Qeshqerde, ablimit damollam üstidiki tenqid, ölümidin 5 ay kéyinmu dawam qilmaqta
2017.11.28
Qeshqerdiki meshhur diniy zat ablimit damollam bu yil 6 -ayda qamaqtiki mezgilide doxturxanida jan üzgen we uning ölüm xewiri chet'ellerde belgilik tesir qozghighan idi. Muxbirimizning bügün qeshqerge qarita élip barghan téléfon ziyaretliri dawamida ashkarilinishiche, merhumning wapatidin 5 ay ötken bolsimu, xitay da'irilirining uninggha qarita élip barghan eyiblesh we tenqid yighinlirining yenila dawam qiliwatqanliqi ashkarilandi.
Qeshqerge qarita élip barghan téléfon ziyaretlirimiz dawamida, siyasiy yighinlarning yenila jiddiy keypiyatta échiliwatqanliqi, bu yighinda buningdin 5 ay burun alemdin ötken hörmetke sazawer diniy zat ablimit damollamning izchil halda tenqidliniwatqanliqi ashkarilandi. Ablimit damollamning chet'eldiki shagirtlirining ilgiri radi'omizgha ashkarilishiche, u 1980 -yillarda qeshqerde chet'el til mektipi échish, diniy ma'aripni ilmiy we musteqil élip bérish qatarliq heriketliri bilen diqqet qozghighan. U teblighliride heq we adaletni qet'iy we izchil tekitleshtek xasliqi bilen qeshqerde ehli-jama'etning hörmitige érishken. Qeshqerde siyasiy yighinlargha aktip qatniship kéliwatqan bir partiye ezasining ashkarilishiche, xitay da'iriliri uning ölümining aldi-keynide uning pikir we teshebbuslirini eyiblesh bilen birlikte, uningdin telim alghan we yéqin ötkenlerni türmige tashlighan.
Közetküchilerning déginidek, xitay da'iriliri yéqinqi yillardin béri öz hakimiyitige qarshi qozghalghan qarshiliq heriketlirini, özlirining siyasitidin emes, rayondiki diniy keypiyat we chet'eldiki xitaygha qarshi teshwiqatlardin körüp kelgen idi. Melum bolushiche, da'iriler qeshqerde yéqinqi yillarda kücheygen diniy étiqad we yükselgen diniy keypiyatni ablimit damollamning tesiridin körgen.
Uning shagirtlirining déyishiche, jarangliq jüme xutbiliri bilen nam-sheripi Uyghur rayonining herqaysi jaylirigha kengri tarqalghan ablimit damollamning pa'aliyetliri xéli yillar burunla cheklen'gen bolsimu, emma uning idiyiwi tesiri u yétishtürgen shagirtlar arqiliq bügün'giche dawam qilmaqta. Xitay da'iriliri bu yilqi qattiq zerbe dolqunida ablimit damollamni qayta tutqun qilghan. Tutqun dawamidiki türlük sewebler tüpeylidin uning salametlikide éghir mesile körülüp, doxturxanigha apirilghan we 6 -ayning béshida doxturxanida jan üzgen. Eyni chaghdiki éniqlashlirimizdin melum bolushiche, ablimit damollamning qorusi, saqchilar teripidin heptilep qorshawgha élin'ghan. Saqchilar eyni chaghda ablimit damollamning qorusini nazaret qiliwatqanliqini étirap qilghan bolsimu, ölüm petisige kelgüchilerni chekligenlikini inkar qilghan idi. Bügünki uchurdin melum bolushiche, merhumning méyit namizigha bérish we ölüm petisige bérish pütünley cheklen'gen. Qeshqer ahalisi, özliri söygen we hörmet qilghan bu zatni qelbide uzitishqa mejbur bolghan.
Biz ablimit damollam heqqidiki tenqid yighinlirining konkrét mezmunliri heqqide yenimu ilgirilep uchur élish üchün qeshqer beshkérem saqchixanisigha téléfon qilduq. Saqchi xadimi ablimit damollam heqqide gep qilishtin özini qachurdi.
Ablimit damollamning ölüm xewiri chet'elge ashkarilan'ghandin kéyin, muhajirettiki Uyghurlar we türkiyediki bir qisim türk jama'iti uning rohigha atap xatirilesh pa'aliyiti ötküzgen idi.