Heptilik xewerler (4-apréldin 10-aprélghiche)

Muxbirimiz qutlan
2015.04.10
erkin-asiya-radiosi.jpg Erkin asiya radi'osi Uyghur bölümi heptilik xewerliri
Photo: RFA

Dunyadiki herqaysi ellerde yashawatqan Uyghur jama'iti barin inqilabining 25 yilliqini xatirilidi

4-We 5-aprél künliri dunyadiki herqaysi ellerde yashawatqan Uyghur jama'etchiliki namayish uyushturush, doklat bérish yaki körgezme qilishtek türlük usullar bilen barin inqilabining 25 yilliqni xatirilidi.

Barin inqilabining 25 yilliqi munasiwiti bilen élip bérilghan namayish we bashqa pa'aliyetler türkiyening istanbul we enqere sheherliride, qazaqistanning almata shehiride shundaqla gérmaniye, shiwétsiye, gollandiye, norwégiye, yaponiye, awstraliye qatarliq ellerde uyushturuldi.

Melumki, barin inqilabi 1990-yili aprélda Uyghur élining jenubiy qismida yüz bergen Uyghur xelqining xitay hakimiyitige qarshi zor tiptiki qoralliq inqilabidur. Bu inqilab gerche qanliq rewishte basturulghan bolsimu, lékin eyni dewrde intayin zor tesir peyda qilghan idi.

Shotlandiyelik muzikant jow xamilton 24 sa'et piyade méngip türmidiki ilham toxtini yad etti we barin inqilabining 25 yilliqini xatirilidi

Shotlandiyelik muzikant, tonulghan kishilik hoquq pa'aliyetchisi jow xamilton ependi 24 sa'et piyade méngip, türmidiki ilham toxtini yad etken we barin inqilabining 25 yilliqini xatiriligen.

Uning bu pa'aliyiti 4-aprél seher sa'et 1 de bashlinip, 5-aprél seher sa'et 1 de axirlashqan.

Jow xamilton özining bu herikiti arqiliq dunya jama'etchilikini Uyghurlarning nöwettiki ré'alliqigha köngül bölüshke, ilham toxtigha oxshash öz millitining heq-hoquqliri yolida bedel tölewatqan wijdan mehbuslirini untup qalmasliqqa chaqirghan.

Melumki, shotlandiyelik muzikant jow xamilton ependi ötken yili türmidiki ilham toxti we patigül ghulamgha béghishlap ikki naxsha ijat qilghan we xelq'arada zor tesir peyda qilghan idi.

Shayardiki bir meschitte bultur bayraq yirtish weqesi yüz bergen

Aqsuning shayar nahiyisi yéqinda “Tuwaq échish” namida bir xizmet guruppisi tesis qilip, shayarda omumyüzlük halda tashlanduq öylerni tizimlash we tekshürüsh herikiti élip barghan.

Radi'oyimizning bu heqte uchur igileshliri dawamida “Tuwaq échish” dep atalghan bu heriketning kélip chiqish sewebi ashkarilandi.

Melum bolushiche, bultur 1-ay mezgilide shayardiki bir meschitning hoylisigha qadalghan xitayning besh yultuzluq qizil bayriqi namelum kishiler teripidin chüshürüwétilgen we yirtip tashlan'ghan. Halbuki, weqe sadir qilghuchilar hazirgha qeder tépilmighan.

Buning bilen yerlik da'iriler saqchilarni ishqa sélip weqe sadir qilghuchilarni tutush üchün “Tuwaq échish” dégen bu heriketni qozghighan.

Da'iriler Uyghur élidiki aliy bilim yurtlirini “Diniy ashqunluqni tügitishte is-tüteksiz jeng meydani” gha aylandurushni teshebbus qilmaqtiken

Yéqinda axirlashqan Uyghur aptonom rayonluq partkomning muqimliq xizmiti yighinida aliy mekteplerni “Diniy ashqunluqni tügitishtiki is-tüteksiz jeng meydani” gha aylandurush tekitlen'gen.

Yighinda Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékrétari jang chünshyen mundaq dégen: “‛esebiylikni tügitish‚ te teshebbuskarliq bilen hujum qilip, idé'ologiye bazisini qet'iy igilesh kérek”.

Melum bolushiche, yéqinda Uyghur élidiki aliy mekteplerde “Aliy mekteplerning 20 maddiliq qa'idisi” élan qilinip, oqughuchilar atalmish “Diniy ashqunluq” ning tesiridin yiraq turushqa agahlandurulghan.

Mezkur qa'ide nöwette aliy mekteplerning “Oqush bashlash tunji dersliki” qilinmaqtiken shundaqla studéntlarning layaqetlik bahalinishidiki siyasiy ölchemlerning biri qilinmaqtiken.

Da'iriler Uyghur élida “Shinjangliqlarning bir küni” témisi boyiche tor teshwiqat pa'aliyiti bashlighan

Melum bolushiche, da'iriler 9-aprél künidin étibaren “Shinjangliqlarning bir küni” témisidiki yene bir nöwetlik siyasiy teshwiqat pa'aliyitini bashlighan.

Mezkur pa'aliyet Uyghur aptonom rayoni qurulghanliqining 60 yilliqini xatirilesh pa'aliyetlirining bir parchisi bolup, Uyghur élidiki 15 nahiye we sheherde tengla élip bérilidiken.

Igilishimizche, bu pa'aliyet dawamida barliq tor taratquliri heriketke keltürülidiken shundaqla “Shinjangliqlarning güzel we rengdar turmushi, ularning xitay kompartiyesi we xitay dölitige bolghan sadaqiti” hékaye qilinidiken.

Közetküchiler, xitay da'irilirining rayonda élip bériwatqan siyasiy teshwiqatliri qanche kücheygenséri, Uyghurlarning qarshiliq heriketliriningmu hessilep köpiyiwatqanliqini ilgiri sürmekte.

Ürümchi kaziwendiki 2-türmige qamalghan “Siyasiy mehbus” larning échinishliq türme hayati ashkara bolmaqta

Uyghur élidiki “Siyasiy mehbus” larning türmide éghir derijide jismaniy we rohiy qiynaqlargha duch kéliwatqanliqi yéqinqi yillardin buyan xelq'aradiki kishilik hoquq teshkilatlirining diqqitini chekmekte.

Halbuki, Uyghur élidiki bir qisim adwokatlar yéqinda maqale élan qilip, “Jinayetchiler we jinayet gumandarlirining insaniy hoquqini qoghdash xéli chong tereqqiyatlargha érishti” dep jakarlighan.

Ürümchi kaziwendiki 2-türmide 4 yil jaza mudditi ötigen bir neper sabiq mehbus yéqinda radi'omiz ziyaritini qobul qilip, türmidiki “Siyasiy mehbus” larning échinishliq hayati heqqide uchur berdi.

Uning ürümchi 2-türmide körgen-bilgenliri xitay da'irilirining türmidiki siyasiy mehbuslarning hoquqliri heqqidiki bayanlirini keskin ret qilidu.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.