រដ្ឋាភិបាល វិស័យឯកជន និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលសរុបចំនួន ៣១ស្ថាប័ន នៅថ្ងៃទី៣១ មករា ជជែកពិភាក្សាដោយបើកចំហពីស្ថានភាពវិស័យរ៉ែ ប្រេងកាត និងឧស្ម័ន ឬវិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម។
នេះជាវេទិកាអភិបាលកិច្ចលើវិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជា ឬ EIGF (Extractive Industry Governance Forum)។ កិច្ចពិភាក្សាពហុភាគីនេះ ធ្លាប់ធ្វើម្តងហើយកាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៦ កន្លងទៅ។
សង្គមស៊ីវិលសាទរចំពោះការរៀបចំជជែកដេញដោលជាសាធារណៈរបស់រដ្ឋាភិបាលនេះ ដែលពួកគេថាជាឱកាសល្អឲ្យដៃគូដែលធ្វើការក្នុងវិស័យរ៉ែ ប្រេងកាត និងឧស្ម័ន បង្ហាញពីការវិវឌ្ឍន៍ចុងក្រោយនៃវិស័យនេះ ព្រមទាំងផ្តល់ឱកាសឲ្យបង្ហាញពីបញ្ហាប្រឈម និងមតិរិះគន់បែបស្ថាបនា ដើម្បីកែលំអ ធានាប្រសិទ្ធភាពនៃការវិនិយោគក្នុងវិស័យនេះ អាចផ្តល់ប្រយោជន៍គ្រប់ភាគី ទាំងភាគីក្រុមហ៊ុន ប្រជាជនមូលដ្ឋាន និងរដ្ឋាភិបាល។
ទិន្នន័យដែលបានបង្ហាញដោយក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល នៅក្នុងវេទិកានេះ បញ្ជាក់ថា ប្រាក់ចំណូលពីវិស័យរ៉ែទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា កំពុងកើនឡើង។ កាលពីឆ្នាំ២០១៣ រដ្ឋាភិបាលទទួលបានចំណូលពីពន្ធអាករវិស័យនេះចំនួនជិត ២លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ បីឆ្នាំក្រោយមក ពោលនៅឆ្នាំ២០១៦ រដ្ឋាភិបាលទទួលបានចំណូលពីវិស័យនេះចំនួនជិត ១០លានដុល្លារ។ ក្រសួងរ៉ែ រំពឹងថា នៅឆ្នាំ២០១៧ នេះ ចំណូលពីវិស័យរ៉ែ នឹងកើនដល់ជាង ១២លានដុល្លារ។
ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រសួងមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតពីប្រភពនៃចំណូល (Royalty) វិស័យរ៉ែ ដូចជាទំហំទឹកប្រាក់ពិតប្រាកដពីការផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណបានប៉ុន្មាន ពីក្រុមហ៊ុនណាខ្លះ ជាដើម។ ក្រសួងបានបញ្ជាក់ថា ក្រសួងគ្រោងបោះពុម្ពផ្សាយព័ត៌មានពីចំណូលរ៉ែជាសាធារណៈរៀងរាល់ ៣ខែម្តង ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៧ នេះតទៅ។
ទាក់ទងនឹងរឿងនេះ សង្គមស៊ីវិលលើកឡើងក្នុងវេទិកាថា ការផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណដល់ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគលើវិស័យរ៉ែ ប្រេងកាត និងឧស្ម័ន គួរបង្ហាញជាសាធារណៈ ដើម្បីធានាតម្លាភាព និងសុចរិត។
នាយកប្រតិបត្តិនៃវេទិកាមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា លោក តឹក វណ្ណារ៉ា សង្កេតឃើញថា គម្រោងវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុនខ្លះមិនបានធ្វើការវាយតម្លៃហេតុផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម (EIA = Environmental Impact Assessment) មុននឹងបូមយកធនធានក្រោមដីនោះទេ។ លោកថា ក្រុមហ៊ុនមួយដែលចាប់ធ្វើអាជីវកម្មតាំងពីឆ្នាំ២០០២ ទើបបង្ហាញលទ្ធផល EIA នៅឆ្នាំ២០១៦ កន្លងទៅ៖ « ប្រសិនបើបានពិភាក្សាពិគ្រោះយោបល់ជាមុន គឺបានដឹងពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ។ គម្រោងវិនិយោគនេះកាត់បន្ថយការយល់ច្រលំ។ ទីពីរ កាត់បន្ថយជម្លោះថ្ងៃក្រោយដែលអាចកើតមាន ហើយទីបី អាចរួមចំណែកតាមដានត្រួតពិនិត្យលើការអនុវត្តរបស់ក្រុមហ៊ុន ភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាល និងអ្នកពាក់ព័ន្ធគម្រោងវិនិយោគទុននឹងអាចប្រសើរ ឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា យើង »។
ឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងនេះ រដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងរ៉ែ លោក ម៉េង សក្តិធារ៉ា អះអាងថា រាល់គម្រោងវិនិយោគវិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ត្រូវត្រួតពិនិត្យយ៉ាងម៉ត់ចត់ ដោយថ្លឹងថ្លែងលើផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច តែធានាមិនប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់បរិស្ថាន និងសង្គម៖ « ឧទាហរណ៍ ការវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម ធ្វើលើគោលការណ៍វាយតម្លៃហេតុផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដែលកំណត់ដោយក្រសួងបរិស្ថាន ហើយមានការពិគ្រោះយោបល់មូលដ្ឋានទាំងអស់ហ្នឹង គ្រាន់តែអ្វីដែលបានធ្វើហ្នឹង មិនទាន់បានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈឲ្យបានទូលំទូលាយ អត់បានបើកឱកាសឲ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិលទទួលបានព័ត៌មានទាំងអស់ហ្នឹង។ គាត់អត់ដឹង អាចអត់ដឹងថាយើងបានធ្វើ »។
ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល បានចេញនូវកម្មវិធីកំណែទម្រង់ស្ដីពី «ធនធានដើម្បីទាំងអស់គ្នា» ក្នុងវិស័យនិស្សារណកម្មឆ្នាំ២០១៤ ដល់ឆ្នាំ២០១៨។
នៅក្នុងវេទិកានេះ ក្រុមហ៊ុនរ៉ែ ដូចជាក្រុមហ៊ុនអង្គរហ្គោល (Angkor Gold) ក្រុមហ៊ុនរ៉េណេសហ្សង់ (Renaissance) និងក្រុមហ៊ុនប្រេងកាត គ្រីសអែនណឺជី (Kris Energy) អះអាងពីការគិតគូរការបែងចែកភាគចំណេញឲ្យសហគមន៍មូលដ្ឋាន និងសង្គមវិញ តាមរយៈកម្មវិធីទំនួលខុសត្រូវសង្គម ដូចជាការសាងសង់មន្ទីរពេទ្យ សាលារៀន ផ្លូវថ្នល់ និងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ អាចធ្វើការឲ្យក្រុមហ៊ុនបាន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។