2017-Yilida Uyghurlarning béshigha kelgen külpetler (5)

“Ikki yüzlimichi” kadirlargha zerbe bérish, “Terbiyilesh merkezliri” ge solan'ghan Uyghur er-ayallar

Xelq'ara taratqularda 2017-yili chén chüen'go mezgilide Uyghur diyarida her xil cheklime-teqip siyasiy heriketler ewj élip, doqmush-doqmushta saqchi turliri köpeygen, Uyghur kadir we amma türküm türkümlep terbiyilesh merkezlirige solan'ghan, Uyghur diyarining “Saqchi döliti” we “Üsti ochuq türme” ge aylandurghanliqi ilgiri sürüldi. Töwende 2017-yili Uyghur diyarida keng kölemde élip bérilghan ikki yüzlimichi kadirlargha zerbe bérish dolqunida, Uyghur serxillirining mejburi ipade bildürüshke zorlinishi, jazalan'ghan hökümet kadirliri, diniy isim we buyumlarni cheklesh shamili we hessilep köpeytilgen saqchilar r toghruluq radiyomiz igiligen melumatlarni eslitip ötimiz.

5-Ayda xitay kompartiyisi merkiziy birliksep bölümi “Shinjang xizmiti” ge mes'ul pewqul'adde hoquqluq yéngi organ tesis qilghanliqini jakarlidi

2017-Yil 5-ayning 4-küni küni xitay merkizi hökümiti xitay kompartiyisi merkiziy birliksep bölümi qarmiqida “Shinjang xizmiti” ge mes'ul pewqul'adde hoquqluq bir yéngi organ tesis qilghanliqini élan qildi. Mezkur organ heqqide xitayning xelq torida bérilgen xewerde, xitay kompartiyisi merkizi birliksep bölümining “9‏-Idarisi” dep atalghan bu organning achquchluq xizmet funksiyisi Uyghur éligha da'ir axbarat toplash, Uyghur rayonigha da'ir mesililerde meslihet bérish we siyaset belgilesh ikenliki ilgiri sürüldi.

Eyni chaghda radi'omiz ziyaritini qobul qilghan chet'ellerdiki siyasiy analizchilar xitay kompartiyisining béyjingda “Shinjang xizmiti” ge mes'ul bundaq yéngi organ tesis qilishi chén chüen'go yötkilip kelgendin kéyinki jiddiy weziyetning teqezzasidin bolghanliqini bildürdi.

Atalmish “Yüzlimichi kadirlar” ni pash qilish we tazilash herikiti

Xitay taratquliridin melum bolushiche, Uyghur diyarida 2017-til 4-ayda bashlan'ghan hökümet kadirlirining sadaqitini ipadilesh herikiti dawamlishiwatqan mezgilde yene “Ikki yüzlimichilerni pash qilish, tazilash herikiti” tengla élip bérildi. Radi'omiz igiligen ehwallardin melum bolushiche, ikki yüzlimichi kadirlargha zerbe bérish kürishi deslep Uyghur diyarining élining jenubidiki 4 wilayet, oblastta bashlinip, kéyin pütkül Uyghur rayonigha kéngeytilgen.

Xitay taratquliridin xoten gézitining 5-ayning 15-künidiki sanida, xotende wilayet boyiche 221 kadirning mes'uliyiti sürüshte qilin'ghanliqini xewer qilindi؛ emma xewerde kimlerning qaysi xataliqliri sürüshte qilin'ghanliqi tilgha élinmidi. Muxbirimizning bu heqte ehwal éniqlishi dawamida, bu 221 kishining konkrét kimliki we qilmishigha a'it melumatlar aydinglashmidi. Emma éniqlashlirimiz dawamida mes'uliyet sürüshte qilish nami astidiki atalmish “Ikki yüzlimichiler” ge zerbe bérish herikitining peyziwat we atushtimu élip bérilghanliqi ashkarilandi.

Igiligen ehwallardin, mes'uliyiti sürüshte qilin'ghan 221 kadirdin 11 nepiri aptonom rayondin, 23 nepiri wilayettin töwen'ge chüshken kadirlar ikenliki؛ 88 nepirining kent kadiri ikenliki melum boldi.

Xoten gézitining 24-may künidiki sanida yene xoten we qeshqer wilayetliride 3-ayning 31-künidin 5-ayning 17-künigiche Uyghur millitidin bolghan8 neper hökümet kadirining wezipisidin élip tashlinip, tekshürüshke élin'ghanliqi xewer qilindi.

Xewerde ismi tilgha élin'ghanlardin, xoten güjanbagh saqchixanisi bashliqi ablimit abdubaqi, chira nahiyilik jama'et xewpsizlik idarisi mulazimet ponkiti bashliqi ilghar ebeydulla, qaghiliq besh'ériq yézisi 15-kent boghaltiri memet'imin abduqadir, qaghiliq nahiye ushaqbash baziri bunaq yézisining yéza saqchisi musajan nuramet, qaghiliq nahiyilik 6-ottura mektep mudiri turap exmet, qaghiliq nahiye ma'arip idarisi boghaltiri tursunjan memtimin, qaghiliq nahiye yilqichi yézisi 12-kent partiye yachéyka sékrétari memet éziz abliz we qaghiliq nahiyisi chipan yézisi kadiri exmet hemdulla qatarliqlar bar.

6-Ayning 22-künidiki xitay xewerliride xotenning 38 yil hoquq tutqan mu'awin saqchi bashliqi éli imin ikki yüzlimichilik bilen eyiblen'genliki xewer qilindi.

Uyghur aptonom rayonluq partkom intizam tekshürüsh komitéti xoten wilayetlik saqchi idarisining mu'awin bashliqi, idare partkom hey'et ezasi éli iminni ikki yüzlimichilik bilen eyiblep partiyidin qoghlap chiqarghan.

Xitay xewerliri we radi'omiz igiligen ehwallardin melum bolushiche, “2017-Yili 4-5-ay mezgilide qeshqer we xotende nurghun kadirlar ‛partiye bilen istilda birdek bolmasliq‚, ‛ikki yüzlimilik qilish‚ dégen sewebler bir terep qilin'ghan bolup, peqet xoten wilayitining özidila bir terep qilin'ghan kadirlarning sani 645 neperdin ashqan.

Uyghur aptonom rayonluq partkom 5-ayning 23-küni atalmish “Ikki yüzlimichi” kadirlarni bir terep qilish seperwerlik yighini chaqirdi. Yighinda “Bash nishanni jayida emeliyleshtürmeslik”, “Ammiwi xizmetni kücheytmeslik”, “Kadirlarning istili yaxshi bolmasliq”, “Diniy ishlarni bashqurush qattiq bolmasliq” dégendek mesililerni asas qilip turup pütkül Uyghur diyaridiki hökümet kadirliri üstidin tekshürüsh élip bérish telep qilin'ghan.

Uyghur diyarida2017-yilining aldinqi yérim yilda 10 ming 387 kishige chare körülgen

Xitayda chiqidighan xelq torining2017-yil 8-ayning 14-künidiki xewirige qarighanda, xitay intizam tekshürüsh we memuriy teptish organliri Uyghur aptonom rayonida aldinqi yérim yilda jem'iy 23 mingdin köprek mesile we yip uchini bir terep qilghanliqi melum.

Xewerde déyilishiche, Uyghur diyaridiki memuriy teptish organliri aldinqi yérim yilda bir terep qilghan 23 ming 124 mesile boyiche 11 ming 668 délo turghuzup tekshürgen hemde 10 ming 387 kishige chare körgen.

Bir terep qilin'ghanlar ichide nazaret derijilik kadirlardin 29 kishi, nahiye (bashqarma) derijilik kadirlardin 346 kishi, yéza (bölüm) derijilik kadirdin 2702 kishi, adettiki kadirdin 3724 kishi, bashqa xadimdin 3586 kishi bar iken.

Közetküchiler, xitay da'irilirining Uyghur élidiki “Tazilash” herikitining tarixtiki eng yuqiri pellige chiqqanliqini, jazalan'ghan emeldarlar ichide az sandiki xitay emeldarlarning köpinchisining “Parixorluq yaki chiriklik” jinayiti bilen, Uyghur emeldarlarning köp qismining “Ikki yüzlimichilik” yaki “Siyasiy mes'uliyitini ada qilmasliq” jinayiti bilen bir terep qilin'ghanliqini tekitlimekte.

“Ikki yüzlimichiler” ge zerbe bérish dolqunida diniy zatlar we sodigerlermu tutqun obyéktigha aylan'ghan

5-Ay mezgilide xotende ramzan harpisida 22 Uyghur tutqun qilindi

Xotende ramzan harpisida 22 neper Uyghurning muqimliq seweblik tutqun qilin'ghanliqi ilgiri sürüldi. D u q ning bildürüshiche, bu 22 Uyghur yéqinqi bir hepte ichide xoten shehiri, qaraqash nahiyisi we xoten-qeshqer tashyolining xotendin chiqish éghizliridiki tekshürüsh ponkitlirida tutqun qilin'ghan.

Biraq d u q uchurida, tutqunlarning ismi, jinsi, yéshi we salahiyitige da'ir bashqa tepsilatlar tilgha élinmighan. D u q bayanatchisi dilshat rishitning jüme küni radiyomizgha bildürüshiche, tutqunlardin 7 kishi xoten ayrodromida tarqaq hejge mangghan dégen guman bilen tutup qélin'ghan. Ikki kishi qaraqash nahiyiside ramizanni teshwiq qilghan dep tutqun qilin'ghan. Qalghan kishiler xoten-qeshqer tash yolidiki tekshürüsh ponkitida axturulup, yénidin diniy kitablar chiqip qalghanliqi üchün “Qanunsiz diniy matériyal saqlighan” dep tutqun qilin'ghan. Muxbirimiz xoten yerlik saqchi organlirigha téléfon qilip, mezkur xewerni delilleshke tirishqan bolsimu, biraq buninggha muweppeq bolalmidi.

5-Ayning 11-küni radi'omiz qeshqer peyziwat nahiyisining térim yézisidin ehwal igilesh jeryanida, térimdiki 33 yashliq bir ayalning chet'elge chiqip ketken bir inisigha, inisi ürümchidiki waqtida 10 ming som pul sélip bergenliki üchün nöwette térim saqchixanisida qamaqta ikenliki ashkarilandi. 5-Ay mezgilide yene atushtin igiligen uchurlirimizda 25 yashliq tijaretchi rishat hajining türkiyediki akisi abduweli hajigha 3 yilning aldida soda üchün 10 ming dollar yollighanliqi seweblik dadisi we hedisi bilen birlikte tutqun qilin'ghanliqi delillen'gen idi.

Radi'omiz 11-ayning 14-küni igiligen ehwaldin tarbaghatayning dörbiljin nahiyiside 500 che sodiger tutqun qilin'ghanliqi melum boldi.

Radi'omiz xitay bölümining éniqlishiche 11-ayning béshidin tartip dörbiljin nahiyiside qazaqistan bilen soda alaqiside bolghan 500 che kishi tutqun qilin'ghan, ularning banka hésabatliri tonglitilghan.

Qazaqistan puqraliqigha ötken ürümchilik doxtur anargül malik bu heqte radiyomizning xitay muxbirlirining ziyaritini qobul qilip, özining bir ayche ilgiri singlisigha pochtidin on ming som xelq puli ewetip bergenlikini, emma singlisi pulni élip ikki sa'et öte ötmeyla saqchilarning singlisini izdep kélip “Terbiyilesh merkizi” ge élip ketkenlikini, hazirghiche uning ölük-tirikini bilmeydighanliqini éytqan.

Quramigha yetken Uyghur er-ayallarning türküm-türkümlep “Terbiyilesh merkezliri” ge solan'ghan

Radi'omiz ehwal igilesh jeryanida qeshqer peyziwat nahiyisining térim yézisi saqchixana xadimi 5-ayning 11-küni r nöwette térim yézisida 200 nechche kishining tebligh anglighanliqi üchünla bu yil kirgendin buyan qamaqta ikenlikini delillidi. Radiyomizgha kelgen birqanche inkasta, Uyghur rayonida dawam qiliwatqan üch xil küchlerge qarshi herikette, chet'eldiki dost yaki qérindashlirigha pul yollashningmu jinayi pakit dep qariliwatqanliqi tilgha élindi.

Radi'omiz 11-ayning 20-küni igiligen ehwaldin toqquzaqning bulaqsu yézisida 2514 kishi türmide, 806 kishi “Yépiq terbiye” de ikenliki béqimsiz qalghan balilarning daril'étam we mekteplerge béqish üchün bérilgenliki ashkarilandi.

Téléfonimizni qobul qilghan toqquzaq nahiyilik bulaqsu yéziliq edliye xadimining bildürüshiche, toqquzaqtiki xitay hökümet kadirlirining bildürüshiche bu yil toqquzaqning bulaqsu yézisida tutqun qilin'ghanlardin 2514 kishi türmide, 806 kishi “Yépiq terbiyilesh merkizi” de qamaqta. 

Matériyallarda körsitilishiche, bulaqsu yézisining omumiy nopusi 36 ming. Shundaq bolghanda, bulaqsu nopusining 10pirsentining türme yaki qamaqta ikenliki aydinglashti.

Toqquzaq weziyiti heqqide melumat bergen muhajirning bayan qilishiche, 2014 ‏-yili 9 ‏-ayning otturiliri bulaqsu yézisidiki charshenbe bazarda bir qétim saqchilarning ayallargha qarita zorawanliq weqesi yüz bergen. Bayan qilinishiche, charshenbe bazarda wezipe ötewatqan saqchilar béshi oralghan ikki ayalning yaghliqigha qol uzatqan. Buning bilen etrapta soda qiliwatqan erler arigha chüshken, saqchilar weqege arilashqan erlerni saqchixanigha élip mangmaqchi bolghanda, charshenbe bazardiki 200 che er-ayal saqchilarni qorshiwélip naraziliq bildürgen. Mektupta déyilishiche, shu yili shu weqege arilashqan 200 che kishining hemmisi dégüdek jazagha tartilghan.

Bu weqe xitay we xelq'ara metbu'atlarda hazirghiche tilgha élinip baqmighan idi. Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan xadimlar mezkur weqe heqqide melumat bérish bilen bille, bulaqsuda 3314 kishining türme we qamaqta ikenlikini delillidi.

Anglighuchilirimizdin biri radi'omizgha mektup yollap, yopurghining siyek yézisida 1500 che kishining terbiyilesh merkizige soluwélin'ghanliqi we tutqunlarning özlirining qachan qoyup bérilidighanliqidin xewersiz ikenlikini éytqan idi. 11-Ayning 21-küni muxbirimizning éniqlashliri dawamida mezkur uchurning toghriliqi delillinish bilen birlikte yene yopurgha nahiyisi boyiche 10 ming bilen 20 ming arisida kishining nöwette terbiyilesh merkezliride ikenliki ashkarilandi.

Dawami Bar.