អ្នកជំនាញហៅការវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតថាជារឿងហួសចិត្ត និងអយុត្តិធម៌
2017.10.16
ពីឆ្វេង៖ លោក សំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិអង្គការនិចហ្វិក (NICFEC) លោក គឹម ឈន អ្នកសម្របសម្រួលនៃអង្គការខុមហ្រ្វែល (COMFREL) និងលោក កង សាវាង្ស អ្នកអង្កេតនៃអង្គការខុមហ្រ្វែល នៅក្នុងសន្និសីទកាសែតស្ដីពីសវនកម្មបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧។ RFA/Cheu Sideth
RFA/Cheu Sideth
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងអ្នកជំនាញផ្នែកបោះឆ្នោតហួសចិត្ត និងចាត់ទុកថា ជារឿងអយុត្តិធម៌នៅពេលដែលរដ្ឋសភាបានសម្រេចអនុម័តសេចក្ដីព្រាងច្បាប់វិសោធនកម្មច្បាប់មួយចំនួនស្ដីពីការបោះឆ្នោត ដែលនឹងបើកអោយមានការដកហូតអាសនៈរបស់គណបក្សប្រឆាំង។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយហៅការប៉ុនប៉ងរំលាយ និងដកហូតអាសនៈពីគណបក្សមួយដែលមានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភា កើតចេញពីការបោះឆ្នោតថាជាការប្លន់អំណាច។
អ្នកស្រាវជ្រាវឯករាជ្យផ្នែកសង្គម និងនយោបាយ លោកសាស្ត្រាចារ្យ ហេង ស៊្រាង បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុក (Facebook) របស់លោកភ្លាមៗ ក្រោយការសម្រេចអនុម័តសេចក្ដីព្រាងវិសោធនកម្មច្បាប់ទាក់ទិននឹងការបោះឆ្នោតនៅព្រឹកថ្ងៃទី១៦ ខែ តុលា ថា តាំងពីលោកបានដើររៀន ដើរបង្រៀន អានសៀវភៅនយោបាយ ស្រាវជ្រាវ សរសេរបោះពុម្ពរហូតសព្វថ្ងៃ មិនដែលបានជួប បានឮអំពីការដកហូតតំណែងសភារបស់បក្សមួយ ដែលប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យ ទៅឲ្យបក្សផ្សេង ដែលពលរដ្ឋខ្ពើមរអើមមិនបោះឆ្នោតឲ្យសូម្បីតែមួយកៅអីសោះ។
លោក ហេង ស៊្រាង បន្តថា ជួយប្រាប់ផងក្រែងមានប្រទេសណាបានធ្វើបែបនេះ? លោកថា បញ្ហានេះគឺល្បីអសោចក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រគ្មានពីរលើលោក។ លោក ថាបើធ្វើទៅរួច ទង្វើបែបនេះមិនដឹងហៅអ្វីត្រូវ? រដ្ឋប្រហារក៏មិនត្រូវ បក្សប្រហារក៏មិនត្រូវ បើថាប្លន់អំណាចអាចត្រូវ។ លោកមានចម្ងល់ថា តើប្លន់យកតំណែងសមាជិកសភាទៅចែកគ្នាដូចចែកនំឬ?
លោកបន្តថា លោកគាំទ្រតែរដ្ឋបាលដឹកនាំណា ដែលកើតចេញពីការប្រកួតប្រជែងដោយស្មើភាព និងយុត្តិធម៌ប៉ុណ្ណោះ។
ចំណែកនាយកប្រតិបត្តិអង្គការនិកហ្វិច (NICFEC) ដែលជាអង្គការឃ្លាំមើលដំណើរការបោះឆ្នោត លោក សម គន្ធាមី បានប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា វាអយុត្តិធម៌សម្រាប់ម្ចាស់ឆ្នោតព្រោះពលរដ្ឋបានបោះឆ្នោត ប្រសិនបើមានការបែងចែកអាសនៈសភានៃគណបក្ស ដែលត្រូវគេរំលាយមុនចប់អាណត្តិ។ យ៉ាងនេះក្ដីលោកមើលឃើញថាច្បាប់ដែលត្រូវបានអនុម័តដោយគណបក្សកាន់អំណាចតែឯងនេះ ទំនងជាមិនត្រូវបានយកទៅអនុវត្តជាទូទៅនោះទេ ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏ទំនងជាមិនត្រូវបានគេរំលាយនោះដែរ។
រីឯអ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតនៃគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែល (COMFREL)លោក កន សាវាង្ស បានសរសេរការវិភាគខ្លីមួយនៅលើហ្វេសប៊ុក របស់លោកថា វិសោធនកម្មលើ ច្បាប់ បោះឆ្នោត ចំនួន៤ ឬមួយណាក៏បាន ត្រូវបានអនុម័តតាមសំណើ ហើយគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានរំលាយមែន នោះ សំឡេងឆ្នោតរបស់ប្រជាជន ជាង២,៩លាននាក់ក្នុងឆ្នាំ២០១៣ និងសំឡេងជាង៣លាននាក់ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ នឹងត្រូវបានបំផ្លាញចោល។ លោកចោទសួរថា តើសំឡេងទាំងអស់នោះជាប្រជាពលរដ្ឋដែលមិនមែនជាជនជាតិខ្មែរ? តើហេតុអ្វីបានជាសំឡេងទាំងនោះត្រូវបានបំបាត់? លោកបន្តថាអ្វីដែលហួសចិត្ត គណបក្សដែលមិនត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋយល់ឃើញថាជាអ្នកដែលមានសមត្ថភាពនិងមិនពេញចិត្តសោះ ហើយដែលការបោះឆ្នោតកន្លងទៅរកតែមួយកៅអីមិនបានផង បែរជាទទួលបានអាសនៈ ដែលធ្លាក់ពីលើមេឃទៅវិញ។
លោក សាវាង្ស លើកឡើងទៀតថា ក្នុងបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រឆ្នាំ២០១៣ នៅមណ្ឌលភ្នំពេញ កូតាមួយអាសនៈត្រូវការសំឡេងជាង ៥ម៉ឺននាក់ តែនៅក្រោយពីការធ្វើវិសោធនកម្មនេះ បែរជាកូតាត្រូវការតែជាង២ពាន់នាក់តែប៉ុណ្ណោះ។
សម្រាប់នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មការខុមហ្វ្រែល (COMFREL)លោក គល់ បញ្ញា វិញលោកធ្លាប់លើកឡើងនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាក្នុងកម្មវិធីសំឡេងសង្គមស៊ីវិលថា ការប្រកួតប្រជែងតាមរយៈការបោះឆ្នោតគឺមិនខុសគ្នាពីការប្រកួតប្រជែងយកមេដាយ ឬពានរង្វាន់នៅក្នុងល្បែងកីឡានានាឡើយ គឺគេមិនអាចទៅដកពានរង្វាន់ពីអ្នកប្រកួតឈ្នះទៅអោយអ្នកដែលមិនបានឈ្នះដោយគ្រាន់តែបង្កើតលក្ខខណ្ឌ ឬច្បាប់ថ្មីណាមួយនៅក្រោយការប្រកួតឡើយ។ លោកថា ការបោះឆ្នោតជាការប្រកួត ដែលមានចៅក្រម ជាប្រជាពលរដ្ឋរាប់លាននាក់។
រដ្ឋសភាដែលមានតែសមាជិកសភា មកតែខាងគណបក្សនៅព្រឹកថ្ងៃទី១៦ ខែ តុលា បានអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទដោយសំឡេង៦៧ លើ៦៧ នូវច្បាប់វិសោធនកម្មចំនួន៤ គឺច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងព្រឹទ្ធសភា ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ និងច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។ ការអនុម័តច្បាប់នេះគឺនៅក្រោយពេលដែលក្រសួងមហាផ្ទៃដាក់បណ្ដឹងរំលាយ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិទៅតុលាការកំពូលតាមបណ្ដឹងរបស់ គណបក្សតូចៗចំនួនពីរដែលគ្មានអាសនៈនៅក្នុងសភា គឺគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច(FUNCINPEC) និងគណបក្សយុវជនកម្ពុជា ដោយចោទបក្សប្រឆាំងថា មានផែនការផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលលោកហ៊ុន សែន។ ក្នុងសារព័ត៌មានជាតិ និងអន្តរជាតិមួយចំនួនបានចុះផ្សាយនូវរូបមន្តដែលផ្ដល់ដោយអ្នកជំនាញផ្នែកបោះឆ្នោតដែលថា នៅក្រោយពេលដែលគណបក្សសង្រ្គោះជាតិត្រូវរំលាយ ហើយមានការដកហូត បែងចែកអាសនៈសភាមែននោះមានគណបក្សចំនួន៥ នឹងត្រូវគេបែកចែកអាសនៈទៅអោយ ដែលក្នុងនោះរួមមាន គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច នឹងទទួលបាន៤១អាសនៈ គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យចំនួន៦អាសនៈ គណបក្សខ្មែរឈប់ក្រ បានចំនួន៥អាសនៈ គណបក្សសញ្ជាតិកម្ពុជាបាន ២អាសនៈ និងគណបក្សខ្មែរអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច បានមួយអាសនៈ៕
...........
សមាជិកសភាបក្សកាន់អំណាចអនុម័តច្បាប់ចំនួន៤ពាក់ព័ន្ធនិងការបោះឆ្នោត
ដោយ មួង ណារ៉េត
សំឡេង៖
សមាជិកសភាពរបស់គណបក្សអំណាចចំនួន ៦៧សំឡេងបានលើកដៃយល់ព្រម អនុម័តលើសេចក្ដីស្នើច្បាប់ចំនួន ៤ ពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត ប្រយោជន៍ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យមានការរំលាយបក្សប្រឆាំង ចេញពីឆាកនយោបាយ។ អ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គមយល់ឃើញថា ច្បាប់ដែលអនុម័តដោយឯកបក្សនេះ គ្មានភាពស្របច្បាប់ឡើយ ហើយថា នេះជាការប្លន់អំណាចថែមទៀត។
ច្បាប់ដែលអនុម័ត ស្ថិតក្រោមការរិះគន់ដ៏ចម្រូងចម្រាស និងពុំមានការជជែកដេញដោល ពីខាងបក្សប្រឆាំង បានដំណើរការទៅដោយពុំមានឧបសគ្គអ្វីឡើយ ដូចការគ្រោងទុក។
សំឡេងគាំទ្រលើសេចក្ដីស្នើច្បាប់ ដែលមាន ៦៧ សំឡេង ដែលសុទ្ធតែជាសមាជិកសភា ពីខាងបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានយល់ព្រម និងគាំទ្រលើការអនុម័តច្បាប់នេះ ដោយពុំមានសំឡេងប្រឆាំងសូម្បីតែមួយម៉ាត់។
លោក ហេង សំរិន ប្រធានរដ្ឋសភា បានលើកឡើង នៅក្នុងសម័យប្រជុំសភាពេញអង្គ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី១៦ តុលា ថា ប្រសិនបើសមាជិកសភា ដែលចូលរួមប្រជុំនេះ ពុំមានការយល់ទាស់ចំពោះសេចក្ដីស្នើច្បាប់ទេ ដូច្នេះសេចក្ដីស្នើច្បាប់នេះ មានតម្លៃគតិយុត្តិ និងមានសុពលភាព ក្រោយអនុម័តនេះតទៅ។
សេចក្ដីស្នើវិសោធនកម្មច្បាប់ទាំងបួន ដែលត្រូវបានរដ្ឋសភាអនុម័តនោះ គឺច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោត ជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សា រាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោត ជ្រើសតាំងព្រឹទ្ធសភា ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ និងច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។
ច្បាប់ទាំងបួន ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតនេះ ហើយត្រូវបានសមាជិកសភា ពីខាងបក្សកាន់អំណាចដ៏ច្រើនលើសលប់ បោះឆ្នោតគាំទ្រ និងអនុម័ត ត្រូវបានអ្នកវិភាគយល់ឃើញនេះជាការបើកផ្លូវឲ្យមានការរំលាយ បក្សប្រឆាំងចេញពីឆាកនយោបាយ។ ក្រៅពីនេះ អាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភាទាំង ៥៥ អាសនៈ របស់បក្សសង្គ្រោះជាតិដែលពលរដ្ឋជាម្ចាស់ឆ្នោតបោះអោយនោះ អាចនឹងត្រូវបានបក្សកាន់អំណាចយកទៅចែកជាចម្រៀកៗឲ្យបក្សតូចមួយដទៃទៀតដែលពលរដ្ឋមិនបានបោះឆ្នោតអោយ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយ ចាត់ទុកថា នេះជាវិធីសាស្ត្រដែលប្រមាថយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ពលរដ្ឋជិតពាក់កណ្ដាលប្រទេស ដែលគាំទ្របក្សសង្គ្រោះជាតិ។ ជាងនេះទៀត បក្សដទៃដែលនឹងត្រូវទទួលបានអាសនៈ ពីការបែងចែក ដោយបក្សកាន់អំណាចនេះ តើគួរទទួលយកដោយរបៀបណា?។ លោកបន្តថា ការប្រើប្រាស់សំឡេងឆ្នោត ដែលបានមកតាមរយៈការចាត់ចែង ប្រៀបដូចជាប្លន់បែបនេះ ជាការគួរអាម៉ាស់ និងមិនសមហេតុផលថែមទៀត។
បើទោះជាបែបណា សមាជិកសភាមួយរូបពីខាងបក្សកាន់អំណាច គឺលោក ជាម យៀប បានថ្លែងការពារជំហរ ក្នុងការអនុម័តច្បាប់នេះ។ លោក ជាម យៀប ដែលរងការរិះគន់ថា ជាអ្នកនយោបាយ រត់គេចវេះមិនទទួលខុសត្រូវចំពោះការបុកមនុស្សស្លាប់ ក្នុងពេលកន្លងទៅចាត់ទុកថា ការអនុម័តច្បាប់នេះ គឺជាការរួមចំណែក ធ្វើឲ្យកម្ពុជាមាននីតិរដ្ឋ និងពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ស្របពេលគណបក្សនយោបាយចំនួន៥ ដែលបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត ជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ កាលពីឆ្នាំ២០១៣ ដែលគេទម្លាយថា អាចនឹងត្រូវទទួលបានអំណោយកាដូពីសេសពីបក្សកាន់អំណាច ក្នុងនោះមានគណបក្ស ហ៊្វុន ស៊ិនប៉ិច ដែលដឹកនាំដោយសម្ដេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ជាដើម ពេញចិត្តនឹងទទួលយកអាសនៈ ពីការបែងចែកនេះ។ ដោយឡែក គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យវិញ ហាក់នៅមិនទាន់បញ្ជាក់ជំហរ របស់ខ្លួននៅឡើយទេ មកដល់ពេលនេះ។
លោក កូវ គា អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ អះអាងថា គណបក្សមួយនេះមិនទាន់ធ្វើសេចក្ដីសម្រេចបែបណានៅឡើយ អំពីរឿងអាសនៈដែលនឹងត្រូវបែងចែក ប្រសិនបើបក្សប្រឆាំងត្រូវរំលាយមែន។ លោកបន្តថា ចម្លើយឲ្យប្រាកដថា ត្រូវបដិសេធ ឬយល់ព្រមនោះ រង់ចាំពេលវេលាមកដល់ជាមុនសិន។
លោក សុក សំអឿន ប្រធានការិយាល័យមេធាវីក្រុមអ្នកច្បាប់អមរិន្ទ្រ យល់ឃើញថា ការអនុម័តវិសោធនកម្មច្បាប់ទាំងនេះ គឺមានគោលដៅនយោបាយ ប៉ុន្តែព្យាយាមអោយស្របច្បាប់។
អ្នកវិភាគនយោបាយយល់ឃើញថា ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានអាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភាចំនួន ៥៥ អាសនៈនេះ ពិតជាត្រូវរំលាយមែន នោះស្ថាប័នជាតិ រៀបចំការបោះឆ្នោត និង រដ្ឋសភាទាំងមូល ក៏នឹងត្រូវរលាយដែរ។ ជាងនេះទៀត រដ្ឋាភិបាល ដែលកើតឡើង តាមរយៈការផ្ដល់សេចក្ដីទុកចិត្តដោយរដ្ឋសភា ក៏នឹងក្លាយជារដ្ឋាភិបាលមិនគ្រប់ទឹក ឬរដ្ឋាភិបាលមិនស្របច្បាប់ដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- ពលរដ្ឋនៅតំបន់បឹងតាមោក ចោទប្រកាន់អាជ្ញាធរខណ្ឌព្រែកព្នៅថា ប្រើអំពើហិង្សា
- វៀតណាមព្រមានថា ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោអាចជួយសម្រួលវត្តមានយោធាចិនក្នុងទឹកដីកម្ពុជាកាន់តែជ្រៅ
- ពលរដ្ឋខ្មែរ-អូស្ត្រាលីម្នាក់ ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រងការវាយដំពីជនមិនស្គាល់មុខមួយក្រុម ពេលទៅលេងស្រុកខ្មែរ
- ក្រសួងដែនដីបានហៅអតិថិជនបុរីពិភពថ្មីទៅពិភាក្សា ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ
- ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី នៅតាមតំបន់មួយចំនួននៅស្រុកសុរិន្ទ
អត្ថបទពេញនិយម
នយោបាយ
- អាជ្ញាធរក្រុងភ្នំពេញមិនអនុញ្ញាតឱ្យបក្សកម្លាំងជាតិធ្វើបាតុកម្ម នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ
- មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា ការជីកព្រែកហ្វូណនជាសិទ្ធិអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា គ្មានការចាំបាច់បំភ្លឺគ្រប់រឿងដល់វៀតណាមទេ
- លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ថ្លែងការពារគម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ ក្រោយពេលវៀតណាមរិះគន់
- តើកម្ពុជាអាចជម្នះសាងសង់ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោបានដែរឬទេ?
- លោក ហ៊ុន សែន បដិសេធការចោទរបស់វៀតណាម ដែលថា ព្រែកជីកហ្វូណនសម្រាប់សម្រួលវត្តមានយោធាចិន