Yawropa parlaménti qarar maqullap ilham toxtini qoyuwétishni telep qildi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2016.12.18
yawrupa-parlament-ilham-toxti-2016-2.jpg Yawropa parlaméntida Uyghur ziyaliysi ilham toxti heqqide ilmiy muhakime yighini échildi
RFA/El Oghli


Yawropa parlaménti 15-dékabir qobul qilghan tibet we Uyghurlargha da'ir 3026-nomurluq qararida ilham toxtini derhal hem shertsiz qoyup bérishni telep qildi.

Yawropa parlaménti 15-dékabir “Yawropa parlaméntining 2016-yili 15-dékabirdiki larung gar-tibet buddizm akadémiyisi we ilham toxti toghrisidiki qarari” namliq 3026-nomurluq 13 maddiliq qararni qobul qilip, tibet we Uyghurlarning kishilik hoquq mesilisini otturigha qoydi.

Mezkur qararning esletmiside, yawropa parlaméntining tibetler we Uyghurlar heqqide hazirghiche qobul qilghan türlük qararlirining mezmunliri bayan qilip ötülgen bolup, Uyghurlargha munasiwetlik esletmide, yawropa parlaméntining 2011-yili 10-mart qeshqer qedimiy shehrining weyran qilinishigha qarshi “Qeshqerning hali we medeniy miras” namliq qarar qobul qilghanliqi, 2014-yili 23-séntebir ilham toxtining muddetsiz qamaq jazasigha yoluqqanliqigha qarshi ilham toxtini derhal shertsiz qoyup bérish heqqide bayanat élan qilghanliqi, ilham toxtining 2016-11-öktebir martén ennalis mukapatigha érishkenliki, 2016-yili séntebirde bolsa saxarof mukapatigha namzat körsitilgenliki eskertilgen.

Yawropa parlaméntining 3026-nomurluq qararining 9-we 10-maddisi mexsus ilham toxtigha qaritilghan. 9-Maddida mundaq déyilidu: “Ilham toxtining bölgünchi atilip muddetsiz qamaq jazasigha mehkum qilin'ghanliqini qattiq eyibleymiz. Uning sotida qanuniy tertiplerge ri'aye qilinmighanliqi we aqlinish heqlirige hörmet qilinmighanliqidin intayin epsuslinimiz. Xitay hökümitining öz qanunlirigha köre, uning ayda bir qétim a'ilisidikiler teripidin yoqlinish heqqige hörmet qilishini telep qilimiz.”

Qararning 10-maddisida téximu éniq qilip mundaq dégen: “Ilham toxti we uning sebdashlirini derhal hemde shertsiz qoyup bérishke chaqirimiz, belki uning oqutquchiliq salahiyitining eslige keltürülishini we uning dölet ichi hemde sirtida erkin sayahet qilish hoquqigha kapaletlik qilinishini soraymiz.”

Ilham toxti guruppisining re'isi enwerjan ependi yawropa parlaméntining bu qarargha yuqiri baha berdi.

Yawropa parlaméntining bu qétimqi qararining 11-maddisida yene, xitayning Uyghur, tibet xelqliri üstidin yürgüzüwatqan siyasiti tilgha élinip, xitayni xelq'ara ehdinamilerge ri'aye qilishqa chaqirghan.

D u q bash katipi dolqun eysa ependi bu xususta ziyaritimizni qobul qilghanda, aldi bilen yawropa parlaméntining Uyghurlar heqqide hazirgha qeder qobul qilghan qararlirini birqur eslep ötti. U sözide, bu qétimqi qararning tarixiy ehmiyitining zorliqini tekitlidi.

Melum bolghinidek, d u q ning yawropa parlaméntidiki pa'aliyetliri yillardin buyan izchil dawam qiliwatqan bolup, bolupmu ilham toxti guruppisining xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri bilen hemkarliship 2016-yili yawropa parlamént binasida arqa-arqidin élip barghan ilham toxtigha a'it bir qanche qétimliq yighinliri we lobi pa'aliyetlirining bu qétimqi qararning qobul qilinishigha belgülük derijide türtke bolghanliqini nezerdin saqit qilghili bolmaydu.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.