Công nhân Việt ở Malaysia bị ngược đãi vì đòi quyền lợi

Polar Twin Advance là một công ty thành lập năm 1992 ở Penang, Malaysia, chuyên sản xuất chip cho dụng cụ y khoa. Polar  Twin Advance nằm dưới quyền chủ quản của công ty mẹ Polar Electro của  Phần Lan, với vốn hơn 70% từ chính phủ xứ này, chưa kể có nhiều khách hàng và đầu tư các nước nước khác.

Từ 2005 đến 2007,  Polar Twin Advance  nhận 80 công nhân từ Việt Nam qua trung gian của Công ty  Nhân Lực Và Thương Mại Intraco ở miền Bắc và Công Ty Sao Thái Dương ở miền Nam. Theo hợp đồng công nhân ký trước khi sang làm việc cho Polar Twin Advance, thì lương căn bản của công nhân Việt Nam là 700 ringgit, tức khoảng 225 đô la một tháng.

Nữ công nhân bị chủ ngược đãi khi lên tiếng đòi quyền lợi, môi giới bỏ rơi

Thế nhưng chỉ sau một thời gian ngắn Polar Twin Advance đã không giữ đúng cam kết mà còn xén bớt lương của công nhân đi. Đa số người Việt làm trong công ty Polar Twin Advance là phụ nữ.

Hơn hai tháng nay chúng em ở nhà, không có tiền ăn. Mọi thứ bọn em đều hết cả thì là  bọn em cứ phải ra ngoài đường xin rau muống, xin đu đủ của những nhà Trung Quốc về ăn qua ngày. Từ khi bọn em nghỉ làm đến giờ bọn em chả được ăn miếng  thịt miếng cá nào cả."
chị Hồng, lao động ở Mã Lai

Ngày 08-5-2008, cùng với một số lao động người Indonesia, các chị em công nhân Việt Nam kéo nhau đến căng tin đòi gặp chủ nhân, một người Malaysia gốc Hoa tên Lý Văn Cẩu, để hỏi cho ra lẽ .

Giám đốc công ty Polar Twin không ra tiếp công nhân mà gọi cảnh sát đến, áp lực một số người trở lại làm việc. Những ai  nhất quyết không chịu vào làm mà tiếp tục bãi công thì đã bị cấm đến xưởng ngay ngày hôm sau.

Sau đó, 7 người bị trục xuất về Việt Nam, tám người đứng tên nộp đơn khiếu kiện. Từ Penang, chị Hồng, quê ở Ninh Bình, sang đây năm 2006, thay mặt các chị em  gặp hoàn cảnh khó khăn, thuật lại với Thanh Trúc: 

“Hơn hai tháng nay chúng em ở nhà, không có tiền ăn. Mọi thứ bọn em đều hết cả thì là  bọn em cứ phải ra ngoài đường xin rau muống, xin đu đủ của những nhà Trung Quốc về ăn qua ngày. Từ khi bọn em nghỉ làm đến giờ bọn em chả được ăn miếng  thịt miếng cá nào cả. Gạo thì khi bọn em nghỉ  đấy thì cũng có được một chút tiền bọn em dành dụm lại trong người. Thế thì bọn em chia nhau ra, ai có gạo thì chia ra, nấu cơm ăn cùng với nhau như vậy.”

Một điều cần nhớ là những công ty Malaysia khi thuê mướn người Việt  thường có lệ thu giữ hộ chiếu của  công nhân. Chính vì thế lao động Việt ở Malaysia khó đi ra ngoài vì không có giấy tờ tùy thân:

“Khi hết gạo thì bọn em cũng biết là nếu như mình đi ra làm ngoài như vậy mà công an bắt được thì mình sẽ vào tù nhưng mà vì không có tiền ăn và mọi người khổ cho nên là bọn em đã che dấu cho nhau cho bạn này đi ra rửa bát thuê, người kia đi làm cá hay đi quét nhà đi chà nhà vệ sinh để lấy tiền đong gạo về cho chị em ăn chị ạ.

Bây giờ còn hai mươi  tám người bọn em là ở nhà không có việc làm, cứ ngồi ở ký túc không vậy mà công ty không hề đoái hoài. 

Nhà bọn em ở thì được công ty lo, một ký túc dài, ở cùng với người nước ngoài nữa ạ. Nói chung là những gì mà đã hư hỏng bọn em có xin người ta người ta cũng không hề cung cấp cho bọn em. Như mấy bữa trước đấy công ty cắt nước của bọn em mất gần hai ngày trời. Hỏi bảo vệ thì bảo vệ nói là vì bọn em không có tiền nộp nên người ta cắt.  Sau khi như vậy thì chúng em đề nghị trên đại sứ quán với lại nhờ các anh các chị nói giúp giùm thì người ta đã cho nước trở lại.”

Can thiệp từ tổ chức chống  buôn người lao động

Chúng tôi tìm những cách khác nhau để mà giúp đỡ chứ không đơn thuần về mặt pháp lý tức là có luật sư . Nhiều khi họ cần phải có nhà ở, họ cần được trợ giúp thực phẩm hoặc cần kiện tụng cần làm giấy tờ."
    Vũ Quốc Dụng

Những người giúp đỡ mà chị Hồng đề cập là những người trong tố chức CAMSA, chữ tắt của Liên minh Bài trừ Nô lệ Mới Ở Á Châu, thành lập hồi tháng Hai năm 2008, gồm bốn tổ chức thành viên gồm  Hiệp hội Nhân Quyền Quốc tế ở Đức, Uỷ ban Hoa Kỳ Bảo vệ Người Lao động Việt Nam, Liên Hội Người Việt Canada, Uỷ ban Cứu Người Vượt Biển ở Mỹ. Mục đích của Liên Minh CAMSA là can thiệp và giải cứu cho những người lao động Việt Nam sang nước khác làm việc mà bị lạm dụng , bóc lột và ngược đãi. Hiện  CAMSA có một ăn phòng tại thủ đô Kuala Lumpur ở Malaysia, đang giúp đỡ nhóm nữ công nhân Việt trong công ty Polar Twin Advance bị chủ vi phạm hợp đồng. Chị Hồng cho biết về trợ giúp từ CAMSA:

“Sự giúp đỡ của các anh các chi ấy rất là lớn lao. Các anh các chị ấy đã mang gạo đến ký túc, mang mì tôm mang các đến cho bọn em đấy ạ. Anh chị giúp đỡ bọn em rất là nhiều.”

Ông Vũ Quốc Dụng, thuộc Hiệp Hội  Nhân Quyền Quốc tế nằm trong Liên Minh CAMSA, trình bày rõ hơn:
 
“Chúng tôi có hợp tác với Teleganita tức là một tổ chức hàng đầu về việc bảo vệ quyền phụ nữ ở bên Mã Lai. Qua hợp tác  với các văn phòng đó  chúng tôi tìm những cách khác nhau để mà giúp đỡ chứ không đơn thuần về mặt pháp lý tức là có luật sư . Nhiều khi họ cần phải có nhà ở, họ cần được trợ giúp thực phẩm hoặc cần kiện tụng cần làm giấy tờ. Tất cả những công việc đó chúng tôi hợp tác với Teleganita ở Mã Lai.” 

Vận động giới chủ và khiếu kiện lao động

Cần can thiệp để làm sao những người này được ở lại Malaysia, và tòa đại sứ Việt Nam chúng tôi đang yêu cầu họ tài trợ cho những công nhân này để họ ở Malaysia trong thời gian chờ đợi ra toà. Đối với những người đã hồi hương đã bị trục xuất chúng tôi muốn đưa họ sang trở lại Malaysia để họ ra toà khiếu kiện."
 TS Nguyễn Đình Thắng

Về mối tương quan giữa công ty Polar Twin Advance với công ty Polar Electro bên Phần Lan, có một yếu tố quan trọng mà Liên Minh CAMSA có thể căn cứ vào để  nêu vấn đề vi phạm lao động và đòi bồi thường cho các nữ công nhân Việt Nam trong công ty Polar Twin Advance. Ông Vũ Quốc Dụng giải thích:

“Theo sự điều tra của chúng tôi thì có nhiều công ty ngoại quốc có cổ phần trong Polar Twin Advance bên Mã Lai, trong đó có hai công ty của Phần Lan. Công  ty Polar Electro nằm ở Phần Lan, mà Phần lan là một nước tiến bộ rất nhiều về xã hội,  đặt tiêu chuẩn nhân quyền cũng như dấn thân bảo vệ nhân quyền cho các nước khác rất là cao. Thành ra chúng tôi hy vọng trong những ngày tới thì chính phủ Phần lan cũng như các công ty có vốn của Phần Lan này sẽ trực tiếp can thiệp vào để giải quyết việc này một cách êm thắm, làm sao bảo vệ cho quyền lợi công nhân mà ở đây là có quyền lợi của công nhân Việt Nam cũng như công nhân Nam Dương.”

Dưới mắt tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, giám đốc Uỷ ban Cứu Người Vượt Biển, một trong bốn tổ chức thành viên của CAMSA , trường hợp Polar Twin Advance ở Malaysia phải được hiểu như một hình thức buôn người:

“Liên minh CAMSA có ba mũi nhọn trong vấn đề này. Thứ nhất là đã thực  hiện và  khởi xướng một vụ kiện dân sự qua một văn phòng luật sư ở địa phương. Thứ  hai là kêu gọi chính quyền ở Việt Nam cũng như ở Malaysia, với sự tiếp ứng của chính phủ Phần lan và toà đại sứ Hoa Kỳ ở Kuala Lumpur, để áp lực chủ nhân của công ty Polar Twin Advance ông Lý A Cẩu lập tức trả lại tất cả các sổ thông hành cho công nhân, đồng thời giúp cho công nhân ăn ở trong thời gian họ chờ hồi hương.

Hình CAMSA

Đối với tám công nhân đã  tiến hành  cuộc khiếu kiện  thì cần can thiệp để làm sao những người này được ở lại Malaysia, và tòa đại sứ Việt Nam chúng tôi đang yêu cầu họ tài trợ cho những công nhân này để họ ở Malaysia trong thời gian chờ đợi ra toà. Đối với những người đã hồi hương đã bị trục xuất chúng tôi muốn đưa họ sang trở lại Malaysia để họ ra toà khiếu kiện.

Và  điểm cuối cùng chúng tôi đang thúc đẩy, với  sự hợp tác của chính phủ Phần Lan cũng như chính phủ Hoa Kỳ,  là kêu gọi chính phủ Việt Nam truy tố những người can dự vào vấn đề buôn người này, và chính phủ Mã Lai cũng vậy.”

Được biết vào ngày 20-5, khi các chị em công nhân của công ty Polar Twin Advance bị chủ nhân rút tên khỏi danh sách đi làm và phải ngồi nhà,  thì hai người thuộc công ty môi giới Intraco là ông  Lục Văn Lâm và ông Trần Văn Hùng từ Việt Nam qua Penang nói là để giải quyết vụ việc. Chị Hồng cho biết thêm:

“Mọi điều người ta nói ra là người ta bảo bọn em làm như thế là sai, phải quay lại công ty để làm việc chứ không được như thế này nữa. Bọn em nói là muốn chúng tôi vào làm việc thì giữa  Intraco, Polar Twin cùng chúng tôi  phải làm một tờ giấy cam kết trả lương đúng như hợp đồng là bảy tram ringgit trên một tháng, làm thêm hay không làm thêm đều phải trả như vậy hết. Thì hai ông không làm được điều đó nhưng hứa là sẽ giúp cho bọn em. Thế nhưng mà một thời gian như một tuần chúng em gọi điện hai ông Hùng và Lâm không hế bắt máy mà còn nhắn tin là  cứ vào làm đi, làm một hai tháng để có tiền ăn rồi sau đó lại đình công.”

Về việc ông Lâm và ông Hùng của công ty môi giới Intraco hứa sẽ trở lại ngày 26 tháng Năm, chi cho biết:

“Họ không hề trở lại, họ tắt luôn máy nên từ đó bọn em không thể nào liên lạc được với họ nữa.”

Chị em công nhân còn bơ vơ, khó kiếm sống

Những người môi giới về những  làng xã hay là thôn bản truyền đạt những lời ngon ngọt và dụ dỗ bọn em qua bên này như là bán bọn em qua bên này.
    chị Hồng

Nhằm tìm hiểu về tư thế của chính phủ Phần Lan trong vụ  ngược đãi công nhân tại  công ty Polar Twin Advance ở Malaysia, Thanh Trúc được chính ông đại sứ Phần Lan ở Kuala LampurLauri Korpinen trả cho biết:

“Hôm nay tôi có buổi họp tại Kuala Lumpur với hai đại diện của công ty Phần Lan . Họ coi tình hình ở Penang là vấn đề nghiêm trọng, bởi nó phản lại quyền con người mà điều đó thì không thể chấp nhận được. Bản thân tôi cũng thấy khó mà chấp nhận. Chúng tôi sẽ họp và nếu cần thiết thì tôi sẽ đích thân đi Penang để xem vụ việc thế nào. Chúng tôi có trách nhiệm trong vụ này.”

Khi được hỏi đâu là giải pháp tốt nhất cho các chị em công nhân ở Penang lúc này, ông Vũ Quốc Dụng của Hiệp hội Nhân Quyền Quốc nói:

“Chúng tôi nghĩ cái giải pháp tốt nhất là họ đi về tức là họ có một số tiền bồi thường, thứ nhất là nó đủ để họ trang trải số nợ họ mượn để đóng vào các công ty môi giới. Rồi họ cầm được một số tiền mà nó tương xứng với công sức đã bỏ ra khi đi làm việc ở bên Malaysia. Nếu họ có số vốn thì khi về họ sẽ thanh thản hơn chứ còn ở tại cái môi trường có nhiều điều trái tai gai mắt hay là những sự buồn phiền thì có lẽ họ sống không yên tâm.”

Trong hoàn cảnh gần như là tuyệt vọng mà đột nhiên có người giúp đỡ, chị Hồng thay mặt những chị em đồng cảnh ngộ tâm sự:

 “Tại vì môi giới giới thiệu là qua bên này làm thì mức lương ổn định vào cao hơn so với bên Việt Nam. Vì thế mà chúng em xin phép gia đình qua bên này một hai ba năm , kiếm số tiền nho nhỏ để sau này bọn em về có thể mở một cái cửa hàng nho nhỏ để mà tự lo cho bản thân mình. Những người môi giới về những  làng xã hay là thôn bản truyền đạt những lời ngon ngọt và dụ dỗ bọn em qua bên này như là bán bọn em qua bên này. Nếu như biết trước được là cuộc sống ở bên này như thế này thì chắc là mọi người sẽ không bao giờ sang các đất nước khác để làm đâu chị ạ.”