2017-Yili Uyghurlar qazan'ghan netijiler

Muxbirimiz méhriban
2018.01.02
shohret-mutellip.jpg Amérikidiki Uyghur alimi shöhret mutellipof.
Social Media

2017-Yil Uyghurlar üchün xitay hökümitining qattiq bésim we teqibliri kücheygen külpetlik bir yil bolush bilen bille yene Uyghur alimliri we sen'etkarliri qolgha keltürgen netijiler xelq'arada étirap qilin'ghan bir yil boldi.

1. 2017-Yili Uyghur alimi shöhret mutellipof insan törelme ghol hüjeyrisi d n a tetqiqatida muweppeqiyet qazandi

2017-Yili, chet'ellerdiki bir qisim Uyghur alimliri, edib-sen'etkarliri öz döletliride zor netijilerni qolgha keltürgen yil boldi.
2017-Yili amérika origin shtatidiki saghlamliq we pen uniwérsitétining tetqiqatchisi Uyghur alimi shöhret mutellipof bashchiliqidiki tetqiqat guruppisining uzun yilliq tetqiqatining yéngi netijisi barliqqa keldi. Shöhret mutellipofning guruppisi amérikida tunji qétim insan törelme ghol hüjeyrisining d n a (DNA), yeni génlirigha qarita tüzitish kirgüzüp netije qazandi.

2017-Yili mezkur xewer insaniyet ilim-pen tarixidiki zor weqe dep teriplinip, amérika metbu'atliri, jümlidin pütün dunya metbu'atliridiki eng aktip uchurgha aylandi.“MIT Technology Review” zhurnilining 2017-yil 7-aydiki melumatida, amérikining origin shtatidiki saghlamliq we pen uniwérsitétining tetqiqatchisi shöhret mutellipof bashchiliqidiki tetqiqat guruppisining CRISPR dep atalghan yéngi tetqiqat usulidin paydilinip, amérika qoshma shtatlirida tunji qétim insan törelme ghol hüjeyrisining d n a (DNA), yeni génlirini tüzitip chiqqanliqi xewer qilindi.

Xewerde shöhret mutellipof ependining sözidin neqil élip körsitilishiche, , shöhret mutellipof bashchiliqida qolgha keltürülgen bu yéngi tejribe génétikiliq (irsiyet xaraktérlik) késelliklerning aldini élish üchün génlarni muweppeqiyetlik halda özgertish mumkinlikini körsetken.
Shöhret mutellipning deslepki tetqiqat netijiliri 2000-yillarning otturiliridila élan qilinishqa bashlighan. 2007‏-Yili u klonlash usuli arqiliq maymun ghol hüjeyrisini hasil qilghan.
2013-Yili amérika “Tebi'et” zhurnilining 19‏‏-dékabir élan qilin'ghan sanida shöhret mutellipof 2013‏-yili dunyadiki zor ilim-pen yéngiliqi yaratqan 10 chong alimning biri, dep bahalan'ghan idi. Shu yili amérika “Dewr” zhurnilimu shöhret mutellipning tetqiqat netijisini “Méditsinadiki 2013‏-yilliq 10 zor bösüshning biri” dep élan qilghan.

2. 2017-Yili amérikidiki Uyghur alimi doktor rishat abbas kökrek rakini dawalashtiki yéngi dora-“Neratinib” tetqiqatida töhpe yaratti.


2017-Yili 8-ayda amérika döletlik yémeklik we dora bashqurush idarisi (FDA) ayallarda körülidighan kökrek rakini dawalash we uning qayta qozghilishining aldini élishta ünümi zor bolghan bir yéngi dorini resmiy testiqlighan.

“Neratinib” (nératinib) dep atilidighan bu yéngi dora ayallardiki kökrek rakini dawalashta nishanliq ishlitilidighan dora bolup, dawalash ünümining yuqiriliqi, eks tesirining yoqluqi shundaqla tablétka halitide yasalghanliqi qatarliq alahidilikliri bilen dora tetqiqati sahesidiki mutexessislerning yuqiri bahasigha érishken.

Bu dorining uzun mezgillik tetqiqat jeryani we muweppeqiyetlik halda sinaqtin ötüshide amérikidiki Uyghur alimi doktor rishat abbasning töhpisi zor bolup,
Amérika döletlik yémeklik we dora bashqurush idarisi (FDA) ning bu heqte bergen bayanatida, “Doktor rishat abbasning tetqiqat netijiliri yéqinda FDA teripidin testiqlan'ghan kökrek rakini dawalashtiki yéngi dora -‛nératinib‚ ning wujudqa kélishide töhpe qoshti. Bu dora yaxshi süpetlik ösme yeni deslepki basquchtiki ayallar kökrek rakini nishanliq dawalashta sinaqtin ötken tunji dora hésablinidu. Bu dora yene deslepki nishanliq dawalashtin kéyin, kökrek rakining qayta qozghilishining aldini alidu.” déyilgen.

“Nératinib” namliq bu yéngi dorining amérika döletlik yémeklik we dora bashqurush idarisi teripidin resmiy testiqlinip, dora ishlesh zawutlirigha yollinishi dunya dora tetqiqati saheside kökrek rakini dawalash boyiche qolgha keltürülgen bösüsh xaraktérlik netijilerning biri hésablinidiken.

Bulardin bashqa yene amérika we yawropa qatarliq gherb döletliride tetqiqat bilen shughulliniwatqan Uyghurlardin amérika alem qatnishi idarisining inzhénéri doktor erkin sidiq ependi, amérika yuta uniwérsitétining fizika penliri doktori reyhan'gül bektur, amérika saghlamliq we pen uniwérsitéti yeni m t i ning gén tetqiqatchisi doktor maysem mutellipof, shwétsariye beysil uniwérsitétining fizika penliri doktori abdushükür abduréshit ependi qatarliq bir türküm Uyghur alimliriningmu oxshimighan tetqiqat netijiliri yéqinqi yillarda xelq'ara taratqularda élan qilinip Uyghurlargha sherep keltürgen idi.

3. 2017-Yil chet'ellerdiki Uyghur sen'etkarlirining eserliri xelq'arada tonulghan we mukapatlargha érishke bir yil boldi.


Uyghur rézhissor abduraxman öztürkning türkiyede ishligen tunji kinosi “Aq kit” tamashibinlar bilen yüz körüshüp yaxshi bahagha érishti.

Uyghur rézhissor abduraxman öztürkning türkiyede ishligen tunji filimi 2017-yil“Aq kit” 24-marttin bashlap türkiyening herqaysi sheherliridiki kinoxanilarda qoyulup, köpligen türkiye taratqulirida yaxshi bahagha érishti.“Türkiye awazi” radiyosining bu heqtiki xewirige qarighanda, mezkur filim bir Uyghur rézhissor teripidin türkiyede ishlen'gen tunji filim bolush alahidiliki bilenmu diqqet qozghighan.Mezkur filim yene türkiyediki “Beyaz perde” namliq kino obzorchiliqi torida balilar dunyasigha béghishlan'ghan yaxshi filim dep bahalandi.

Gérmaniyediki ressam merwayit hapizning resimliri 2017-yilimu xelq'ara körgezmige tallandi

Gérmaniyediki Uyghur ressam merwayit hapizning may boyaq resimliri yillardin buyan gérmaniye we türkiye qatarliq döletlerdiki xelq'araliq resim körgezmilirige tallinip yaxshi bahalargha ériship kelgen idi. 2017-Yili ressam merwayit hapizning resimi 2017-yili 5-dékabir myunxénda échilghan gérmaniye döletlik ressamlar jem'iyitining bawariye shtatliq “2017-Yilliq körgezmisi”de tallan'ghan 206 parche eser ichidin orun aldi.

Merwayit hapiz xanimning resimliri 2016-yilimu gérmaniyening myunxén shehiride bir yérim ay dawam qilghan “Özgiche dunyagha sayahet” témisidiki resim körgezmisige tallan'ghan idi.

Qazaqistanliq Uyghur yazghuchi exmetjan hashirining “Chaharbagh” namliq drama esiri türk dunyasi xelq'araliq mukapatqa érishti

Türkiye medeniyet we sayahet ministirliqi we yawro-asiya yazghuchilar birliki teripidin 2017-yili 19-dékabir küni enqerede ötküzülgen, 2-nöwetlik xelq'araliq “Qorqut ata drama yézish musabiqisi” da qazaqistandiki Uyghur yazghuchi exmetjan hashirining “Chaharbagh” namliq drama esiri birinchilikke érishti.

Melum bolushiche qazaqistan qatarliq ottura asiya elliride tonulghan yazghuchi exmetjan hashiri 2017-yili 79 yashqa kirip qalghanliqigha qarimay ijadiyitini dawamlashturmaqta. U hazirghiche 8 drama esiri we bir qisim tarixi romanlarni yazghan bolup, uning üch esiri xelq'araliq mukapatqa érishken hemde exmetjan hashirigha qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéf teripidin “Töhpikar edebiyatchi” médali bérilgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.