Uyghur siyasiy mehbusliri a'ilisige kéliwatqan bésimlar (1)
2011.07.13
Xitay hökümitining siyasiy mehbuslargha qaratqan qattiq qol siyasiti, xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri we gherb döletliri teripidin xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikining ispati süpitide tenqidlinip kéliniwatqan mesililerning biri idi. Melum bolushiche, Uyghur élide siyasiy jinayetchilerning türme sirtidiki ata-ana, uruq-tughqanlirimu nöwette éghir kemsitilish hem yeklinishke uchrap, türlük bésimlar ichide yashimaqta iken.
Uyghur élidin ziyaritimizni qobul qilghan meryembüwi xanim we abdusemet ependiler ikki oghli siyasiy jinayet bilen türmige tashlan'ghandin kéyin, bu a'ilining béshigha kelgen éghir qismetler heqqide toxtilip, nöwette öz hayatidiki eng éghir künlerni bashtin kechürüwatqanliqini bildürdi.
Meryembüwi xanim oghullirining gensu we ningsha ölkiliride xitay hökümiti teripidin neshr qilin'ghan diniy kitablar hem sin'alghu léntilirini Uyghurlargha satqini üchünla, “Qanunsiz diniy pa'aliyet bilen shughullan'ghan” dégen jinayet bilen eyiblinip qolgha élinip, 2009-yili 4-ay mezgilide “Döletni parchilash” jinayiti bilen ayrim ayrim halda 10 yilliq hem 3 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghanliqini bildürdi.
Meryembüwi xanim hazir 3 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan oghli jaza mudditi toshup türmidin qoyup bérilgen bolsimu, emma türmidin chiqqandin kéyin rohi késelge giriptar bolghanliqini, bu a'ilining bügünki künde meryembüwi xanimning her ayda alidighan azghina pénsiye ma'ashi bilen turmushini qamdawatqanliqini bayan qildi.
Meryembüwi xanim öz bayanida yene, diniy kitab sétish jinayiti bilen tutush buyruqi chiqirilghan oghulliridin 2 oghli türmige tashlinip, yene bir oghli qéchip ketkendin kéyin, saqchi da'irilirining balilarning dadisi abdusemet ependini kichik oghlini tépip bérishke mejburlighanliqini hetta abdusemet ependini qanunsiz halda 40 kün solap qoyghanliqini bayan qilip, bu jeryanda er-ayal ikkiylenning éghir késelge giriptar bolup, salametlikining nacharlap ketkenlikini bildürdi.
Ziyaritimizni qobul qilghan abdusemet ependi oghulliri türmige tashlan'ghandin kéyin, bu a'ilining qattiq nazaret astida, türlük bésimlar ichide yashawatqanliqini ilgiri sürdi.
U, özining kechmishini bayan qilip, saqchilarning soraq jeryanida uni balilirining qilmishliri üchün jawab bérishke hem kichik oghlini tépip bérishke qistighanliqini, qoyup bérilgendin kéyin özining soraq jeryanidiki qiyin-qistaqlar destidin salametlikidin pütünley ayrilghanliqini bildürdi.
Abdusemet ependi yene, nöwette hökümet hem jem'iyet teripidin duch kéliwatqan türlük bésimlarni bayan qilip, özlirining ziyade köp tekshürüshler hem cheklimiler sewebidin hetta 10 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan oghlinimu türmige bérip yoqlash imkaniyitidin mehrum qalghanliqini bildürdi.
Qedirlik radi'o anglighuchilar, nöwette türlük siyasiy jinayetler bilen eyiblinip, türmide yétiwatqan Uyghur a'ililirining meyli siyasiy jehette bolsun yaki iqtisadiy jehette bolsun éghir bésimlar ichide hayatidiki eng müshkül künlerni köchürüwatqanliqigha da'ir uchurlar barghanche köpeymekte. Biz bundin kéyinki anglitishlirimizda bu heqte téximu köp melumat bérishke tirishimiz.