Hörlükke tölen'gen bedel: bir neper Uyghur shahitning sherqiy jenubi asiyadiki qachqunluq hékayisi (4)

109 Uyghurni taylandtin xitaygha élip mangghan körünüsh. 2015-Yili 9-iyul.

Türkiyening qeyseri shehiride turup radi'omiz ziyaritini qobul qilghan, emma nam-sheripini ashkarilashni xalimaydighan bir neper Uyghur shahit özining sherqiy jenubi asiyadiki qéchish hékayisini mundaq bashlidi:

‏- Biz taylandta besh-alte ayche turup qalduq. Shu jeryanda tayland saqchi terepning 400 dek Uyghur musapirni tutup lagérlargha qamighanliqini anglap turduq. Her jehettin éhtiyat qilishning zörürlükini hés qilduq. Shundaqtimu kündilik hayatni dawamlashturush üchün heriket qilishimiz, bir amal tépishimiz kérek idi. Yuyunup-tarinip, sayahetchi sheklide kiyim kiyip kochilargha chiqip turduq. Chünki tayland bir sayahet döliti bolghachqa dunyaning her yerliridin kelgen sayahetchiler köp iken. Shu sewebtin yürüsh-turush we kiyim kécheklirimizni sayahetchi posunigha oxshitip kiyip, pasportsiz yürüwerduq. Taylandtin bashqa ellerge kétish mumkinchilikini tapalmighachqa, axiri malayshiyagha bérish qararigha kelduq.

Shundaq qilip, yene qachaq yollar bilen malayshiyagha qarap mangduq. 400 Nechche qérindishimiz tutulup qalghan taylandning jenubidiki ormanliqlardin yoshurunche öttuq. Yénimizda chet'ellerdiki qérindashlar yardem qilghan az-tola pullirimiz bar idi. Malayshiya tewelikige ötkendin kéyin “Adem qachaqchiliri” bizni üsti yépilghan aptomobil bilen élip mangdi. Epsuski, uzaq ötmeyla aptomobillar yol boyida toxtiwaldi. Biz ularning néme üchün toxtap qalghanliqini sorisaq, bashqa bahanilerni körsitip mangghili unimidi. Könglimizge guman chüshüp néme qilarimizni bilmey tursaq, aldimizdin tuyuqsizla saqchi mashinisi peyda bolup bizni qorshiwaldi. Shu minutlarda andin “Adem qachaqchiliri” bilen saqchilarning tili bir ikenlikini hés qilduq. Men hajetke kirimen dégenni bahane qilip hajetxanida yénimdiki eng axirqi 1000 dollar pulni ayighimning pétiki astigha yoshurdum. 100 Dollar pulni ayrip yanchuqumgha saldim. Saqchilar bizni ayrim-ayrim axturup, yanchuqimizdiki pullarning hemmisini éliwaldi. Bille mangghan bir qérindishimning 2000 dollar pulini éliwaldi. Nöwet manga kelgende yanchuqumdiki 100 dollarni aldi-de, hemme yérimni izdepmu ayighim ichidiki pullarni tapalmidi. Malayshiya saqchiliri bizni tutup, hemme pul-pücheklirimizni musadire qilip qup-quruq qilip qoyghandin kéyin, bizni tashlap kétip qaldi.

Taylandning jenubiy qismi musulmanlar rayoni bolghachqa adette sezgür rayon hésablinidiken. Qoralliq saqchilar yol éghizliri we muhim jaylarni tinimsiz charlap turidiken. Biz 3-4 tin bolup bölünüp méngip, aman-ésen malayshiya chégrasigha kirgen bolsaqmu, lékin malayshiya saqchiliri yanchuqlirimizni pütünley quruqdap qoydi. Malayshiya gerche musulman dölet bolsimu, lékin saqchilirida parixorluq éghirken. Malayshiyaning saqchi we hökümet xadimlirini qoshna dölet tayland bilen sélishturghanda melum perqler mewjutken. Méning közitishimche, gerche tayland buddist bir dölet bolsimu, lékin saqchi we hökümet xadimlirining süpiti malayshiyadin yuqiri iken.

Shundaq qilip malayshiyadiki musapirliq hayatimiz bashlandi. Waqitning ötishige egiship pulsizliq, mohtajliq we meniwi jehettin qattiq qisilishqa uchriduq. Waqit qanche uzarghanséri malayshiyadin türkiye yaki bashqa erkin döletlerge kétishimizning shunche qiyinliship kétidighanliqini hés qildim. Shunga imkaniyitimning yétishiche tewekkül qilishqa niyet qildim.

U, qéchish hékayisini mundaq dawam qildi:

‏- Axiri 300 dollargha bir dane saxta türkiye pasporti sétiwaldim. Qéshimda qalghan bar-yoq pullirimning hemmisini yighishturup istanbulgha uchidighan ayropilan bélitini aldim. Bu méning hijret sepiridiki eng axirqi desmayem shundaqla tewekkül qilip béqish yolidiki axirqi urunushum idi!... Shundaq, allahqa tewekkül qilip, ku'alalampur xelq'ara ayrodromigha qedem bastim. Men shu minutlarda eger pasport kontrolidin ama-ésen ötüp kételisem, erkin dunyagha perwaz qilidighanliqimni, eger tutulup qalghan teqdirde malayshiya türmisige tashlinip, xitaygha qayturulush xewpidin waqitliq bolsimu saqlinip qalidighanliqimni oylidim. Bu oylirim manga teselli we küch berdi.

‏Epsuski, pasport kontrolida qolumdiki saxta türkiye pasporti kompyutérgha sürkilishi bilenla signal bérip saxtiliqi bilinip qaldi. Saqchi méni bir ishxanigha bashlap kirip, birnersilerni soridi. Men chüshenmidim dep bash chayqap turuwaldim. Axiri saqchi bashliqi qolumdiki ayropilan bélitini yirtip ikki parche qilip pasport bilen bille qolumgha tutquzup qoydi hemde sirtqa chiqiriwetti. Men ularning méni türmige salmighanliqigha heyran boldum. Qandaq qilishim kérek? bu yerde laghaylap yürsem bolmaytti. Udulumdiki bir kompyutér aldida béshigha yaghliq salghan bir malayshiyaliq qizning olturghanliqini kördüm. Ichimde allahgha yalwurdum, asanliq bérishni tilidim. Men qizning aldigha bérip “Essalamu'eleykum!” dep salam berdim we: “Bélitim éhtiyatsizliqtin yirtilip ketti!” dédim. Qiz qolumdiki pasport bilen yirtiq béletni élip bir qarighandin kéyin, xuddi hemmini chüshen'gendek manga yénikkine bir külümsiridi-de, ayropilan'gha chiqish kartisidin birni berdi. Köz aldimda möjize yüz bergendek turupla qaldim. Qiz in'glizche sözlep: “Téz bolung, hazir sa'et 12:00 ning ayropilani uchidu!” dédi.

‏Men derhal hajetxanigha kirip kiyimimni yötkidim-de, pasport kontroligha ikkinchi qétim bardim. Epsus, pasportum kompyutérgha tégishi bilen yene signal berdi. Etrapqa besh-alte saqchi yighilip, malay tilida birnémilerni déyishkili turdi. Ichimde allahdin asanliq tilep toxtimastin du'a qilip turdum. Shu ariliqta yaghliq salghan bir ayal saqchi peyda boldi. Belkim bashliqi bolsa kérek. U yuqiri awazda manga birnémilerni dédi-de, pasportumgha tamgha basti. Men shu minutta pasportumgha qara tamgha bésilip, ikkinchi qétim ret qilin'ghanliqimni hés qildim. Halbuki, ayal saqchi méning ayropilan'gha chiqidighan terepke méngishimni isharet qildi. Men mengdigen pétim ichige kirdim. Ongummu yaki chüshümmu bilmeymen, pasport kontrolidin ötüp ketken idim. Allahgha toxtimay du'alar qilip hemdusanilar éyttim!...

Ayropilan kütüsh zalidin poyizgha chiqip bir'az mangghandin kéyin andin uchushqa teyyarlinip turghan ayropilanning qéshigha baridikenmiz. Poyizdin chüshüp, ayropilan shotisigha dessey dep tursam malayshiya istighbaratining ikki neper alahide xadimi tuyuqsiz aldimda peyda bolup méni tosti. Bedinimdin muzdek ter chiqip ketti. Ular méning pasportumni körüp uning saxta ikenlikini éytti. Wujudumdiki axirqi küch-maghdurummu ghayib boldi. Shu minutlarda allahdin bashqa héch bir yölenchüküm we bashpanahimning yoqluqini hés qildim. Ular bir hazadin kéyin mendin: “Siz musulmanmu?” dep soridi. Men “Elhemdulilla, musulmanmen!” dédim. Ular gep-söz qilmastin méning ayropilan'gha chiqishimni isharet qildi. Allahgha shükriler éytip ayropilan'gha chiqtim. Bu tasadipiyliqqa qarang! ayropilanda tayland we malayshiyadiki musheqqetlik qachqunluq kechürmishliridin kéyin ishliri toghrilinip türkiyege uchqan 89 neper Uyghur qérindishimiz bar iken. Menmu ularning biri bolup qoshuldum. Ayropilan hawagha kötürüldi. Sherqiy jenubi asiya döletliride yillarche tartqan musheqqetlik künlirimiz, insan tesewwur qilghusiz derijidiki qachqunluq kechürmishlirimiz arqimizda qep qaldi.

(Tügidi)