2017-Yil türkiyediki Uyghur dewasi üchün qandaq bir yil boldi?

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2017.12.29
turkiyede-uyghur-mesilisi-tv-erkin-ekrem.jpg Doktor erkin ekrem türkiye “Qanal a téléwiziyisi” de Uyghur mesilisi toghriliq riyasetchining so'allirigha jawab bermekte. (Neq meydandin tarqitilghan téléwiziye programmisidin süretke tartilghan) 2014-yili 15-féwral, türkiye.
RFA/Arslan

Türkiye burundin tartip her xil sewebler tüpeyli wetinidin ayrilghan Uyghurlar panahliq tilep kéliwatqan döletlerdin biri. 1949-Yili kommunist xitay hakimiyiti Uyghur diyarini igiligendin kéyin eyni zamandiki ölkilik birleshme hökümetning mu'awin re'isi memet'imin bughra, bash katipi eysa yüsüp aliptékinler 1954-yili türkiyege kélip, her xil yollar bilen “Sherqiy türkistan dewasi” ni türkiyege, türkiye arqiliq dunyagha anglitishni bashlighan we kéyinche türkiye Uyghur dewasining merkezliridin birige aylan'ghan idi. Türk xelqi Uyghur diyarini özlirining ana yurti, Uyghur diyaridiki türkiy xelqlerni qérindash dep qarighachqa, her da'im Uyghur dewasigha ige chiqqan.

Undaqta 2017-yili türkiyediki Uyghur dewasi üchün qandaq bir yil boldi? türkiye-xitay munasiwiti üchünchu? Uyghur teshkilatliri 2018-yili némilerni qilmaqchi? dégen'ge oxshash so'allargha jawab tépish üchün türkiye istratégiyilik chüshenche instituti mutexessisi doktor erkin ekrem, Uyghur xewer we tetqiqat tor gézitining mes'uli hamit göktürk we sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq teshkilati re'isi hidayetulla oghuzxan ependiler bilen söhbet élip barduq.

Doktor erkin ekrem ependi 2017-yilining türkiyediki Uyghurlar üchün 1997-1998-yilidikidek nachar bir yil bolghanliqini, sherqiy türkistan dewasining bezi cheklimilerge uchrighanliqini bayan qildi. 

Doktor erkin ekrem ependi 2017-yilida türkiye hökümiti xitay bilen yéqinlishish üchün sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirining pa'aliyetlirini chekligen bolsimu, yene bir tereptin misirdin türkiyege kelgen Uyghur oqughuchilar we musapir Uyghurlargha uzun muddetlik iqamet bérish arqiliq Uyghurlarning könglini élish siyasiti élip barghanliqini bayan qildi.

Ziyaritimizni qobul qilghan sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining re'isi hidayetulla oghuzxan ependi, sherqiy türkistan dewasining 2017-yilida 2016-yilqigha qarighanda kötürülgenlikini, bolupmu 2017-yilining ikkinchi yérimidin bashlap kötürülüshke yüzlen'genlikini misal bilen chüshendürdi. 

Uyghur xewer we tetqiqat tor gézitining mes'uli hamit göktürk ependi 2017-yilining bashlirida Uyghur mesilisi kün tertiptin chüshüp qalghan bolsimu, 2017-yilining otturiliridin tartip türk axbaratlirida qaytidin kün tertipke kélishke bashlighanliqini bayan qildi.

Doktor erkin ekrem ependi, türkiye hökümitining, türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwetning tereqqiy qildurush siyasitini yolgha qoyuwatqanliqini, türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirining buninggha qarap turmay türk jama'etchilikining hésdashliqini qolgha keltürüsh siyasiti élip bérishi kéreklikini tekitlidi. 

Türkiyediki bezi mutexessisler türkiyening yawropa döletliri we amérika qoshma shtatliri bilen bolghan munasiwitining yiriklishishining ötkünchi bir ish ikenlikini, xitay bilen yéqinlishish siyasitining yéqin kelgüside axirlishishi mumkinliki we Uyghur dewasini qollashni dawamlashturidighanliqini ilgiri sürmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.