Bérlinda chaqirilghan xelq'ara Uyghur musapirlar yighinida qarar maqullandi

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2016.04.28
dolqun-eysa-musapir-uyghur.jpg D u q ijra'iye komitéti mudiri dolqun eysa ependi “Xelq'ara Uyghur musapirlar mesilisi” yighinida söz qilmaqta. 2016-Yili 26-aprél, bérlin.
RFA/Erkin Tarim

25-, 26-aprél künliri gérmaniyening paytexti bérlinda chaqirilghan “Xelq'ara Uyghur musapirlar mesilisi” yighinida pa'aliyet pilani tüzülüp maqullandi.

Biz bu qarar heqqide dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitéti mudiri, bu yighinni uyushturghuchi dolqun eysa ependi bilen söhbet élip barduq.

Dolqun eysa ependi bu yighinda Uyghur musapirlar mesilisi heqqide etrapliq mulahize élip bérilghanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Bu qétimqi yighin'gha uzun yillardin béri musapirlar mesilisi bilen shughulliniwatqan mutexessisler, ammiwi teshkilat mes'ulliri we akadémik xadimlar qatnashti. Ular peqetla musapirlar duchar boluwatqan mesililernila emes. Uyghurlarning yurtliridin ayrilishining sewebliri, Uyghurlar néme üchün öz yurtlirini tashlap qéchishqa mejbur boluwatidu? köchüp chiqqandin kéyin néme qiyinchiliqlargha duchar boluwatidu? kélechekte qandaq bolushi mumkin, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan siyasetliri, buninggha xelq'araning tutqan pozitsiyeliri qatarliq mesililer toghrisida etrapliq muzakire élip bérip, bu heqte bundin kéyin némilerni qilishimiz kérek dégen mesililer heqqide xizmet pilani tüzüp chiqip maqulliduq. Bu qararni pütün dunyadiki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirigha tarqitip berduq.”

Dolqun eysa ependi yighinda qobul qilin'ghan musapirlar heqqidiki mezkur qarar toghrisida melumat bérip mundaq dédi: “Uyghur musapirlar mesilisini hel qilishning tüp usuli, sherqiy türkistandiki Uyghurlarning insan heq-hoquqlirining kapaletke ige qilinishi. Qararda Uyghurlarning insan heq we hoquqliri kapaletke ige qilin'ghanda, musapirlar mesilisini hel qilghili bolidighanliqi tekitlendi. Yene biri chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri, Uyghurlarni qollawatqan teshkilat we guruppilarning qilishqa tégishlik ishliri békitilip chiqildi. Mesilen, birleshken döletler teshkilatining musapirlarni qayturup bermeslik qanuni bar. Emma u ijra qilinmaywatidu. Buning ijra qilinishi üchün tirishchanliq körsitishimiz kérek. Birleshken döletler teshkilatidin Uyghur musapirlar toghrisida yéngi qararlar maqullitish üchün tirishchanliq körsitish kérekliki qarar qilindi. Yene biri, Uyghurlarning panahliq tilishige asanliq yaritip bérish üchün musapirlar qollanmisi tüzüp chiqish. Uyghurlar qandaq kishi ‛musapir‚ dep hésablinidu, bularni yaxshi bilmeydu. Shunga bu qollanmida bu heqte etrapliq melumat bérilidu.

Yene biri, xelq'ara ammiwi teshkilatlar bilen bolghan hemkarliqni kücheytish. Metbu'atlar bilen bolghan alaqini kücheytish. Mesilen, Uyghurlar néme üchün öz wetinini tashlap chet'ellerge qéchishqa mejbur boluwatidu? bu heqte xewer we maqalilerni élan qildurush. Démokratik döletlerning hökümet we parlaméntlirigha Uyghur musapirlar heqqide qararlarni maqullatquzush. Sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirining xizmetchilirini chaqirip musapirlar mesilisi toghrisida kurslarni chaqirish.”

Dolqun eysa ependi bu yighinni chaqirishtiki muhim seweblerdin birining tayland we malayshiya arqiliq türkiyege kelgen Uyghur musapirlar mesilini muzakire qilish ikenlikini, shunga bu qarargha bu mesile toghrisidimu muhim maddilar kirgüzülgenlikini bayan qildi.

U mundaq dédi: “Birleshken döletler teshkilatining taylandtiki ishxanisi bilen alaqe ornitip hazirghiche taylandta turuwatqan Uyghurlarning bashqa bir döletke kétishini emelge ashurush üchün izdinish.

Sherqiy jenubiy asiya döletliri arqiliq türkiyege kelgen musapirlarning qanunluq turush we nopus ishlirini, ishlesh ruxsitini, balilirini mektepke tizimgha aldurush we heqsiz dawalinish ishlirini hel qilishqa yardem qilish. Bularni hel qilish üchün türkiye hökümiti we türkiyediki ammiwi teshkilatlar bilen bolghan munasiwetni kücheytish. Dunyaning herqaysi döletliride pa'aliyet élip bériwatqan ammiwi teshkilat özi turushluq döletlerdiki türk elchixanilirigha bu mesililerni dep hel qildurush üchün tirishish. Süriye bashqa döletlerge kétiwatqan Uyghur yashlargha idiyiwi xizmet ishlep tosush qatarliq qararlar élindi.”

25-, 62-aprél künliri gérmaniyening paytexti bérlinda chaqirilghan “Xelq'ara Uyghur musapirlar mesilisi” yighinida maqullan'ghan bu pa'aliyet pilani pütün teshkilatlargha tarqitip bérilgen bolup, hazirdin bashlap buni emeliyleshtürüsh üchün pa'aliyet élip bérilidiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.