Qoshmaq tughqan teshwiqati ijtima'iy alaqe torlirida naraziliq qozghidi

Muxbirimiz méhriban
2017.01.05
chenchuanguo-toxtixan-qurban-xinhua.jpg Uyghur aptonom rayonining yéngi sékrétari chén chüen'go qurban tulumning qizi toxtixan qurban bilen qoshmaq tughqandarchiliq ornitip, uni kériyediki öyige yoqlap kelgen körünüshi. 2016-Yili 5-noyabir.
xjkz.gov.cn

Uyghur diyarining tibettin yötkep kélin'gen yéngi sékrétari chén chüen'goning “Qoshmaq tughqan” chaqiriqi we buning ijra qilinishi heqqidiki teshwiqatlar xitaydiki ijtima'iy alaqe torlirida naraziliq inkasliri qozghighan. Uyghur diyaridiki Uyghurche, xitayche ündidar topliridiki munazirilerde, nöwette meyli xitay hökümet kadirliri bolsun yaki Uyghur kadirlar bolsun“Qoshmaq tughqan” bolush siyasiy séliqining kishilerge qulaysizliq we bésimlarni élip kelgenliki yumuristik, kinayilik, hetta ashkara naraziliq inkasliri arqiliq ipadilinishke bashlighan.

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliri we xitay weziyet analizchiliri, siyasiy meqset üchün yolgha qoyulghan bu xil sün'iy inaqliqning rayonda tinchliq emes, eksiche naraziliqning téximu küchiyishige seweb bolidighanliqini tekitlidi.
Uyghur rayonigha yéngidin teyinlen'gen emeldar chén chüen'go wezipige olturghandin kéyin 9-aydin bashlap, Uyghur élida “Qoshmaq tughqan bolush”herikitini qozghidi. Mezkur heriket heqqidiki teshebbusta, her bir xitay kadir a'ilisining birdin Uyghur tughqini bolush, her bir Uyghur kadir a'ilisining birdin xitay tughqini bolushi teshebbus qilin'ghan bolup, 2017-yili yéngi yildin kéyinki xitay hökümet taratqulirida ikki millet otturisidiki “Qoshmaq tughqan” darchiliq munasiwitide inaqliq, yéngi yüksilish barliqqa kelgenliki heqqidiki medhiye xewerliri köpeydi.

Mesilen, xelq torining 4-, 5-yanwar künliridiki sanida bérilgen “Kucha nahiyesidiki 16 ming partiyelik kadir bir qétim tughqan bolup, ömür boyi rishte baghlashni ishqa ashurdi”, “Aqsu bay nahiyiside milletler ittipaqliship bir a'ile kishiliridek bolush söhbet yighinida qoshmaq tughqanlar bir yerge jem boldi”, “Aqsu onsu nahiyiside ormanchiliq idarisi kadirliri özliri pul chiqirip ijare alghan mashina bilen jam bazirining duwa kenti, ishlemchi yézisining qoychi kentidiki 53 a'ililik déhqanni nahiye bazirigha ekélip méhri-muhebbet yetküzdi”, “Yéngi yilda qeshqerning poskam nahiyiside milletler ittipaqliship bir a'ile kishiliridek bolush sen'et musabiqisi ötküzüldi” dégendek témilardiki xewerler bérilip, chén chüen'go teshebbus qilghan “Qoshmaq tughqan” siyasitining emeliy ijra qilinip, rayonda milletler inaq-ittipaq weziyet berpa qilin'ghanliqigha medhiye oquldi.

Emma, xitaydiki ijtima'iy alaqe torliridin ündidar qatarliqlardiki dostlar chembiriki we beydu, sinna, téngshün tori qatarliqlardiki inkas, munazirilerde mejburiy berpa qiliniwatqan bu xil sün'iy inaqliq yumuristik, kinayilik hetta biwasite naraziliq ibariliri arqiliq tenqidlendi.

Ündidar dostlar chembirikidiki bir inkasta “Yéngi yildiki dem élishta ürümchidiki dostlar yighilalmiduq, chünki hemmimiz yéngi yilda yézilardiki ‛ qoshmaq tughqan‚ lirimizni aptobus yaki poyiz bélitini élip bérip, ürümchige teklip qilip sayahet qildurush, yaki a'ile boyiche balilarnimu élip qishning soghida yézilardiki ‛ qoshmaq tughqan‚larni yoqlash bilen ötküzduq. Her halda idare bergen wezipini orunliwalduq” dep yazghan. Buninggha jawaben yézilghan yene bir inkasta “Biz her halda Uyghur bolghachqa ‛qoshmaq tughqanlar‚ni yoqlash we kütüwélishta xenzu xizmetdashlirimizdek japa tartmiduq. Bir idaride ishleydighan xenzu xizmetdishim yéngi yilda xotendin kelgen Uyghur qoshmaq tughqinini kütüwélish üchün öydiki qazan-qomuch, chine-qacha, orun-körpe hemmini yéngilaptu. Emma bu Uyghur, ularning öyidiki tamaqni yimeydighanliqini éytiptu, xenzu xizmetdishim 3 kün jeryanida her küni qoshmaq Uyghur tughqanliri bilen Uyghur réstoranida tamaq yeptu. Xenzu xizmetdishim chaghanda xoten'ge bérip bu Uyghurni yoqlaydighanliqini éytiptiken, Uyghur uninggha aware bolup xoten'ge yoqlap barmisimu bolidighanliqini bildürüptu. Xenzu xizmetdishim manga, Uyghur qoshmaq tughqinining jawabidin xosh bolghanliqini bildürüp, béshimdiki éghir ghemdin qutuldum. Esli xoten'ge barsaq, méhmanxanida yataylimikin dégen iduq deydu” dep yazghan.

Ündidar toridiki yene bir inkasta “Qarighanda bu yil chaghan rasa qiziydighan boldi ‛qoshmaq tughqanlar‚ öz-ara yoqliship, bille juwawa tügüp, gazir chéqip, chaghanni kütüwalghudekmiz, béshimizgha bu künlermu keldi....” dégen kinayilik inkasni yazghan.

Xitayche sinna toridiki bir inkasta “Hazir shinjangda qoshmaq tughqan bolush teshebbus qiliniwétiptu. Ürümchidiki hökümet ornida ishleydighan newre akam bu yil chaghanda xotendiki Uyghur qoshmaq tughqinini öyige kélishke teklip qiptu. Newre akamning déyishiche, ularning béshini qaturuwatqini, musulmanche tamaq yeydighan Uyghur qoshmaq tughqinini qandaq kütüwélish iken. Men bundaq qilishning hajiti barmu dep sorisam, newre akam, hazir idaridiki hemmeylenning yézilarda birdin Uyghur yaki bashqa milletlerdin bolghan tughqanlirimiz bar. Bu siyasiy wezipe, dédi. Emma,bu ish méning eqlimdin ötmidi. Milliy ittipaqliqni emelge ashurush üchün bundaq sün'iylikning zörüriyiti barmu?!” dep yazghan.

Chet'ellerdiki xitay pa'aliyetchiliridin “Xitayda özgirish” torining sahibi saw yashö xanim Uyghur diyarida dawamlishiwatqan bu xil ‛qoshmaq tughqan‚ herikitini tenqidlep mundaq dédi “Hazir Uyghur diyarida teshwiq qiliniwatqan‛ qoshmaq tughqan herikiti” emeliyette hökümet arzu qilghan inaq weziyetni yaritalmaydu, eksiche naraziliqni kücheytidu. Buning sewebi étiqadi we örp‏-adet jehette xitaylardin perqliq bolghan, islam dinigha étiqad qilidighan Uyghur qatarliq yerlik ahaliler elwette öz dinigha we örp-aditige yat bolghan birining a'ilisige bérish yaki uni öyige teklip qilip uning bilen bille ghizalinish, bir öyde uxlashni xalimaydu. Hetta oxshash millet, oxshash adette yashaydighan xitay we bashqa milletlerdimu yéqin tonush bolmisa, bashqilarning öyige bérip méhman bolidighan, qonup qalidighan adet yoq. Hazirqi jem'iyette bu eng eqelliy bolghan insan exlaqi dep qarilidu. Emma Uyghur rayon da'iriliri nöwette mejburiy halda bu xil sün'iy ittipaqliqni teshebbus qiliwatidu. Bu ehwal eksiche rayondiki naraziliqni téximu kücheytishi mumkin.”

Uyghur pa'aliyetchiliridin amérika Uyghur birlikining re'isi élshat hesen ependi Uyghur aptonom rayonining yéngi sékrétari chén chüen'goning ilgiri tibette alliqachan meghlup bolghanliqi ispatlan'ghan atalmish milletler ittipaqliqi teshebbusi we “Qoshmaq tughqan bolush‚ herikitini eyiblidi.

Élshat ependi bayanida chén chüen'go tibet apotonom rayonida emeldar bolghan mezgilde tibetlerning özini köydürüp naraziliq bildürüsh herikiti eng köp yüz bergenlikini neqil élip, chén chüen'goning tibette pütünley meghlup bolghan “Qoshmaq tughqan, milliy ittipaqliq, bir a'ile kishiliri bolush” herikitini diniy étiqadi we örp ‏-aditi xitaylardin pütünley perqliq bolghan Uyghur diyarida élip bérishi, rayonda muqim weziyet emes, eksiche eslidinla xitay hökümitige naraziliq küchlük bolghan Uyghur diyarida omumyüzlük naraziliq keypiyatini qozghap, xitay hökümitige qarshi téximu shiddetlik qarshiliq heriketlirige seweb bolidighanliqini agahlandurdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.