Milliy armiyige 72 yil: bir péshqedem jengchining eslimisi (5)

Hazir qazaqistanning almata shehiri yénidiki türgen yézisida yashawatqan 89 yashliq sabiq milliy armiye jengchisi nurmuhemmet sadiqof ependi öz hayat musapilirige a'it eslimilirining dawami süpitide özining sepdashliri bilen birlikte aqsu rayonidin iligha chékinip chiqip, taki 1946-yili, 7-ayghiche herbiy xizmitini dawamlashturghanliqi we gomindang bilen tüzülgen tinchliq bitimining rohi boyiche milliy armiyining keng kölemde qisqartilishi sewebidin öziningmu herbiy septin chékinip, yurti ghulja shehirige qaytip kelgendin kéyinki körgen-bilgenliri heqqide toxtaldi.

U herbiy septin boshighan bashqa minglighan yashlar qatarida addiy puqra süpitide tirikchilikini bashlighan.

Nurmuhemmet sadiqofning eslishiche, 1945-yili, 10-ayning axirida ular aqsu teweside jeng qiliwatqanda tuyuqsiz urush toxtitip iligha chékinish buyruqi kelgendin kéyinki chékinish weqesi, omumen gomindang qoshunlirigha hujum qilishning qet'iy toxtitilishi we 1946-yili, 6-aylarda gomindang bilen tinchliq bitim tüzülüp, qoshunlarning qisqartilip, eskerlerning öylirige qaytishqa ruxset qilinishidin ibaret bu ikki chong weqe milliy armiye jengchi-ofitsérlirigha qattiq tesir qilip, jengchiler arisida ghulghulilar we naraziliqlar uzun'ghiche dawamlashqan.

1944-1949-Yillardiki milliy azadliq inqilab tarixida sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümitining re'isi elixan törining sowét ittipaqi teripidin ghuljidin mexpiy türde élip kétilishi muhim bir sirliq weqe hésablinidighan bolup, yéqinda sowét ittipaqining mexpiy arxipliridin ashkarilinishiche, elixan töre 1946-yili, 6-ayning 16-küni sowét ittipaqining ghuljida turushluq meslihetchiler guruppisining bashliqi, général wladimir égnarowning bashchiliqidiki mexpiy heriket arqiliq ghuljidin almatagha, kéyin tashkentke élip kétilip nezerbend qilin'ghan. Eyni waqitta ghulja xelqi bu ishtin xewer tépip, ghulghulilar peyda bolghan. Nurmuhemmet ependi ashu ghulghulilargha shahit bolghan.

Nurmuhemmet sadiqofning eslishiche, birleshme hökümet birer yilgha yetmey buzulup, exmetjan qasimi qatarliqlar ghuljigha qaytip kelgendin kéyin weziyet yene qattiq jiddiyliship ketken we gomindang bilen qaytidin urush qilidighanliqqa a'it sözler peyda bolghan hemde milliy armiyige qaytidin esker élish bashlan'ghan. Emma, bu jiddiylikmu anche uzun'gha barmighan, urushmu bolmay, axirida pütün ölkining xitay kommunistlirining qoligha ötkenlikige a'it teshwiqatlar qilinishqa bashlaydu.

Nurmuhemmet ependining eslishiche, shundaq qilip, 1949-yilining axirida ghuljigha xitay azadliq armiyisining eskerliri kirip orunlishidu we ular kochilarni we kishilerning öylirini tazilap, buzulghan yerlirini rémont qilip bérip, xelqqe özini dostane we yaxshi körsitishke shuningdek xelq ichide ijabiy tuyghularni peyda qilishqa tirishidu.