Gherbiy afriqidin taralghan ejellik wirus insanlargha xiris qilmaqta

Muxbirimiz gülchéhre
2014.08.11
ebula-virus.jpg Sürette, ébula wirusi tarqilishining éhtimalliqi körsitilgen.
wikipedia.org

Dunya sehiye teshkilati jenwedin bayanat élan qilip, her qaysi dölet we sehiye tarmaqlirini ébula wirusining yer shari xaraktérlik tarqilishining aldini élishqa jiddiy agahlandurdi, dunya sehiye teshkilati yuqiri derijilik emeldari mari'e-pa'ule ki'eny: “Pütün dunya dunya boyiche ébula wirusning tarqilishining aldini élishqa jiddiy heriket qilishi zörür, wirus bilen yuqumlinip ölgenlerning sani we tarqilish sür'itige qarighanda, bu, tarixtiki eng éghir ébula wirusi yuqumi bolup hésablinidu. Shundaqla alliqachan afriqa chong quruqluqidin gherb dunyasigha tarqilip, belkim dunyadiki beshtin bir qisim döletlerge yamrap bolghan bolushi mumkin” dep körsetken.

Amérika sehiye da'iriliri agahlandurup mundaq dédi “Ébula wirusi xuddi ormanliqta köyüwatqan chong ottek téz yamraydu.” bezi mutexessisler mundaq dédi, di'agnoz qoyulup, shu xil wirus bilen yuqumlan'ghan kishilerning sanining köpiyishi we bu xil késellik tarqiliwatqan rayonning kéngiyishi “Ademni endishige salidu”, chünki bu yuqum ehwalining téxi tizginlenmigenlikidin dérek béridu.

Dunya sehiye teshkilatining élan qilghan eng yéngi statistikisigha qarighanda, hazirghiche bu wirus bilen ölgenler 932 gha yetken, 1700 kishining bu wirus bilen yuqumlan'ghanliqigha di'agnoz qoyulghan. Ébula wirusi nigériyegiche taralghan, shundaqla nigériyede ikki kishi bu wirus bilen yuqumlinip ölgen. Shundaqla se'udi erebistandimu bir kishining ölümining bu ejellik wirus bilen munasiwetlik ikenliki tekshürülüwatqan bolup éhtimal se'udi erebistandimu taralghan bolushi mumkin.

Ibula wirusi yuqumi bu yil 2-ayda giwéniyede partlighandin buyan, nahayiti tézla tarqilip lébiriye, sérrali'on we nigériye qatarliq gherbiy afriqa ellirige tarqaldi. Bu qétimliqi bolsa 1976-yil bu wirus kon'goda tunji qétim peyda bolghandin buyanqi eng éghir bir qétimliqi bolup hésablinidu.

Ébula wirusi yuqum da'irisi 1-qétim gherbiy afriqining ormanliqi we kentliridin téship chiqip, chong sheherlerdiki nopus zich olturaqlashqan rayonlargha qarap tarqilishqa bashlighan.

Wirus yuqumi éghir bolghan bu jaylarda qerellik uchidighan nöwetchi ayropilanlar yer sharining hemme bulung ‏-puchqaqlirigha uchup turidu, shunga bezi mutexessisler bu xil késellikning alliqachan afriqa chong quruqluqidin gherb dunyasigha tarqilip bolghanliqidin endishe qilmaqta. Bu xil késellik belkim dunyadiki beshtin bir qisim döletlerge yamrap bolghan bolushi mumkin.

Ötken ayning 20-küni lébiriye hökümiti xizmetchisi patrik sawyér ayropilan'gha olturup nigériyege yétip barghandin kéyin mushu xil wirus bilen yuqumlinip ölüp ketti. Bu délo kishilerge ibula wirusining yawropa hetta pütkül yer sharigha tarqilip ketkenlikini hés qildurdi, nigériye sehiye tarmaqliri hazir mushu xil wirusni élip yürüsh éhtimalliqi bar bolghan 30 ming kishining iz-dérikini qilmaqta. Burun kéniyege sayahetke chiqqan bir ayal shyangganggha qaytip ketkendin kéyin, ibula wirusi bilen yuqumlinish alametliri körülgen bolup, hazir shyanggang élizabét doxturxanisida ayrim dawaliniwétiptu.

Ibula wirusi bilen yuqumlan'ghan bimarda deslepte zukam, qizish, béshi qéyish, yandurush qatarliq alametler körülidu. Amérika lankast uniwérsitétidiki dérék gasérér doktor mundaq dédi, ibula wirusi bilen yuqumlan'ghan bir kishi az dégende yene ikki kishini yuqumlanduridiken. Shu xil bimar bilen bir ayropilan'gha chiqqan kishiler asanla yuqumlinip qalidiken, bu xil wirus tükürük, ter, yandurush, ichi sürüsh we jinsiy munasiwet arqiliq tarqilidiken.

Dunya sehiye teshkilati ébula wirusining yer shari xaraktérlik tarqitishining aldini élish toghrisida élan qilghan jiddiy agahlandurush bayanatida yene döletlerni wirusqa qarshi jiddiy tedbir élip her qaysi chégra éghizlirida xelq'araliq sayahetchilerge birdek wirus tekshürüshi élip bérish, qizitmigha oxshash késellik alametliri körülgen haman jiddiy karantin qilip dawalash élip bérish we yuqum ehwaligha a'it uchurlarni yoshurmasliqqa, wirusning eng kichik da'iride kontrol qilishqa agahlandurdi.

Shundaqla dunya miqyasida wirusning tarqilishi kontrol qilin'ghuche ariliqta chong tiptiki xelq'araliq yighilishlarni, putbol musabiqisige oxshash ammiwi pa'aliyetlerni ötküzüshni waqitliq toxtitishqa chaqirdi.

Biz insaniyet saghlamliqigha tehdit séliwatqan ejellik wirus-ébula wirusi we uning aldini élish heqqide tonushimizni chongqurlashturush üchün, amérikidiki Uyghur sehiye mutexessisliridin kolombiye uniwérsitéti tetqiqatchisi memtimin ependige muraji'et qilduq.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.