Uyghur yézilirida ötküzülgen “Chaghanni tebriklesh pa'aliyetliri” tenqidke uchridi

Muxbirimiz méhriban
2016.02.11
boway-momay-tansa.jpg Uyghur yézilirida ötküzülgen chaghanni tebriklesh pa'aliyitide tansa oynashqa zorlan'ghan bir jüp yashan'ghanlar.
Social Media

Xitayning Uyghurlarni bu yilliq chaghan bayrimi üchün qizil naxsha éytish pa'aliyetlirige orunlashturghanliqi “Ménge yuyush” herikiti dep eyiblendi.

“Xelq tori” qatarliq xitay hökümet taratqulirida “ Uyghur aptonom rayonidiki her millet xelqi bahar bayrimini tebriklidi”,“Bahar bayrimi hemmimizning bayrimi”, “Bille oynayli qaraqash yashliri” dégendek mawzulardiki xewerler bérilip, Uyghur, qazaq qatarliq islam dinigha étiqad qilidighan milletlerningmu xitayning chaghan bayrimini her xil tebriklesh pa'aliyetliri bilen kütüwalghanliqi teriplendi.

“Bille oynayli qaraqash yashliri” serlewhilik xewerde, 9-, 10-féwral yeni chaghanning 1-, 2-künliri xotenning qaraqash nahiyisidiki jahanbagh yézisining aqsaray, bulaqbéshi qatarliq kentlerde “Ammiwi oyunlar uyushturulup, bahar bayrimini pütün yéza xelqi birlikte tebrikligen” liki bayan qilin'ghan.

Halbuki, yéziliq hökümet xadimliri bu heqtiki ziyaritimizni ret qildi.

Mezkur xewerlerdin kéyin, “Ündidar” qatarliq ijtima'iy alaqe torlirida “Mushundaq kétiwerse, az künde Uyghur ewladlirimu chaghan ötküzüshni adetke aylanduridu”, “Qarighanda hökümet bundin kéyin Uyghurlarni chaghan bayrimini ötküzüshke, hetta chaghanda juwawa yéyish, étildaq étishqa dewet qilsa kérek” dégen inkaslar yézilghan.

Bir tordash hökümet teshwiqatlirida birnechche yildin buyan “Milletler ittipaqi ülgisi” dep teriplen'gen kawapchi alim xaliqni neqil élip,“Undaq démenglar alim xaliq aldinqi yili roza mezgilide tijaret bashlighan kawapxanisining échilish murasimidimu pojangza( étildaq) étip kawapxanisining échilish murasimini tebrikligen idi, hazir sheherlerde chaghanda bizning balilirimizmu étildaq atimiz, dep jédel qilidighan boluwatidu, belkim étildaq étish az künde Uyghurlarghimu omumliship qalar” dégendek inkaslarni yazghan.

Melum bolushiche, chaghanni medeniyet pa'aliyetliri ötküzüp kütüwélish pa'aliyiti jenubiy Uyghur élining köpligen nahiyiliride élip bérilghan. Xitay ölkiliride yaki ürümchi qatarliq sheherlerde oquwatqan oqughuchilar “Éshincha emgek küchi” süpitide sirtlarda ishlewatqan yashlar öz yurtlirigha qayturulup, chaghanliq tebriklesh pa'aliyetlirige mejburi qatnashturulghan.

Aqsuning melum nahiyisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir xanim, uniwérsitétlarda we yataqliq toluq ottura mekteplerde oquwatqan oqughuchilargha bu yil chaghan we qishliq tetilni yurtlirida ötküzüsh telep qilin'ghanliqi üchün, özining ötken hepte aqsu shehiride oquwatqan qizini öyige yandurup kelgenlikini, qishliq tetilni ötküzüsh üchün yurtlirigha qaytqan oqughuchilarning nahiyilik hökümet orunlashturghan pa'aliyetlerge qatnashqanliqini bildürdi.

Xotendin öz kimlikini ashkarilimasliq sherti bilen ziyaritimizni qobul qilghan bir Uyghur yash, özige oxshash tirikchilik ghémide xitay ölkiliride, yaki Uyghur rayonidiki sheherlerde ishlewatqan yashlarning chaghan mezgilide yeni 7-féwraldin 15-féwralghiche bir hepte dem élish namida yézilirigha qayturup kélinip chaghanliq köngül échish pa'aliyetlirige qatnishiwatqanliqini, bu bir heptilik mejburi dem aldurush sewebidin a'ilining kirim menbesi üzülgenlikini bildürdi.

Uyghurlarning chaghanliq medeniyet pa'aliyiti ötküzüshke mejburliniwatqan ehwal chet'ellerdiki ijtima'iy taratqulardimu uchridi.

Igilishimizche, qoltuqigha hasa qisturuwalghan bir boway bilen béshigha léchek salghan momay siyaqidiki bir jüp Uyghurning “Bahar bayrimi bizning bayrimimiz” dégen lozunka ésilghan chong zalda tansa oynawatqan sin körünüshi “Feysbok” qa yollan'ghandin kéyin Uyghurlarning eyiblishige uchrighan.

Bu heqtiki inkaslarda beziler: “Axirqi ömrini du'a tilawet, namaz bilen ötküzüshke adetlen'gen sehradiki boway-momaylar obrazinimu yoqitishqa urunuptu”, dep yazsa, yene beziler “Uyghur moysipitlar hejwiyleshtürülgen bu xil ehwallarni b d t qatarliq xelq'ara teshkilatlargha medeniyet tajawuzchiliqi dep erz qilish, cheklesh kérek!” dep yazghan.

Amérikidiki xitay siyasiy weziyet analizchisi chén pokung ependi islam dinigha étiqad qilidighan Uyghurlarghimu xitayning chaghan bayrimini ötküzüshni terghib qilish xitayning özi belgiligen “Milletlerning étiqadi, medeniyitige hörmet qilish dégen” milliy siyasitige xilap qilmish ikenlikini bildürdi.

Amérikidiki siyasiy weziyet analizchisi ilshat hesen ependi, “Her millet xelqi birlikte bahar bayrimini kütüwélish” namliridiki bu xil pa'aliyetlerni Uyghurlarning milliy medeniyiti we diniy étiqadini depsende qilish herikitila emes, belki yene Uyghurlarning milliy ghururigha qilin'ghan haqaret, dep qaraydighanliqini bildürdi.

Ilshat ependi yene, da'irilerning bu xil pa'aliyetlerni köplep uyushturushtiki meqsiti heqqidimu toxtilip, Uyghurlarni chaghan ötküzüshke mejburlash, diniy esebiylikni yoqitish namida Uyghur yashlirini qizil naxsha éytish pa'aliyetlirige orunlashturush qilmishlirining emeliyette Uyghurlarning milliy kimlik éngining küchiyip, Uyghurlarning qarshiliq heriketlirining köpiyishidin ensiresh sewebidin élip bériliwatqan milliy, medeniy, diniy assimilyatsiye we ménge yuyush herikiti ikenlikini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.