Уйғур районидин һәҗгә кәлгәнләрниң бу йил техиму қаттиқ нәзәрбәнд астида икәнлики ашкариланмақта

Мухбиримиз шөһрәт һошур
2017.08.28
uyghur-hej-xitay-parat-xatirlesh.jpg Һәҗгә кәлгән уйғурлар хитайниң японға қарши уруш ғәлбисини тәбриклимәктә. 3-Сәнтәбир мәккә.
Xitay Islam Dini Jemiyiti

Мәлум болушичә, бу йил һәҗгә кәлгән уйғурлар йиллардикидинму нәччә һәссә қаттиқ назарәт астида тутулмақта. Илгирики йилларда һаҗиларниң уйғур паалийәтчилири билән учришиши чәкләнгән болса, өткән йилларда уруқ-туғқан вә дост-бурадәрлири билән учришишиму чәклимигә учриған иди, бу йил һәҗгә кәлгәнләрниң һәрқандақ бир уйғур билән учришиши чәкләнгән, һәтта бәзи учурларда дейилишичә, һәҗгә кәлгәнләр, бу чәклимигә әмәл қилмай қалса, юртиға қайтқанда 3-5 йил арисида кесилидиғанлиқи һәққидә агаһландурулған.

Сәуди әрәбистандики алақидар орунларниң елан қилишичә, бу йиллиқ һәҗ вақти 30-авғуст күни башлинип 5-сентәбир күни ахирлишиду. Әлҗәзирәниң бу һәқтики мәхсус хәвиридә баян қилинишичә, бу йил дуняниң һәрқайси җайлиридин һәҗ ибадитигә келидиған мусулманларниң сани 2 милйон болуп, буниң ичидә һиндонезийәдин 221 миң, пакистандин 179 миң, һиндистандин 170 миң, бенгалдин 127 миң, түркийәдин 70 миң вә нигерийәдин 70 миң болуп, һаҗиларниң мутләқ көп қисми мушу дөләтләрдин тәшкиллиниду. Шинхуа агентлиқиниң өткән һәптидики бир хәвиридин мәлум болушичә, хитайдин бу йил һәҗгә келидиғанларниң сани 12800, буниң ичидә пәқәт 1/4 қисмини, йәни 3000 ға йеқинини уйғурлар тәшкилләйду. Нопусиға нисбәтән толиму аз санилидиған бу уйғур һәҗ намзатлириниң, һәҗ ибадити давамида баш кәчүридиғанлири техиму өзгичә. Мәлум болушичә, узун бир мәзгиллик таллаш вә шаллаштин кейин бекитилгән һаҗи намзатлириниң бир қисми өткән һәптиләрдин башлап, сәуди әрәбистанға аяқ басқан.

Бир һәптидин буян сәуди әрәбистанда яшаватқан уйғурлар радиомизға учур йоллап, бу йил һәҗгә кәлгәнләрниң бултур вә алдинқи йиллиридикидинму нәччә һәссә қаттиқ назарәт қилиниватқанлиқини ашкарилиди. Радиомизға бу һәқтә инкас йоллиған, сәуди әрәбистанда истиқамәт қиливатқан уйғур тиҗарәтчи әхмәт мөмин әпәндиниң баян қилишичә, уйғур һаҗилар, өмәк йетәкчилири бәлгиләп бәргән ятақтин сиртқа чиқишиға йол қоюлмиған, әгәр җиддий бир еһтияҗ билән сиртқа чиқишқа тоғра кәлсә, 4-5 киши бир-биригә мәсул болған һалда сиртқа чиққан; әмма сиртқа чиққанда өмәк сиртидики һәрқандақ бир уйғур билән учрашмаслиқ, учришип қалса салам бәрмәслик вә салимини илик алмаслиқ тәләп қилинған.

Биз бу учурларниң тоғра-хаталиқини ениқлаш үчүн, сәуди әрәбистандики хитай әлчиханисиға телефон қилған болсақму, җавабқа еришәлмидуқ.

Биз арқидин, сәуди әрәбистанда тиҗарәт қиливатқан, әмма өзини ашкарилашни халимайдиған йәнә бир уйғурни зиярәт қилдуқ.

Радийомизға йезилған бир инкаста дейилишичә, нөвәттә уйғур һаҗиларниң өзи халиған ашханидин тамақ йийишиму чәкләнгән; улар туңган һаҗилар билән бирликтә, өмәк бәлгиләп бәргән намәлум бирла ашханидин ғизаланмақта.
Уларниң наштилиқиниң шифән йәни суда пишурулған гүрүч қатарлиқ хитай вә туңганчә тамақлар болуватқанлиқи, әмма һәҗ өмкини йетәкләп кәлгән кадирларниңла арилап бәлгиләнгән ашханиниң сиртида тамақ йейиш һоқуқи болуватқанлиқи мәлум. Биз һәҗ өмикидики кадирлар тамақ йәватқан ресторанға телефон қилип, херидарлириниң сани вә кимлики һәққидә мәлумат еришқа тириштуқ. Әмма ресторан хоҗайини соаллиримизға җаваб беришкә петиналмиди.

Юқиридики аваз улинишидин бу программиниң тәпсилатини аңлиғайсиз.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.