Jewher dadisi ilham toxti üchün amérika dölet mejliside erkinlik telep qildi

Muxbirimiz méhriban
2014.04.09
jewher-ilham-toxti-guwahliq.jpg Jewher dadisi ilham toxti üchün amérika dölet mejliside erkinlik telep qildi. 2014-Yili 8-aprél, washin'gton.
cecc.gov

Uyghur öktichi ziyaliysi ilham toxtining qizi jewher 8-aprél seyshenbe küni amérika dölet mejliside “Xitayning kishilik hoquq pa'aliyetchilirini basturushi, shexsi banka hésabi we köz qarashlar” namliq guwahliq bérish yighinida dadisi ilham toxti heqqide ispat berdi. Yighinda yene xelq'ara kishilik hoquqni közitish teshkilatining xitay ishliri diréktori sofiy richardson, jorj washin'gton uniwérsitétining qanun proféssori donald klark, xitay adwokati téngbiyaw qatarliqmu guwahliq berdi.

Ilham toxtining qizi jewher sözide, dadisi ilham toxti we uning birqanche neper oqughuchisi 15-yanwar qolgha élin'ghandin buyan uningdin héchqandaq uchur alalmaywatqanliqini éytip, amérika hökümitidin dadisining ehwaligha köngül bölüshni, uni sürüshte qilishini telep qildi.

Yighinda dadisi ilham toxtining gunahsizliqi heqqide ispat bergen jewher mundaq dédi:
“Dadam ilham toxti bu yillarda peqet qelimi we tili arqiliq, junggo hökümitining qanun da'irisi ichide turup, Uyghurlarning qanuniy heq hoquqlirining emililishini telep qildi.Bu seweblik dadam ilgiri köp qétim da'irilerning her xil cheklimiliri,teqib qilishi,nezerbend qilishi hetta saqchilarning ölüm bilen tehdit qilishlirigha uchridi. Shinjang da'iriliri yene 25-yanwar küni dadam ilham toxtini ‛bölgünchilik we térrorluq qilishqa qutratquluq qilish‚ bilen eyiblidi. Dadam tutqun qilin'ghinigha 3 ay bolay dédi, emma biz uningdin hazirgha qeder héchqandaq uchur alalmiduq. Ular hetta dadamning adwokatiningmu uning bilen körüshüshige yol qoymidi. Dadamdin uchur alalmighan bu künlerde hemmimiz perishan bolduq. A'ilimiz 24 sa'etlik nazaret ichide eng éghir künlerni kechürmekte. Yette yashliq we 3 yashliq ikki ukam dadamni izdep her küni yighlaydu. Ögey apamning déyishiche dadamning namidiki banka hésabatimu tonglitiwétiliptu. Men dadamning gunahsiz ikenlikige ishinimen. Shunga junggo hökümitining dadam ilham toxtini eng téz muddet ichide gunahsiz dep qoyup bérishini telep qilimen.”

Ilham toxtining qizi jewher yene amérika hökümitidin dadisining ehwaligha köngül bölüshni, uni sürüshte qilishini telep qildi. Yighinda söz qilghan mutexessislermu amérikaning xitaydiki kishilik hoquq weziyitige diqqet qilip, xitay hökümitige küchlük bésim ishlitishi kéreklikini tekitlidi.

Yighinda ispat bergen xelq'ara kishilik hoquqni közitish teshkilatining xitay ishliri diréktori sofiy richardson xanim, jorj washin'gton uniwérsitétining qanun proféssori donald klark, xitay adwokat téngbiyaw qatarliqlarmu amérikaning xitaydiki kishilik hoquq weziyitige diqqet qilishini, ilham toxti, qatarliq kishilik hoquq pa'aliyetchiliri mesiliside xitay hökümitige küchlük bésim ishlitishi kéreklikini tekitlidi.

Sofi richardson sözide amérika hökümitining xitay bilen bolghan alaqilerde ilham toxti mesilisi jümlidin kishilik hoquq aktiplirining teqibge uchrash, qolgha élinish mesilisini sürüshte qilishi kéreklikini eskertti.

Sofiye richardson xanim yene xitay weziyiti heqqide toxtilip, shi jinping bashchiliqidiki xitay hökümitining yéqinqi yillardin buyan ilham toxtigha oxshash öktichi pikirlerge qarshi zerbe bérish herikitini istratégiyilik bir pilan bilen élip bériwatqanliqini, öktichi küchlerge qaritilghan teqiblerning herqandaq bir waqittikidin küchiyip ketkenlikini eskertti.

8-Aprél amérika dölet mejliside échilghan ispat bérish yighinigha, washin'gton we wérginiye shtati etrapidiki Uyghurlarmu qatnashti. Ularning zor köpchiliki Uyghur yashliri. Jewher, 3 we 7 yashliridiki 2 ukisining psixologiyisining buzulup kéchiliri yaman chüsh körüp chüchüp oyghinip kétip yighlaydighan bolup qalghanliqini, 15 yanwar dadisining xitay saqchiliri teripidin urup, düshkelinip élip méngilghan ehwalni nareside ikki ukisining körgenlikini bayan qilghinida yighliship ketkenlikini bayan qilghanda, yighin ehlining bir qismi közlirige yash aldi.

Ispat bérish yighinigha qatnashqan Uyghurlardin siyasiy analizchi élshat hesen ependi we abdulhekim idris ependiler ziyaritimizni qobul qildi.

Ular öz bayanida,ilham toxti ependidek xitay qanuni da'iriside turup, tinchliq bilen Uyghurlarning qanuniy heq-hoquqlirini telep qilghuchilarningmu tutqun qilinishi, Uyghur weziyitining neqeder éghirliqidin dérek béridighanliqini bildürüp,dunya jama'etchilikining Uyghur weziyitige diqqet qilishini, amérika qatarliq gherb démokratik döletlirining bu mesililerde xitaygha dawamliq bésim ishlitishi kéreklikini tekitlidi.

Tinchliq bilen Uyghurlarning aptonomiyilik qanuniy heq-hoquqlirining emililishini telep qilip kéliwatqan we xitay hökümitining Uyghur qatarliq xitay bolmighan milletler siyasitidiki barawersizlikni tenqid qilip kéliwatqan ilham toxti ependi yéqinqi yillarda köp qétim nezerbend qilinishqa duch kelgen bolup,u bu yil15-yanwar küni 40 tin artuq xitay saqchisi teripidin béyjing milletler uniwérsitétidiki öyidin tutup kétilgen.Uning ürümchidiki melum türmige qamalghanliqi éniqlan'ghan bolsimu, emma da'iriler ilham toxtining a'ilisi we adwokatining uning bilen körüshüsh telipini üzlüksiz ret qilip kelmekte.Ilham toxti ependi yéqinda amérika yazghuchilar jem'iyiti teripidin bérilgen 2014-yilliq erkinlik sherep mukapatigha érishken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.