Bishkekte “5-Féwral” ni xatirilesh yighini ötküzüldi

Ittipaq jem'iyitining mu'awin re'isi bextiyar qasim “5-Féwral weqesi” heqqide doklat berdi. 2016-Yili 5-féwral, bishkek.

1997-Yili 5-féwral küni yüz bergen ghulja weqesining 19 yilliqini xatirilesh yüzisidin, 5-féwral küni bishkek shehiridiki Uyghur jama'iti “Ittipaq jem'iyiti” ning uyushturushi bilen alamidin mehellisidiki pa'aliyet sorunigha jem bolup, shu qétimliq namayish jeryanida xitayning qoralliq saqchi qisimliri we herbiyliri teripidin étip öltürülgen, soghuq su chéchip tonglitip öltürülgen hemde türmilerde qiynap öltürülgen Uyghur yashlirining rohigha atap qur'an tilawet qilishti.

Yighilishqa dunya Uyghur qurultiyining qirghizistandiki wekili rozimuhemmet hajim riyasetchilik qilip, munularni bildürdi: “Buningdin 19 yil burun wetinimizning ghulja shehiride yashlar özining insani heq-hoquqlirini telep qilip tinch namayishigha chiqqan idi. Biraq xitay da'iriliri özlirining qoralliq saqchi qisimlirini ishqa sélip yashlirimizni qanliq basturdi. Biz bügün bu yerge jem bolup, shu qétimliq qanliq qirghinchiliqta qurban bolghan yashlirimizning rohigha atap qur'an tilawet qiliwatimiz.”

“Ittipaq jem'iyiti” ning re'isi artiq hajim échilish nutqida xitay da'irilirining tinch namayishigha chiqqan Uyghur yashlirigha qarita qoralliq basturush yürgüzgenlikini eyiblep mundaq dédi: “5-Féwral küni xitay hakimiyiti Uyghur yashlirini qoralliq basturup bigunah ademlerni öltürdi we türmilerge tashlidi. Biz qirghizistanda yashawatqan Uyghurlar xitay da'irilirige özimizning qattiq naraziliqimizni bildürimiz. Biz bu künlerni hergiz untumasliqimiz kérek, bu tökülgen qanlar hergiz bikar ketmeydu.”

5-Féwral weqesi heqqide mexsus doklat bergen “Ittipaq jem'iyiti” ning mu'awin re'isi bextiyar qasim 5-féwral weqesining kélip chiqish seweblirini bayan qilip munularni tekitlidi: “1980-Yilliri wetinimizning ghulja shehiridiki Uyghur yashliri arisida ishsizliq we hoqoqsizliq sewebidin yüz bériwatqan chüshkünlishish, zeherlik chékimliklerge bérilish qatarliq yaman illetlerge taqabil turush meqsitide abduxélil mijit, abdumijit hemrah qatarliq yashlar Uyghur meshripi uyushturush, yashlarni her türlük tenterbiye pa'aliyetlirige jelp qilish qatarliq usullarni qollinip, nahayiti yaxshi ünümge érishken idi. Biraq xitay hakimiyiti Uyghur yashlirining milliy ang sewiyisining yuqiri kötürülüp özlirige xewp tughdurushidin saqlinish meqsitide, yashlarning meshrep we tenterbiye pa'aliyetlirini cheklep, yashlarning yétekchilirini tutqun qilishti. Aqiwette özlirining insaniy heq-hoquqlirini tinchliq shekli bilen ipadilep namayishqa chiqqan yashlarni qanliq basturup “5-Féwral” qanliq weqesini peyda qildi.”

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan qirghizistandiki péshqedem ziyaliy shemshidin öz bayanlirida eyni waqittiki Uyghur yashlirining ölümge pisent qilmaydighan qehrimanliq rohining kéyinkilerge ülge bolushi lazimliqini tekitlep mundaq dédi:“Gerche bu heriket xitay hakimiyiti teripidin qanliq basturulghan bolsimu, biraq Uyghur yashlirining özlirining insani heq-hoquqlirini qoghdash yolida ilip barghan küreshliri heqiqeten bizning öginishimizge erziydu.”

Yighilishta sözge chiqqan “Ittipaq” gézitining mu'awin bash muherriri osman turdi xitay hakimiyitining qanliq basturushlirida qurban bolghan yashlarning qehrimanliq rohini qedirlesh heqqide toxtaldi: “Xitay da'iriliri bizning wetinimizni bésiwalghanning sirtida bizni menggü bash kötürelmeydighan halgha keltürüsh üchün insan qélipidin chiqqan barliq wehshiyliklerni qiliwatidu. Shunglashqa biz 5-féwralda qurban bolghan yashlirimizning rohini qedirlishimiz lazim.”

Yighilishta sözge chiqqanlardin “Ittipaq jem'iyiti” aqsaqallar kéngishining re'isi abdirishit hajim qirghizistandiki Uyghur yashlirini siyasiy pa'aliyetlerge jelp qilishning muhimliqini tekitlep munularni bildürdi: “Yashlarni bügünkidek pa'aliyetlerge jelp qilishqa sel qarimasliqimiz lazim. Yashlar bizning kélechikimiz. Biz tertiplik, exlaqliq, inaqliq, ittipaqliqni qedirlishimiz kérek.”

Yighilishning axirida “Ittipaq” re'isi artiq hajim ittipaqning yéqindin buyanqi pa'aliyetliri hemde bundin kéyinki ish-pilanliri heqqide melumat berdi.