Qaramaydiki ot apiti jeryanidiki pida'iylarning yardimi, inkas we munaziriler da'irilerni ensiretken

Muxbirimiz méhriban
2015.03.27
qarimay-ot-apiti-2.jpg Qaramaydiki Uyghur mehelliside yüz bergen ot apiti
RFA/Ihsan


Qaramaydin igiligen ehwallar we xelq'ara taratqularning xewiridin melum bolushiche, 25 - mart seher sa'et 1 - lerde yüz bergen qaramaydiki ot apitidin kéyin, qaramay xelqining özlikidin pida'iy bolup teshkillinip, ot aptige uchrighanlargha yardemde bolushi we xitaydiki ijtima'iy taratqularda qaramaydiki Uyghurlar topliship olturaqlashqan “Namratlar mehellisi” ge ot kétishining sewebi heqqidiki inkas we munazirilerning köpiyishi hökümet da'irilirini ensiretken. Qaramay sheherlik hökümet mexsus höjjet chiqirip, apetke uchrighan ahalilerge yardem xizmitini hökümet özi orunlashturidighanliqini, tor biketliride we téléfon uchurlirida bu qétimqi ot apiti heqqide munazire qilmasliqni uqturghan.

Charshenbe küni qaramayda yüz bergen ot apitidin kéyin, qaramay sheherlik hökümet höjjet chiqirip,“Ot apitige uchrighan 55 a'ililikke hökümet yardem qiliwatqanliqi, shunga pida'iylarning teshkillinishi hajetsiz” ikenlikini tekitligen. Qaramaydiki hökümet taratqulirida tarqitilghan höjjetning mezmuni heqqidiki xewerlerde yene “24 - Mart kéchidin 25 - martqiche chiqqan 8 - 9 bal boran ot apitini ulghaytiwetken. Shunga ijtima'iy alaqe wastiliride 25 - mart seher sa'et birlerde yüz bergen ot apitining sewebi we apettin kéyinki qutquzush ehwali heqqide shexslerning öz aldigha uchur tarqitishigha we bu heqte munazire qilishigha bolmaydu” déyilgen.

Qaramaydin radiyomiz biwaste igiligen ehwallar we ijtima'iy taratqulardiki xewerlerdin melum bolushiche, apet yüz bergen mehelliler qaramaydiki yerlik Uyghurlar arisida “Qassaplar mehellisi” dep atilidighan, yaqa yurtlardin kélip qaramayda tirikchilik qiliwatqan Uyghurlar olturaqlashqan mehelle bolup, 1 - aprél küni chéqilidighanliqi uqturush qilin'ghan bu mehellidiki 55 a'ililik Uyghurning öyliri pütünley köyüp ketken. Nöwette öyliri köyüp ketken 200 din artuq Uyghur sheherlik 11 - bashlan'ghuch we 3 - bashlan'ghuch mektep qatarliq jaylargha orunlashturulghan.

Weqe yüz bergen küni kéchide qaramay shehiridiki Uyghur yashliri özlikidin teshkillinip qutquzush ishlirigha qatnashqan. Emma kündin buyan apet yüz bergen rayon qoralliq saqchilar teripidin qorshiwélinip, bu rayon'gha herqandaq kishining kirishi qattiq cheklen'gen.

27 - Mart küni radiyomiz ziyaritini qobul qilghan bir qaramayliq xanim, ot apiti yüz bergendin kéynki ehwalni bayan qilip, özi yashinip qalghini üchün neq meydan'gha barmighanliqini, shu küni qizliri pida'iy bolup, qutquzush ishlirigha qatnashqan bolsimu, kéyin hökümetning uqturushi we qoralliq saqchilarning apetke uchrighan rayon we apetke uchrighuchi xelq waqitliq orunlashturulghan jaylarni qoghdawatqini üchün, pida'iylarning özlikidin teshkillinip yardemde bolushi teske toxtighanliqini bildürdi.

27 - Mart küni firansiye radiyosining xitayche bölümimu qaramaydiki ot apitidin kéyinki weziyet heqqidiki xewiride, qaramay sheherlik hökümetning mexsus uqturush chiqirip,“Apettin kéyin pida'iylarning yardemde bolushi cheklinidighanliqi, herqandaq bir puqraning uchur wastiliride qaramaydiki ot apiti heqqidiki perezlirini xalighanche élan qilishi cheklinidighanliqi”ni bildürgenlikini xewer qildi.

Fransiye radiyosining xewiride qaramay sheherlik hökümetning 25 - mart chiqarghan uqturushidiki “Tünügün kéche chiqqan qattiq boran sewebidin dashigu rayonidiki mehellide ot apiti yüz berdi, herqaysi dostlarning söz - heriketlirige diqqet qilishini uqturimiz. Dostlar chembiriki, wéchat qatarliqlarda ot apiti heqqide öz aldigha sin'alghu, resim we xewerlerni tarqitish cheklinidu. Nöwette qaramay sheherlik hökümet mexsus adem teshkillep apetke uchrighan ammini orunlashturup, yardem ishlirini élip barmaqta” dégen bayanlar neqil élin'ghan.

Ikki kündin buyan ündidar qatarliq téléfon uchurlirida we sinna, téngshün qatarliq tor biketliridiki munazirilerde, hökümet da'irilirining ot apitining heqiqiy sewebini yoshurup, uchurni qamal qiliwatqanliqi we 24 - mart yérim kéchidin kéyin yüz bergen “Sirliq ot apiti” heqqide türlük perezler otturigha qoyulghan.

Bularda “Qaramayda 1 - aprél küni chéqilish belgilen'gen namrat Uyghurlar olturaqlashqan mehelle köyüp ketti. 55 A'ile pütün bisatidin ayrildi, bu tasadipiliqmu? hökümet buninggha nime deydu?”, “ Xewerlerde otning exlatxanigha chüshken chogh sewebidin boranda ulghayghanliqi tilgha élinmaqta, undaqta bu choghni kim chüshürdi?”, “Qaramay elqmisaqtin tartip boran makani, emma 10 yildin buyan köymigen mehelle némishqa bu boranda köyüp kétidu?”, “Hökümet boran chiqishqa bashlighan 24 - mart kéchisi sa'et 8lerde boran sewebidin tok üzülüp ketkinini bildürdi, nimishqa shu kéchisi tok teminlesh toxtaydu?” dégendek so'allar qoyulghan. Sinna, téngshün qatarliq xitay tor béketliridiki munazire meydanlirida yene 1994 - yili qaramayda yüz bergen 323 ademning ölümige seweb bolghan zor ot apiti tilgha élinip, eyni chaghdimu hökümet da'irilirining shu qétimqi sirliq ot apitining sewebi heqqide munazire qilmasliqni telep qilip mes'uliyettin qachqanliqi qatarliq ehwallar bayan qilin'ghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.