Uyghur ziyaliyliri: Uyghurlar kimning térrorchi, kimning milliy qehriman ikenlikini ayriyalaydu

Sériqbuya weqesi bir qanche kündin buyan chet'el metbu'atlirida munazire qozghapla qalmay, chet'eldiki Uyghur jama'iti arisidimu türlük bes - munazirilerge sewebchi bolup keldi.

Oxshashla xitay teshwiqat wastilirimu bu weqening selbiy tesirini küchep teshwiq qilip, Uyghurlarni atalmish “Üch xil küchler” ge qarshi jengge seperwer qilmaqta.

Tengritagh tori 2 - may küni élan qilghan “Rehimsiz zorawanliq, qanliq qerz” namliq obzorda, éghir ensizlikke patqan sériqbuya rayoni weziyitining bara - bara eslige kéliwatqanliqi, saqchilarning öymu - öy kirip kishilerni xatirjemlikke ündewatqanliqi bayan qilin'ghan. Obzordin melum bolushiche, zorawanlar - térrorchilar shaykisi dep atalghan bu guruhning ezaliri bilen xitay saqchi, eskerliri arisida 28 - aprilghiche bolghan ariliqta yene qanliq toqunushlar yüz bergen. Obzorda bu heqte toxtilip: “29 - Aprél saqchi tarmaqliri besh kéche - kündüz tiriship jeng qilish arqiliq 23 - aprél éghir zorawanliq we térrorluq jinayiti délosini pash qilip, zorawanliq we térrorluq shaykisining 25 ezasini pütünley tutup, partlitish qurulmisidin 20ni qolgha chüshürgenlikini élan qildi” déyilgen. Obzorda yene, 28 - aprél, weqeni bir terep qilish jeryanida saqchi xélil jélil bilen exmet obulning yarilinip, maralbéshi nahiyelik doxturxanigha orunlashturulghanliqi eskertilgen.

Xitay da'iriliri 29 - april küni qeshqerde sériqbuya weqeside ölgen 15 hökümet xadimigha teziye bildürüsh murasimi ötküzüp, ularni “Inqilabi qurban” dep atap, pütün Uyghur xelqining öginish ölgisi qilmaqchi boldi shundaqla weqede ölgen alte neper Uyghurni térrorchi atap qattiq eyibligen bolsimu, zadi kimning térrorchi, kimning inqilabi qurban bolidighanliq mesiliside xitay da'iriliri bilen Uyghurlar arisida pikir ixtilabi mewjut.

“Rehimsiz zorawanliq, qanliq qerz” namliq obzorda weqe sadir qilghuchilar, xelqqe adem qélipidin chiqqan wehshiy küchler süpitide teshwiq qilinip mundaq teswirlen'gen: “Kishining téni shürkinidighan ashu künni esliginimizde, ichimizdiki ghezep - nepretni basalmay qalimiz. Zorawanlar qingraq we palta bilen qolida tömürning sunuqimu yoq, mehellining üch ayal kadirini rehimsizlerche öltürüwetti, bu térrorluq bolmay néme? toqquz kishini bir öyge solap, bénzin chéchip tirikla köydürüwetti, bu térrorluq bolmay néme? kochigha chiqip pikap we saqchi ishxanisini chaqti, bu térrorluq bolmay néme? saqchixanining arxip ishxanisi we saqchilar yatiqigha ot qoyup köydürüwetti, bu térrorluq bolmay néme?”

Halbuki, chet'eldiki Uyghurlar xitay da'iriliri térrorchi dep teshwiq qiliwatqan kishilerni milliy qehriman dep atimaqta. 1 - May küni gérmaniyining myunxén shehiridiki bir bölük Uyghur jama'iti jem bolghan sorunda sériqbuya weqeside qurban bolghan pida'iylar “Shéhitlar” dep teriplendi we ularning rohigha du'alar qilindi. D u q diniy ishlar komitétining mudiri, myunxén Uyghur jama'itining imami turghunjan alawidunhajim sériqbuya weqeside xitay saqchiliri teripidin étip öltürülgen alte neper Uyghurgha nispeten xelqning bahasi bilen xitayning bahasi arisida mutleq perq barliqini ilgiri sürdi.

Gérmaniyidiki Uyghur ziyaliysi ablimit tursun ependi bolsa, xitayning sériqbuya weqesidin paydilinip Uyghurlarni dunyagha térrorchi qilip körsitish neyringining emelge ashmighanliqini tekitlidi.

Xitay hökümitining teshwiqat qorali bolghan “Shinjang géziti”de 2 - may küni yene “Sériqbuyiliqlar zorawanliqqa hergiz bash egmeydu” namliq bir bashmaqale élan qilin'ghan. Maqalide, xitay da'iriliri teripidin zorawanlar, térrorchilar dep atalghan Uyghurlar teripidin öltürülgen mehelle kadirliridin 43 yashliq hörigül memet, 29 yashliq gülbanum tursun we 24 yashliq méhrigül yüsüpler medhiyilen'gen. Emma xitay medhiyiligen bu hökümet xizmetchilirini turghunjan alawudunhajim “Tajawuzchi küchlerning malayliri” dep atap, ulargha allahtin dozaq azabi tilidi. Ablimit tursun ependi yene, xitay da'irilirining sériqbuya weqesi teshwiqatidin paydilinip dost bilen düshmen chüshenchisini astin - üstün qilip, Uyghurlarning méngisini yuyushqa térishiwatqanliqini, emma Uyghurlarning alliqachan özlirining milliy qehrimanlirini tonuydighan dewirge qedem qoyghanliqini eskertti.