Xoten walisi, xoten Uyghurlirining islamni na'ilaj qobul qilghanliqini ilgiri sürdi

Muxbirimiz erkin
2017.07.10

Xoten wilayitining walisi eziz musa düshenbe küni “Tengritagh tori” da maqale élan qilip, “Diniy radikalliq” ni xotenning buningdin ming yil burun islamlishishigha baghlap chüshendürüshke urundi.

Eziz musa “Dinni qamal qiliwalghan kishilerning bizni aldishigha yene yol qoymayli” serlewhilik maqaliside, xoten Uyghurlirining burun budda dinigha étiqad qilidighanliqini, ularning 11‏-esirde islamgha kirishi bir diniy urushning netijisi ikenlikini tekitligen. Uning qarishiche, xoten Uyghurliri qaraxaniylarning bésimida islamni na'ilaj qobul qilghan. 40 Yilliq urush xoten xelqige zor apet élip kélip, shuningdin kéyin “Xoten xelqi özining diniy erkinliki” ni yoqitip qoyghan.

Eziz musa yene, xoten xelqining burun her xil dinlargha étiqad qilghanliqini eskertip, “Biz xoten Uyghurlirining ejdadi qaraxaniylar xanliqining bésimida na'ilaj islamni qobul qilghan. Mana bu, biz Uyghurlarning diniy étiqadining heqiqiy özgirish tarixi” dep tekitligen.

Xitay hökümiti bu yilning bashliri Uyghur rayonida diniy radikalliqqa qarshi turush herikiti bashlighandin béri, islamni diniy radikalliqning menbesi dep qarap, hujum nishanini Uyghurlarning diniy étiqadigha qaratqan.

Bezi mutexessislerning ilgiri sürüshiche, eziz musaning buningdin ming yil burunqi weqeni hazirqi weziyetke oydurup, “Diniy radikalliq” ni xotenning islamlishishigha baghlishidiki meqsiti “Islamgha qarshi turushning tarixiy nezeriyesini yaritishken.” eziz musa, 11‏-esirde qaraxaniylarning xotenni boysundurup, uning nechche ming yilliq tarixigha xatime bergenlikini bildürgen.

Biraq bezi mutexessislerning qarishiche, xotenning islamlishishi bilen diniy radikalliqning héchqandaq munasiwiti yoqken. Mutexessisler, qaraxaniylarning xotenni birlikke keltürüp, uni islamlashturushi pul, ölchem, yéziqning birlikke kélishi, Uyghur tili we medeniyitining tereqqiyati, xoten xelqining qaraxaniylargha uyushup, ijtima'iy-iqtisadi tereqqiyatini algha sürgenlikini ilgiri sürüp keldi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.