Yuqiri ma'ashliq xitay oqutquchilar Uyghur diyarini qaplimaqta
2017.09.22
Bu yil kirgendin buyan, xitay da'irilirining atalmish “Qosh til oqutquchisi”, “Alahide oqutquchi” dégen namlarda xitay köchmenlirini türkümlep Uyghur diyarigha yerleshtürüliwatqanliqi melum bolmaqta. Közetküchiler, rayonda xitay köchmenlirige bériliwatqan alahide imtiyazlarning yerlik xelqte muqerrer halda naraziliq keypiyati qozghaydighanliqini tekitlimekte.
Xitay taratqulirining xewerliridin melum bolushiche, 2017-yil xitay köchmenlirining “Shinjanggha yardem” namida yuqiri ma'ash we teminat bilen Uyghur diyarigha memuriy xadimliqqa yaki oqutquchiliqqa eng köp chaqirtilghan bir yil bolghan.
Uyghur diyarida yéqinqi 10 yildin buyan, mejburiy yolgha qoyulup kelgen “Qosh tilliq ma'arip” namidiki xitayche oqutush Uyghur tilini mekteplerdin siqip chiqarghan idi. Bu yil 7-ayda Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazaritining yéngi oqush mewsumida xitayche dersliklerni ishlitish qarari rayonda Uyghur oqutquchilarni ishsiz qaldurup, ularning xizmet ornini xitay oqutquchilar igileydighan weziyetni shekillendürgen.
Xitay hökümet taratqulirining bu yil 5-ayda élan qilghan xewerliride 2017-yili Uyghur aptonom rayonigha yuqiri ma'ash bérish sherti bilen pütün xitay miqyasidin 60 ming xizmetchi qobul qilinidighanliqi élan qilin'ghan idi. Xitay hökümet xizmetchiliri imtihan uchuri tor békitining 15-may künidiki tepsiliy xewerdin melum bolushiche, bu yil pütkül Uyghur aptonom rayoni boyiche 19ming 182 neper alahide oqutquchi qobul qilish élani chiqirilghan.
“Xelq géziti” ning xewerliridin melum bolushiche, bu yil yazda peqet ghulja nahiyisigila 1331 neper alahide oqutquchi qobul qilinidighan. Aqsuning onsu nahiyisige 256 neper “Qosh tilliq” yesli oqutquchisi, 160 neper ottura-bashlan'ghuch mektep alahide oqutquchisi qobul qilin'ghan.
Mezkur xewerde xitay oqutquchilarni qobul qilishtiki sewebler heqqide toxtilip, 2017-yili yéngi oqush mewsumida xitayche ders ötidighan oqutquchilarni toluqlash éhtiyaji sewebidin pütün memliket miqyasidin yéngidin bir türküm alahide oqutquchilarni qobul qilish éhtiyaji tughulghanliqi eskertilgen.
Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan ghulja sheherlik ma'arip idarisi xadimimu oxshash mezmundiki gepni tekrarlidi. U mundaq dédi: “Bu yil yazliq tetilde pütün memliket boyiche oqutquchi qobul qilish xizmitining jiddiy élip bérilishigha aptonom rayonluq ma'arip nazaritining yéngi oqush mewsumida mekteplerde dölet boyiche bir tutash tarqitilghan xenzu tilidiki dersliklerni omumlashturush heqqidiki höjjiti seweb boldi, dések bolidu. Ghuljidiki mekteplerge dölet ortaq tilida ders öteleydighan oqutquchilar jiddiy éhtiyajliq bolghini üchün ichkiri ölkilerdin yéngidin bir türküm alahide oqutquchilar qobul qilindi.”
Ziyaritimizni qobul qilghan bu xitay xizmetchi xadim sözini dawamlashturup mundaq dédi: “9-Ayda bashlan'ghan 2017-yilliq yéngi oqush mewsumida ghuljidiki barliq mekteplerde eslidiki Uyghur oqutquchilar qayta tertipke sélindi. Xitay tili ötkilidin ötelmigen bir türküm Uyghur oqutquchilar elwette shallashqa duch keldi. Shunga pütün memliket boyiche élan chiqirilip, ichkiri ölkilerdin 3000 somdin yuqiri ma'ash we bir qisim alahide teminatlar bilen xenzu oqutquchilar qobul qiliniwatidu. Emma xitay tili derije imtihan ötkilidin ötken we xitayche ders bérish iqtidarigha ige bir qisim milliy oqutquchilarning ish orni yenila saqlinip qélindi”, dédi.
Halbuki, Uyghur diyarida uniwérsitétlarni tügetkendin kéyin yillar boyi ishqa orunlishalmay, eng töwen mulazimet orunlirida tirikchilik qilishqa mejbur bolghan Uyghur yashliri dawamliq köpiyiwatqan bir shara'itta, rayondiki ish pursetlirining xitay köchmenlirige bérilishi Uyghurlarning naraziliqini qozghawatqan yene bir muhim amilgha aylan'ghan.
Ilgiri radiyomiz ziyaritini qobul qilghinida, qaramaydiki ishsiz Uyghur yashliri nechche mingdin ashqan ehwalda néfitliktiki ish pursetlirining yuqiri ma'ash we teminat bilen türküm-türküm xitay köchmenlirige bérilgenlikidin shikayet qilghan bir ana, hökümetning Uyghurlargha qaratqan tengsiz siyasitige qarita öz naraziliqini ipadiligen idi.
Amérika Uyghur birleshmisining re'isi élshat hesen ependining qarishiche, Uyghur diyarida uniwérsitétlarni tügitip yillar boyi ishsiz qéliwatqan Uyghur yashliri köpeygen, Uyghur déhqanliri qatmu-qat qamallar arisigha élinip sirtlargha chiqip ishlesh pursitidin mehrum qaldurulghan bir mezgilde xitay ölkiliridin yuqiri ma'ash we alahide teminat wedisi bilen xitay köchmenlirige bérilgen bu imtiyazlar yerliktiki naraziliq keypiyatining küchiyishige seweb bolidighan yene bir muhim amil iken.
Uyghur diyarigha yéngidin xizmetke qobul qilin'ghanlardin 7 ming xadim teklimakan boyigha jaylashqan üch wilayet, bir oblasttiki ma'arip sistémisigha “Qosh til” oqutushi boyiche yardemge ewetilgenliki melum.