6-Nöwetlik xelq'ara ölüm jazasigha qarshi turush qurultiyida Uyghurlar mesilisimu otturigha qoyuldi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2016.06.22
dolqun-eysa-barbara-lohbihler.jpg 6-Nöwetlik xelq'ara ölüm jazasigha qarshi turush qurultiyida, d u q ijra'iye komitéti re'isi dolqun eysa ependi(ongda) yawropa parlaménti kishilik hoquq komitétining re'isi barbara lohbihlér xanim(otturida) bilen. 2016-Yili iyun, norwégiye.
RFA/Ekrem

21-Iyun osloda bashlan'ghan, 90 dölettin 1300 kishi kélip qatnashqan 6-nöwetlik xelq'ara ölüm jazasigha qarshi turush qurultiyigha d u q wekilimu ishtirak qildi.

Norwégiye paytexti osloda 21-iyun küni bashlan'ghan 6-nöwetlik xelq'ara ölüm jazasigha qarshi turush qurultiyi 3 kün dawam qilidighan bolup, yighinni dunyaning her qaysi jayliridiki ölüm jazasigha qarshi küresh qiliwatqan kishilik hoquq teshkilatliri birlikte uyushturghan. Yighin firansiye, norwégiye, awstriye qatarliq 10 din artuq döletning maddiy we meniwi jehettin qollishigha érishken.

Bügün oslodiki yighin meydanidin igiligen melumatimizgha qarighanda, mezkur qurultaygha 90 din artuq dölettin kelgen 1300 din artuq wekil ichide 20 din artuq yawropa döletlirining tashqi ishlar ministirliri, 200 din artuq diplomat we parlamént ezaliri, 100 din artuq akadémikler we adwokatlar, 100 din artuq xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlirining wekilliri hem siyasiy aktiplarmu bolup, d u q gha wakaliten ijra'iye komitéti re'isi dolqun eysa ependi qatnashqan.

21-Iyun chüshtin kéyin bashlan'ghan échilish murasimida norwégiye we firansiyening tashqi ishlar ministirliri, b d t kishilik hoquq kéngishining aliy komissari, xelq'ara ölüm jazasigha qarshi turush herikiti teshkilatlirining rehberliri nutuq sözligen. Ularning nutqida démokratiye we kishilik hoquqni qoghdash, ölüm jazasigha qarshi turush sadaliri yer alghan.

D u q ijra'iye komitéti re'isi dolqun eysa ependi neq meydandin bizge yighin heqqide etrapliq melumat bérip ötti.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining 2015-yilliq kishilik hoquq doklatigha asaslan'ghanda, mehbuslargha ölüm jazasi ijra qilish, bolupmu siyasiy mehbuslarni ölümge mehkum qilishta xitay izchil halda dunya boyiche aldinqi qatarda turup kéliwatqan bolup, xitayning axbaratni yüksek derijide qamal qilishi seweblik sanini éniqlash mumkin bolmisimu, emma pütün dunyada ijra qiliniwatqan ölüm jazalirining omumiy yighindisidin köp ikenlikini jezmleshtürüsh mumkinliki tilgha élin'ghan idi. Dolqun eysa ependi bu qétimqi yighinda mushu mesilining tekrar otturigha qoyulghanliqini tekitlidi.

Bu qétimqi yighin'gha yene, amérika oklaxoma uniwérsitétining proféssori lyu bing ependimu qatnashqan bolup, u ziyaritimizni qobul qilghanda özining xitaydiki ölüm jazasi mesilisi toghrisidiki doklatini yighin ehlige teqdim qilghanliqini éytti. Lyu bing sözide, xitayning ölüm jazasi ijra qilish tarixining 2000 yilgha tutushidighanliqini, xitayda qanun boyiche chare körüshning mewjut emeslikini tilgha alghan.

Yighinda dolqun eysa ependimu söz qilish pursitige érishken. U sözide Uyghur diyarida ijra qiliniwatqan ölüm jazasi mesilisini konkrétni sherhlep ötken. Dolqun eysa yene Uyghur mehbusliri öltürülgendin kéyin, ularning jesitining a'ilisige bérilmeslik mesilisinimu eskertken. U sözide yene, Uyghur qarshiliq küchlirining neq meydanda étip tashlinish mesilisinimu tilgha élip ötken.

Xelq'ara ölüm jazasigha qarshi turush qurultiyi her 3 yilda bir qétim chaqirilidighan bolup, 2001-yili tunji qétimliq qurultay firansiyening shitrasburg shehiride ötküzülgen. 2004-Yili kanadaning montiriyal shehiride 2-qétimliq qurultay chaqirilghan. 3-Nöwetlik qurultay 2007-yili parizhda échilghan. 2010-Yili 4-qétimliq qurultay shiwétsariyening jenwe shehiride ötküzülgen. 5-Qurultay bolsa ispaniyening madrid shehiride 2013-yili chaqirilghan. Bu qétimqi qurultay 21-iyun osloda bashlan'ghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.