Teklimakanni quchaqlap: merhum küresh kösenning hayatidin eslimiler - 10

Merhum küresh kösen oghli kewser bilen shiwétsiyening éskilistuna shehiridiki yéngi öyide jem boldi (2002-yil)

1997 - Yili ghuljida yüz bergen “5 - Féwral weqesi” ning harpisida orta asiya elliride, bolupmu qazaqistan we qirghizistandiki Uyghur jama'etchiliki arisida wetenni qutquzush herikiti jush urup rawajlinidu. Orta asiyadiki bu küchlük éqimgha qoshulghan küresh kösen özining yangraq awazi we milliy rohi urghup turghan naxshiliri bilen minglighan dillargha weten qediriyitining cheksiz ulughluqini hés qilduridu.

U amal tapsila orta asiya bilen weten ariliqida soda qilidighan tijaretchiler we adettiki yoluchilardin Uyghur tarixi we musteqilliq heriketlirige da'ir kitab - matériyallarni uruq - tughqanliri hemde tonush - bilishlirige yoshurunche kirgüzüp turidu. Uning orta asiya elliride neshr qilin'ghan naxsha - pilastinkilirimu mushundaq yollar bilen weten'ge kirgüzülüp, yashlar arisida küchlük tesir peyda qilidu.

Ghuljida yüz bergen Uyghur yashlirining tinchliq namayishi 1997 - yili 5 - féwralda xitay da'iriliri teripidin qanliq türde basturulushi bilen weziyet birdinla jiddiyliship kétidu. Xitay hökümiti pul we diplomatiye wasitilirini ishqa sélip orta asiya döletlirige singip kirishke bashlaydu. Buning bilen orta asiya elliride pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur siyasiy aktiplirigha bolghan bésim birdinla küchiyip kétidu. Hayati xewp ichide qalghan Uyghur siyasiy aktipliri weziyetning qistishi bilen yawropa we amérika qit'esidiki démokratik ellerge kétishke mejbur bolidu.

Mana mushundaq xeterlik bir peytte tallash imkaniyiti qalmighan küresh kösen birleshken döletler teshkilati (b d t) ning qirghizistandiki ishxanisidin siyasiy panahliq tileydu. Shu arida uning tunji balisi kewsermu dunyagha kélidu. Héchqandaq dölet teweliki we nopus resmiyetliri bolmighan bu bowaq küresh kösenning muhajirettiki sergerdanliq hayatining yaldamisi süpitide chong bolushqa bashlaydu. Uzaq ötmeyla küresh kösenning siyasiy panahliq iltimasi jenwediki b d t ning bash ishxanisidin testiqlinip, shimaliy yawropadiki démokratik el - shiwétsiyede olturaqlishishigha ruxset bérilidu. Epsuslinarliqi shuki, küresh kösenning ayali we yéngi tughulghan oghlining bille méngish resmiyetliri pütmeydu. Buning bilen qiyin ehwalda qélip qalghan küresh kösen yéngi tughulghan oghli kewserni weten'ge ewetip bir tughqan qérindashlirining béqishigha hawale qilishqa mejbur bolidu.

Dölet teweliki, nopusi hemde qeyerde tughulghanliq ispati bolmighan bowaqni weten'ge ewetish tolimu qiyin'gha toxtaydu. Küresh kösenning wetendiki uruq - tughqanliri her terepke chépip amal izdigen bolsimu, lékin xitay da'iriliri bu wetensiz bowaqqa nopus béjirip bérishni ret qilidu. Axiri peqetla amal bolmighan ehwal astida qazaqistanliq bir jüp - er ayal öz namida saxta pasport béjirip kewserni weten'ge élip kiridighan, qaytishida ata - anisi chet'elde turuwatqan bir bowaqni kewserning ornida élip chiqip kétidighan bolup ürümchige kélidu. Wehalenki, oylimighan yerdin, bu pilan buzulup kewserni tughqanliri wetende élip qélish ishi sugha chilishidu. Yeni kewserning ornida chet'elge élip kétilmekchi bolghan bowaqning tughqanliri bu ishning ongushluq bolmay qélishidin qorqup gépidin yéniwalidu. Buning bilen kewserni wetende élip qélishqa peqetla amal bolmaydu. Küresh kösenning anisi we bir tughqan qérindashliri qan yighlap amal - chare izdigen bolsimu, lékin taki eng axirqi künigiche mumkinchilik tapalmaydu.

Shundaq qilip öz wetinige dölet teweliki we nopus xéti bolmighan ehwalda élip kérilgen bu bowaq ata - bowiliridin tartip yashap kelgen muqeddes tupraqta yashash imkaniyitini tapalmay yene ayrilishqa mejbur bolidu.

 

(Dawami bar)