Almutada “Intizar” Uyghur xanim-qizliri zhurnilining tesischisi peyzullam exmetof alemdin ötti

22-Öktebir küni almuta shehiride tonulghan zhurnalist we yazghuchi peyzullam exmetof 72 yéshida wapat boldi. 23-Öktebirde Uyghur jama'etchiliki uni axirqi seperge uzatti. Bu küni ötken uning teziye murasimigha ziyaliylar, jem'iyetler wekilliri, yurt-jama'etchilik, merhumning kesipdashliri, dost-buraderliri, uruq-tughqanliri, yurtdashliri qatnashti.

Murasimda sözligen jem'iyetler wekilliri, yazghuchilar we bashqilar merhumning kespiy alahidiliklirini, insaniy peziletlirini alahide tekitlidi.

“Intizar” zhurnilining muherriri, sha'ir abdughopur qutluqofning éytishiche, p. Exmetofning abdughopur exmet damolla dégen akisi bolup, u hékayilerni köp yazidighan, talantliq yazghuchi idi. A. Qutluqof özining 1970-yilliri “Kommunizm tughi” géziti yénidiki “Yéngi hayat” gézitide ishlewatqan peytide ene shu a. Exmet bilen tonushqanliqini, andin u özining inisi p. Exmetof bilen tonushturghanliqini eslep, mundaq dédi: “Méning ukam mushu basma sahesige qiziqidu, süret tartidu. Köz-qulaq bolup qoysanglar, dep éytqan idi. Özi Uyghuristan'gha bérip, qolgha élin'ghan. Kéyin türmidin chiqip, uzun ömür körelmey ölüp ketti. Peyzullam mushu basmixanida ishlep yürgen idi. Men "yéngi hayat"ta ishlep yürgen waqitlirim. Gézitning mes'ul sékrétari hébibullam yunusof peyzullam bilen köprek arilishidighan. Shuning yardimi bilen u "yéngi hayat" gézitige ötken idi”.

A. Qutluqofning éytishiche, “Yéngi hayat” bu chaghda köpchilikke yaxshi melum, bolupmu Uyghur élidin chiqqanlar söyüp oquydighan gézit bolghan idi. Ene shuningdin kéyin a. Qutluqof we peyzullam exmetofning dostluqi téximu küchiyip, aka-ukilardek qérindash bolup ketken idi. A. Qutluqof her ikkisining angliq hayatining shu gézitte ötkenlikini, ularni bir idiyide bir meslekdash qilip terbiyiligenlikini, peyzullam exmetofning süret tartishtin tashqiri, hékaye we shé'ir yézish bilenme shughullinip yürgenlikini ilgiri sürüp, yene mundaq dédi: “U özining tirishchanliqi arqisida edebiyatchi we sen'etchiler bilen nahayiti yéqin arilishatti. Shuningdin kéyin u "yéngi hayat" gézitining meyli foto muxbiri bolsun, meyli resmiy muxbirliqi bolsun, hemmisini ishenchlik élip bardi. Hemmimiz uning tirishchanliqidin zoqlanduq. Qazaqistan musteqilliqining bir paydisi tüpeyli, Uyghurlar uzundin béri arzu qilghan zhurnal chiqirishqa kengchilik zaman tughuldi. Buni deslepte sezgen peyzullam etrapigha özige oxshash qelemdashlarni yighip, bir nechche gézit-zhurnallarni chiqardi”.

Uning éytishiche, p. Exmetof “Yash ewlad”, “Meripet”, “Xush keypiyat” gézitlirini chiqirishqa bashlidi hem shuning arqiliq köpchilikning közige chüshken idi. Mezkur neshrler xirajet yoqluqi tüpeyli yépilip ketken bolsimu, p. Exmetof Uyghur xanim-qizlirining hayatini, turmush-tirikchilikini yorutush meqsitide 2002-yildin tartip “Intizar” zhurnilini chiqirishqa bashlidi. Yéqinda mezkur zhurnalning 100-sani yoruq körmekchi.

Melumatlargha qarighanda, p. Exmetof 1946-yili Uyghur élining süydüngge tewe küre yézisida dunyagha kelgen. P. Exmetof toluqsiz ottura mektepni tamamlighandin kéyin, igilik ishlirida emgek qilishqa bashlaydu. 1962-Yili ghuljada yüz bergen qanliq may weqesining shahiti bolghan p. Exmetof qazaqistan'gha köchüp chiqidu. Bu yerde u herbiy septe xizmitini ada qilghandin kéyin, uzun waqit “ Yéngi hayat” gézitide korréktor, muxbir, bölüm bashliqi, jawabkar katib, andin “Uyghur awazi” gézitide foto muxbir lawazimlirida xizmet qilghan. P. Exmetof öz kespini téximu mukemmelleshtürüsh meqsitide kirof namidiki qazaq dölet uniwérsitétining zhurnalistika (axbarat) fakultétini tamamlighan idi.

Ziyaritimizni qobul qilghan yazghuchi abduxaliq maxmudof qazaqistan musteqilliq élip, iqtisadiy qiyinchiliqlar dewride “Yéngi hayat” gézitining yépilip ketkenlikini körsitip, mundaq dédi: “Shu chaghda biz "yéngi zaman" dep yene bir gézit chiqarduq. Shuning ichide peyzullammu bar idi. Biz gézitni chiqarduq. Biraq 4-5 ademning küchi uni teminleshke yetmidi. Ma'ashqimu pul yetmidi. Bizmu bu shexsiy gézittinmu tarqilip kettuq. Peyzullam mushu sahedin qolini üzgini yoq. U millet üchün némini bolsa qilghusi kélip turatti. Shuninggha yétidighan yollarni izdetti. Axir shuni tapatti”.

A. Maxmudof p. Exmetofning shundaq tirishchanliqi arqisida “Intizar” zhurnili berpa étilip, bu zhurnalda peqet qazaqistanla emes, belki Uyghur éliningmu talantliq sha'ir-yazghuchilirining, alimlirining eserlirining pat-patla élan qilinip turghanliqini alahide tekitlidi. A. Maxmudofning éytishiche, p. Exmetof qazaqistanliq yazghuchilar eserlirini Uyghur élide, Uyghur éli yazghuchilirining eserlirini qazaqistanda tonushturush yolida köp heriket qilghan bolsimu, lékin bu emelge ashmighan. Uning éytishiche, “Intizar” oxshash zhurnalni tesis qilip, uni bügünki qiyapetke keltürüsh her kimning qolidin kéliwermeydighan, bu peqet p. Exmetof oxshash kishilerning xislitige xas nahayiti éghir-bésiqliq bilen, tirishchanliq bilen emelge ashidighan, hemme wasitilerdin paydilinishni bilidighan ishchan, tejribilik ademning qolidin kélidighan ishtur.