Li shéngning Uyghur tarixi heqqidiki bayanliri türkiyediki “Milliyetchi kadro” torida qattiq tenqidige duch keldi

Muxbirimiz qutlan
2017.06.12

Xitay tarixchisi li shéngning Uyghur élidiki milletler tarixi we uning hazirqi ehwali heqqide yazghan bir yürüsh kitabliri, bolupmu uning Uyghur tarixi heqqidiki bayanliri türkiye tarix sahesidikilerning küchlük tenqidige duch keldi.

Türkiyediki “Ölküchi kadro” torida bügün éli badamchi isimlik bir tarixchining “Li shéngning Uyghur tarixi heqqide” namliq yazmisi élan qilin'ghan. Mezkur yazma bügün yene istanbulda chiqidighan “Uyghur xewer tori” da ulap bésilghan.

Maqalide qedimki Uyghur we ottura asiya tarixi tetqiqatida gerche qedimki xitay menbeliri muhim bir qaynaq süpitide qaralsimu, emma yéqindin buyan ili shéng qatarliq xitay tarixchilirining xitay menbelirini yégane qaynaq süpitide ulughlap, Uyghur tarixini xitayning bir parchisi qilip izahlashqa urun'ghanliqi tenqid qilin'ghan.

Maqalide char rusiye we sowét ittipaqi dewride yétiship chiqqan radlof, bartold we gumiliyéf qatarliq rus tarixchilirining gerche tarix pelsepisi jehettin rus idé'ologiyesining tesiridin qutulalmighan bolsimu, emma ottura asiya türk tarixi tetqiqatida ilim sahesi étirap qilidighan eserlerni meydan'gha keltürgenliki qeyt qilin'ghan. Ularning Uyghur we türk tarixi tetqiqatida héchqachan xitay menbelirini yégane qaynaq dep qarimighanliqi alahide tekitlen'gen.

Halbuki, ili shéng qatarliq xitay tarixchilirining yéqinqi onnechche yildin buyan élan qilghan Uyghur éli tarixigha da'ir eserlirining tarix tetqiqatida xitay menbelirini yiganilashturushqa, ottura asiya türk tarixini xitay tarixining bir parchisi süpitide sherhileshke urunuwatqanliqi échip körsitilgen.

Éli badamchi öz yazmisida yene, türkiyediki kommunist solchi guruppilarning 2013-yili li shéngning kitabini türkchige terjime qilip, uni “Shinjangdiki Uyghur tarixi” dégen namda türkiyede neshr qilghanliqini, kitabta hetta türkchige terjime qilghuchining isminimu yazmighanliqini ashkara qilghan. 

Éli badamchi maqaliside yene, buningdin birqanche kün ilgiri türkiyediki solchilarning “Ulusal t w” qanilida “Türk tarixi we chin qaynaqliri” boyiche bir programma körsitilgenliki, uningda qedimki xitay menbelirining kökke kötürülgenliki tenqid qilin'ghan. Maqalide körsitilishiche, mezkur téléwiziye programmisida xitay menbelirini tetqiq qilishta dangq chiqarghan gérman tarixchiliridin otto franké bilen ébérxard we dangliq türk tarixchisi bahawiddin ögellerning nami birer qétimmu tilgha élinmighan iken.

Maqalide xitay tarixchisi li shéngning ilim adimi bolushtin köre bir xitay showinizmchisi ikenliki, türkiye tarixchilirining uni 2001-yili xitay hökümiti teripidin türkchige terjime qilinip tonushturulghan “Shinjang tarixi” dégen kitabchisi arqiliq bilgenliki, uning Uyghur tarixi heqqidiki bayanlirining emeliyette xitayning siyasiy meqsiti üchün xizmet qilidighanliqi ilgiri sürülgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.