Уйғурлар дияридики “даһи” лар көләңгиси вә милләтләрниң “иттипақлиқи” (1)

Мухбиримиз әзиз
2017.04.11
shi-jinping-yalghuz-305.jpg Хитай муавин рәиси ши җинпиң. 2011-Йили 28-сентәбир, җәнубий африқида.
AFP

Уйғурлар диярида йиллардин буян йолға қоюлуватқан “милләтләр иттипақлиқи” тәшвиқат паалийити 2017-йили йеңичә түс елип, бейҗиңдики “алий рәһбәрлик қатлими” ни бу хил сиясий паалийәтләр билән бирләштүрүшкә йүзлиниватқанлиқи мәлум болмақта. Шуниң билән биргә уйғурларниң ши җинпиң башлиқ хитай рәһбәрликини чоңқур һимайә қилидиғанлиқи, хитайлар билән болған иттипақлиқни алаһидә қәдирләйдиғанлиқиға аит тәшвиқатларму көпәймәктә. Даириләрниң бу хил тәшвиқатлири көзәткүчиләрниң диққитини қозғимақта.

Бу йил март ейида хитайдики һәрқайси таратқуларда кәң тарқитилған мундақ бир мәнзирә бар: бу йил мартта ечилған “икки йиғин” мәзгилидә хитай рәиси ши җинпиң аталмиш “шинҗаң вәкилләр өмики” әзалири билән учрашқанда уйғур вәкилләрдин бирәйлән униңға бир рәсим көрситиду. Рәсимдә деһқан үлгә “қурбан тулум” ниң хитайниң сабиқ рәиси мав зедоң билән қол елишқан һалити тәсвирләнгән. Ши җинпиң болса мушу вәкил арқилиқ қурбан тулумға қизғин салам йоллайду. Шуниң билән биргә сөһбәт җәрянида ши җинпиң уйғурлардики “иш өмлүктә күч бирликтә” дегән тәмсил арқилиқ хитайдики һәрқайси милләтләр оттурисида иттипақ вә инақ болған иҗтимаий муһит яритиш лазимлиқини тәкитләйду һәмдә бу хилдики миллий сиясәтни қәтий давам етишни алға сүриду.

Мундақчә ейтқанда шу қетимқи учришишни хитай рәһбири ши җинпиң билән уйғур деһқан қурбан тулум оттурисидики мунасивәтниң иккинчи қетим ахбаратта “чоң хәтлик хәвәр” гә айлиниши дейиш мумкин. Бу һәқтики тунҗи қетимлиқ вәқә бу йил чаған байрими һарписида қурбан тулумниң чоң қизи тохтихан язған хәткә җинпиңниң җаваб хәт язғанлиқи болуп, шу вақитта пүтүн уйғурлар диярида, болупму милйонлиған уйғур деһқанлар арисида мәзкур “җаваб мәктуп” ниң роһини өгиниш долқуни қозғалған иди.

Хитай һөкүмити контроллуқидики ахбарат васитилириниң хәвәрлиридин мәлум болушичә шуниңдин кейин уйғурлар диярида йәнә бир қетим әвҗ елишқа йүзләнгән “милләтләр иттипақлиқи” шамили қурбан тулум, мав зедоң вә ши җинпиң образлири бир гәвдиләшкән йеңичә қияпәттә оттуриға чиқишқа йүзләнгән. Шуниң билән биргә буниңға ши җинпиңниң “милләтләр иттипақлиқини көз қаричуқидәк асрап, анарниң данисидәк зич уюшуш” дегән сөзи һәрқачан җор болуп кәлгән. Болупму “шинҗаң иқтисад гезити” ниң 20-марттики санида елан қилинған “милләтләр иттипақлиқи гүллири әбәдий ечилғай!” сәрләвһилик мақалиси бу паалийәтниң бундин кейин техиму юқири пәллигә чиқидиғанлиқидин бешарәт бәргән.

Биз хитай даирилири йолға қойғили йерим әсирдин ашқан бу хилдики тәшвиқат хизмитиниң һазирқи конкрет әһвалини тәкшүрүп беқиш мәқситидә көп тиришчанлиқ көрситиш арқилиқ куча наһийисидики “милләтләр иттипақлиқи” үлгиси дәп нам алған намрат деһқан мәмәт қасим бовайни телефонда зиярәт қилишқа мувәппәқ болдуқ.

Мәмәт қасим уйғурлар дияридики йәрлик ахбарат васитилиридә көп қетим хәвәр қилинған болуп, униң куча йезилиридики уйғур деһқанлар билән хитай көчмәнлири оттурисида “иттипақлиқ” бәрпа қилишта авангартлиқ ролини ойнаватқанлиқи, әмма өзиниң һелиму “төвән капаләт” пули арқилиқ яшаватқанлиқини өз еғзи билән баян қилған иди. Зияритимиз җәрянида мәмәт қасим бовай һазир өз кәнтидики яшларға шу кәнттә олтурушлуқ хитайлар билән инақ өтүш һәққидә тәрбийә бериватқанлиқи, хитай дукандарлардин несигә мал елип пулини бәрмигәнләрни тездин това қилишқа үндәватқанлиқи мәлум болди.

Уйғурлар диярида илгирики вақитларда асаслиқи чоң шәһәрләрдә йолға қоюлуп келиватқан “милләтләр иттипақлиқи” тәшвиқати һазир йезиларға қәдәр кеңәйтилгән болуп, буниң уйғурлар районидики толиму “алаһидә” йәрлик тәдбирләрниң бири болуватқанлиқи изчил көзәткүчиләрниң диққитини қозғап кәлмәктә.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.