាចក្លាហានបំផុត ក្នុងចំណោមព្រះរាជាខ្មែរក្រោយសម័យអង្គរ។ នៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ ដោយសារព្រះអង្គមិនព្រមបញ្ជូនសួយទៅថ្វាយស្ដេចសៀម ដែលបានចាត់ទុកនគរខ្មែរថាជានគរចំណុះតាំងពីរាជ្យព្រះធម្មរាជា មកនោះ នៅឆ្នាំ១៥៣០ ព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម បានលើកទ័ពមកលុកលុយខេត្តអង្គរ តែត្រូវទ័ពព្រះច័ន្ទរាជា វាយអោយបែកខ្ចាត់ខ្ចាយបរាជ័យនៅត្រង់ស្ទឹងអង្គរ ត្រង់ភូមិមួយដែលជាប់ឈ្មោះថា “សៀមរាប” ខេត្តសៀមរាប រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
មិនតែប៉ុណ្ណោះទេ នៅឆ្នាំ១៥៣១ ព្រះច័ន្ទរាជា ទ្រង់លើកទ័ពទៅវាយរំដោះយកខេត្តបស្ចិមបុរីមកវិញបាន។ នៅឆ្នាំ១៥៤០ ព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម បានបញ្ជាអោយពញាអុង ដែលគេរក្សាទុកជាកូនអុកសម្រាប់ប្រឆាំងនឹងខ្មែរនោះ អោយលើកទ័ពជើងគោកចំនួនប្រាំបួនម៉ឺននាក់ និងទ័ពជើងទឹកប្រាំម៉ឺននាក់ ដឹកនាំដោយពញាវាំងសាន ចូលមកលុកលុយប្រទេសកម្ពុជា តែទ័ពទាំងពីរនេះ ត្រូវបានវាយកំទេចដោយទ័ពខ្មែរ ហើយពញាអុង ជាបុត្រព្រះស្រីរាជា ដែលបន្ទាប់មកក្លាយជាបុត្រចិញ្ចឹមរបស់ព្រះចៅសៀម ក៏ត្រូវព្រះអង្គច័ន្ទ កាប់នឹងសែងដាវ សុគតលើខ្នងដំរីក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់ ក្នុងសង្គ្រាមនោះទៅ។
នៅឆ្នាំ១៥៥៧ ឆ្លៀតឱកាសដែលសៀម ជាប់ដៃច្បាំងនឹងភូមា ព្រះបាទច័ន្ទរាជា ទ្រង់លើកទ័ពទៅវាយសៀម រំដោះយកខេត្តច័ន្ទបុរី និងខេត្តផ្សេងទៀតនៅជិតនោះបានមកវិញ។ សង្គ្រាមជាមួយសៀម ដើម្បីរំដោះទឹកដីខ្មែរមកវិញនេះ ត្រូវព្រះអង្គដឹកនាំពីរលើកទៀតនៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ គឺនៅឆ្នាំ១៥៥៩ ម្តង និងឆ្នាំ១៥៦២ ម្តងទៀត។
ព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា ជាព្រះមហាក្សត្រប្រកបដោយកិត្យានុភាព និងមានព្រះកិត្តិយសក្រអូបនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិកម្ពុជា។ ព្រះអង្គទ្រង់ឡើងគ្រងរាជ្យនៅឆ្នាំ១៥១៦ នៃគ.ស ដោយមានទីតាំងជាបណ្ដោះអាសន្ននៅបន្ទាយជ័យ ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ប៉ុន្តែដល់ឆ្នាំ១៥២៧ ព្រះអង្គទ្រង់បានបញ្ជាអោយសាងក្រុងថ្មី គឺក្រុងលង្វែក ដែលជាបន្ទាយរឹងមាំចុងក្រោយបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានសាងរួចរាល់ក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ។ លុះដល់ឆ្នាំ១៥២៩ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់យាងចេញពីបន្ទាយជ័យ ខេត្តពោធិ៍សាត់ មកគង់នៅក្រុងថ្មីនេះ។
ព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា ទ្រង់សោយទិវង្គតក្នុងឆ្នាំ១៥៦៦ នៃគ.ស នៅរាជធានីលង្វែក ហើយព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះអង្គ ត្រូវបានគេបញ្ចុះនៅនឹងចេតិយមួយស្ថិតនៅលើភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ “ឧដុង្គ“ សព្វថ្ងៃនេះ។ ប៉ុន្តែឯកសារខ្លះបានបញ្ជាក់ផ្ទុយពីនេះទៅវិញ គឺថាព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះអង្គ ត្រូវបានព្រះរាជបុត្រដែលសោយរាជ្យបន្ត គឺព្រះបាទបរមិន្ធររាជា ទ្រង់ដង្ហែទៅបញ្ចុះនៅព្រះចេតិយជាមួយព្រះអយ្យកោ គឺព្រះធម្មរាជា ប្របព្រះពុទ្ធចេតិយឯភ្នំសន្ទុកឯណោះទៅវិញ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- ពលរដ្ឋនៅតំបន់បឹងតាមោក ចោទប្រកាន់អាជ្ញាធរខណ្ឌព្រែកព្នៅថា ប្រើអំពើហិង្សា
- វៀតណាមព្រមានថា ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោអាចជួយសម្រួលវត្តមានយោធាចិនក្នុងទឹកដីកម្ពុជាកាន់តែជ្រៅ
- ពលរដ្ឋខ្មែរ-អូស្ត្រាលីម្នាក់ ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រងការវាយដំពីជនមិនស្គាល់មុខមួយក្រុម ពេលទៅលេងស្រុកខ្មែរ
- ក្រសួងដែនដីបានហៅអតិថិជនបុរីពិភពថ្មីទៅពិភាក្សា ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ
- ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី នៅតាមតំបន់មួយចំនួននៅស្រុកសុរិន្ទ