Qeshqer pédagogika instituti: aliy bilim yurtimu yaki siyasiy lagérmu!?

Aliy mektep hayatini bashtin kechürüwatqan bir Uyghur studéntning bayanliri qeshqer pédagogika institutining bir uniwérsitétqa xas ilmiy keypiyatini emes, belki mektep muhitigha hökümranliq qiliwatqan qoyuq siyasiy atmosférani ashkara qilmaqta.

Derweqe, Uyghur élining jenubiy qismidiki eng chong aliy bilim yurti hésablan'ghan qeshqer pédagogika institutidiki Uyghur oqughuchilarning uniwérsitét hayati qandaq ötüwatidu? ilim-pen rohi, ijadiyet qizghinliqi we erkin pikirlerning böshüki dep qaralghan uniwérsitét hayati ulargha özliri arzu qilghan nersilerni bériwatamdu?

Qeshqer pédagogika institutining partkom sékrétari shü ywenji ötken yilining axirida échilghan Uyghur aptonom rayonluq aliy ma'arip yighinida “Medeniyet inqilabi” ni eslitidighan bir jümle sözni jakarlighan: “Egerde aliy mektep oqughuchiliri siyasiy jehettin layaqetlik bolmisa, ularning mektep püttürüshige hergiz yol qoyulmaydu!”

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan qeshqer pédagogika institutining melum bir oqughuchisi mektep sékrétari shü ywenji tekitligen “Siyasiy ölchem” ning nöwette mezkur uniwérsitétta küch körsitiwatqanliqini bildürdi.

U munularni bildürdi: “Yéqindin buyan aptonom rayon tewesidiki herqaysi jaylarda arqa-arqidin qanliq weqeler yüz bergendin kéyin, mektipimizning ilmiy keypiyatigha siyasiy teshwiqatlar hökümranliq qilidighan boldi. Bolupmu ramizan kirgendin buyan mektep oqughuchilarning roza tütishi we bashqa diniy ibadetlerde bölishini eng yuqiri chekte kontrol qiliniwatidu. Adettiki sinip yighinlirida yaki kechlik tekrar waqitlirida fakultét rehberliri bilen siyasiy yétekchiler kirip bizdin aptonom rayonimizda yüz bergen hujum weqeliri heqqide ipade bildürüshimizni telep qilidu. Ular aldi bilen bizge qandaq söz-jümlilerni ishlitip ipade bildürüshimizni ögitidu. Andin özliri ögetken söz-jümliler boyiche kolléktip sorunda ipade bildürüshimizni orunlashturidu. Adette néme déyish we qandaq sözlesh jehette bizning öz aldigha erkinlikimiz yoq. Biz peqetla siyasiy teshwiqatning kaniyi bolup bérimiz, xalas.”

“Yéqindin buyan oqughuchilarning yanfon bilen shexsiy kompyutérliri omumyüzlük tekshürülidighan boldi. Bezide sinipta yaki yataqta öginish qilip oltursaq tuyuqsizla siyasiy yétekchiler kirip téléfonimizdiki uchurlarni, kyu-kyu we ündidarda kimler bilen alaqe qilghanliqimiz hemde qandaq uchurlarni dostlar chembirikige yollighanliqimizni tekshüridu. Egerde diniy mezmundiki yaki siyasiy jehettin sezgürrek bolghan birer uchurni bayqap qalsa balagha qalghinimiz shu!... Ishqilip, bésim ichide herwaqit qorqunuchni hés qilip yashaymiz.”

“Kéyinki mewsümdin bashlap mektipimizdiki Uyghur oqughuchilar bilen xenzu oqughuchilarni arilashturup yataqlargha bölidiken. Buni uqturup boldi. Chünki Uyghur oqughuchilarning yataqta öz aldigha qandaq geplerni qilidighanliqi, némilerge qiziqip, némilerni oylaydighanliqi shundaqla diniy jehettiki xahishi qatarliq shexsiy tereplirimizni mektepning bilip turghusi bar iken. Xenzu oqughuchilar bilen arilash yatsaq, bizni kontrol qilish asan dep oylighan oxshaydu. Uningsizmu ilgirila Uyghur oqughuchilarning yataqlirida mektep orunlashturghan "qulaq" lar bar idi. Balilar öz-ara bir-birini nazaret qilip turatti…”

Tepsilatini awaz ulinishtin anglighaysiz.