Uyghurlarning xeterlik weziyiti ziyaliylarni oz millitining teqdiri heqqide oylandurmaqta (3)

Muxbirimiz gülchéhre
2017.10.09
erkin-sidiq-xelqaraliq-yighin-305.jpg Doktor erkin sidiq ependi kaliforniye shtati san di'ego xelq'araliq yighin merkizi aldida. 2011-Yili 21-awghust.
RFA

Nöwette Uyghur xelqi duch kéliwatqan intayin xeterlik weziyet öz millitining teqdiri üstide qayghuruwatqan Uyghur ziyaliylirini oylandurmaqta. Bügün amérikidiki optika inzhénéri, doktor erkin sidiq ependi bilen gollandiyediki Uyghur pa'aliyetchilerdin abdughéni sabit ependi radiyomiz ziyaritini qobul qilip, Uyghur ziyaliylirining nöwettiki mes'uliyiti we burchi heqqide pikir bayan qildi.

Xitay hökümitining Uyghurlarning kimlikige qaratqan cheklimiliri, Uyghur élidiki basturush siyasetliridin bashqa yene chet'ellerdiki Uyghur ziyaliylargha qeder qiliwatqan ziyankeshlik we tehditliri shuningdek Uyghurlar wetini bilen chet'eldiki Uyghurlarning alaqisini üzüp tashlishi qatarliq zulumlar ilgiri “Siyasiyliqtin xali” yol tutup kéliwatqan bir qisim Uyghur ziyaliylirini qayta oylandurmaqta.

Ijtima'iy taratqularda bu heqte pikir bayan qilghan Uyghur ziyaliylar, “Uyghur milliti dewrimizde milliy mes'uliyet tuyghusigha, jesur we ré'al pozitsiyege ige ziyaliylargha éhtiyajliq,” dep chaqiriq qilmaqta. Bu heqte pikir bayan qilghan amérikidiki optika inzhénéri, doktor erkin sidiq ependi, “Bu yerdiki mesile ziyaliylarning siyasiygha qatnishish-qatnashmasliq mesilisi emes. Insan nuqtisidin éytqanda, her qandaq bir insanning zulumgha qarshi chiqishi eng eqelliy bir uqum bolghanliqidek, chet'ellerdiki Uyghur ziyaliylar üchünmu öz milliti uchrawatqan zulumgha qarshi chiqishning özi insanliq tuyghusigha munasiwetlik eqelliy inkas,” dédi.

Erkin sidiq ependi yene hazirqi ehwalda chet'ellerdiki nurghunlighan Uyghur ziyaliylarning ziyaliyliqqa xas burchini ada qilishi yéterlik emes, dédi. Uning qarishiche, zulumigha qarshi küreshte ziyaliylar choqum bashlamchi bolushi kérek iken.

Bügünki söhbetke qatnashqan gollandiyediki pa'aliyetchi ziyaliylardin abdughéni sabit ependi mundaq dédi: “Weten ichidiki Uyghur xelqi özining derdini anglitalmaydighan bundaq bir weziyette, Uyghur xelqi uchrawatqan diniy we milliy we medeniyet jehetlerdiki derijidin tashqiri bésimlarni dunyagha toghra anglitish -- chet'eldiki ziyaliylarning bash tartip bolmaydighan burchi we tupraqqa bolghan heqqini ada qilishtur.”

Uning qarishiche, ziyaliylarning milletning güllinishi üchün muhim rol oynaydighanliqi ixtilap telep qilmaydighan heqiqet bolsimu, emma milletchilik éngi shekillenmigende, milletning siyasiy teqdiri üchün bedel tölesh bolmaydu. Pidakarliq yétilmigende bilim peqetla shexsning menpe'eti üchünla xizmet qilish bilen cheklinip qalidu. Uyghurlar uchrawatqan nurghun ré'al mesililer ziyaliylardin küch chiqirishni, ré'al pozitsiye bilen pilanliq halda xitayning esli mahiyitini we ajizliqlirini özi turuwatqan ellerge yetküzüshni telep qilidu.

Abdughéni ependi axirida Uyghur ziyaliylardiki oyghinishtin ümidlik ikenlikini tekitlep: “Milletke tolup-tashqan ishench we ümid béreleydighan ziyaliylar bolidiken, u halda milliy mewjutluqtin ensireshning hajiti yoq,” dep körsetti.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.