តើកម្ពុជាមានករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សអ្វីខ្លះក្នុងឆ្នាំ២០១៥?
2015.12.31
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលរងរបួសដោយការវាយប្រហារពីមនុស្សមួយក្រុម លោក ញ៉យ ចំរើន (ឆ្វេង) និងលោក គង់ សភា (កណ្ដាល) ត្រូវបានបញ្ជូនចេញពីទីស្នាក់ការគណបក្សទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ កាលពីថ្ងៃទី២៦ តុលា ឆ្នាំ២០១៥។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅឆ្នាំ២០១៥ នេះ រងការរិះគន់ជាខ្លាំងពីសំណាក់អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ ជុំវិញបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដែលក្នុងនោះមានករណីចាប់ខ្លួនសកម្មជនការពារដីធ្លី និងបរិស្ថាន ការចាប់ផ្សឹកព្រះសង្ឃ ជាពិសេសការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសកម្មជន និងមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង។
តើកម្ពុជា មានករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សអ្វីខ្លះ?
ករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដែលបានធ្វើឲ្យសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ខ្លាំងជាងគេនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ចុងឆ្នាំ ការវាយដំលើតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងចំនួន ២រូប គឺលោក ញ៉យ ចំរើន និងលោក គង់ សភា ដោយក្រុមបាតុករគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅមុខមន្ទីររដ្ឋសភា កាលពីចុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥។
ភ្លាមៗក្រោយការវាយប្រហារនោះ អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ ថ្កោលទោស និងទទូចឲ្យអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល ចាត់វិធានការតាមចាប់ខ្លួនជនដៃដល់ យកមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់។ ប្រតិកម្មទាំងនោះ មានចេញពី លោក បាន គីមូន (Ban Ki-Moon) អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) ជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក សមាជិកព្រឹទ្ធសភាអូស្ត្រាលី សមាជិកសភាអាស៊ាន សភាសហភាពអឺរ៉ុប និងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) ជាដើម។ សមាជិកសភាអាស៊ាន សមាជិកសភាសហភាពអឺរ៉ុបមួយចំនួន ថែមទាំងគំរាមបោះឆ្នោតមិនផ្តល់ជំនួយដែលសហភាពអឺរ៉ុបគ្រោងផ្តល់ឲ្យកម្ពុជា ជាង ៤០០លានដុល្លារទៀតផង។
ទោះជាបែបនេះក្តី រហូតមកទល់ពេលនេះ ក្រៅពីជនដៃដល់ ៣នាក់ ដែលបានចូលខ្លួនសារភាពក្រោយការប្រកាសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន សមត្ថកិច្ចនៅមិនទាន់ចាប់ខ្លួនជនដៃដល់ណាផ្សេងទៀតឡើយ បើទោះជារូបភាព និងវីដេអូនៃការវាយដំតំណាងរាស្ត្រ ត្រូវបានគេបង្ហោះព្រោងព្រាតលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក (Facebook) ក៏ដោយ។
ករណីសំខាន់មួយទៀតដែលអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកថា ជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដែរនោះ គឺការចាប់ខ្លួនសមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្ស សម រង្ស៊ី លោក ហុង សុខហួរ ដោយសមត្ថកិច្ចរដ្ឋាភិបាលក្រោយពី លោក ហុង សុខហួរ បានបង្ហោះនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ លោក សម រង្ស៊ី នូវសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម ឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលថារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា-វៀតណាម ធ្វើការជាមួយគ្នាដើម្បីលុបខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម។ រដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកសកម្មភាពរបស់ លោក ហុង សុខហួរ ថាជាចេតនាបង្កចលាចល និងអសន្តិសុខសង្គម ដែលជាទង្វើក្បត់ជាតិ។
យ៉ាងណា លោក ហុង សុខហួរ បញ្ជាក់ថា ឯកសារដែលលោកបានបង្ហោះនោះ ជាឯកសារដែលលោកទទួលបានតៗគ្នាពីបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក មិនមែនជាឯកសារដែលលោកកែខៃនោះទេ។ ត្រង់ចំណុចនេះហើយដែលសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា លោក ហុង សុខហួរ គ្មានទោសអ្វីនោះទេ បើគ្រាន់តែចែករំលែកឯកសារតៗគ្នានោះ ហើយចាត់ទុកការចាប់ខ្លួននេះថាជារឿងនយោបាយ និងជាការគំរាមកំហែងដល់សេរីភាពសម្ដែងមតិរបស់បក្សប្រឆាំង និងពលរដ្ឋ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងដដែល ករណីដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋទូទៅចាប់អារម្មណ៍ដែរនោះ គឺការដែលតំណាងរាស្ត្របក្សកាន់អំណាច លោក ឈាង វុន បានបណ្ដេញតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អ៊ុំ សំអាន មិនឲ្យនិយាយជាមួយអ្នកកាសែតក្នុងបរិវេណរដ្ឋសភា និងគំរាមបោកម៉ាស៊ីនថតរបស់អ្នកកាសែត កាលពីខែកក្កដា។ សង្គមស៊ីវិលចាត់ទុកសកម្មភាពរបស់ លោក ឈាង វុន ថាជាការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់តំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំង ក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងជាការគំរាមទៅលើសេរីភាពសារព័ត៌មាន។
សង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា រដ្ឋសភាមិនមែនជាកម្មសិទ្ធិរបស់តំណាងរាស្ត្រ ឬរបស់បក្សនយោបាយណាមួយនោះទេ ប៉ុន្តែវាជាសភារបស់ប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល។ ដូច្នេះ សមាជិកសភាគ្រប់រូបដែលជាតំណាងរបស់ពលរដ្ឋ មានសិទ្ធិសម្ដែងមតិ និងបំពេញការងាររបស់ពួកគេនៅក្នុងរដ្ឋសភា។ យ៉ាងណា គេមិនឃើញមានវិធានការណាមួយរបស់រដ្ឋសភាមកលើ លោក ឈាង វុន នោះទេ បើទោះជាមានការអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋសភា មានវិធានការរដ្ឋបាលលើ លោក ឈាង វុន ចំពោះបញ្ហានេះក្តី។
ក្រៅពីនោះ នៅមានការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលបានកើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០១៥ មានដូចជា ការចាប់យុវជន គង់ រ៉ៃយ៉ា រឿងយុវជនរូបនោះបង្ហោះពីបដិវត្តន៍ពណ៌លើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុកនៅខែសីហា ការចាប់យុវជន និងសកម្មជនការពារដីធ្លីតំបន់បឹងកក់ សួរនាំរឿងតវ៉ាប្រឆាំងច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលកាលពីខែកក្កដា ការចាប់ផ្សឹកព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ២អង្គ គង់នៅវត្តអង្គតាមិញ ក្នុងខែសីហា ការចាប់សកម្មជនការពារបរិស្ថាននៅខេត្តកោះកុង ការចាប់ជនជាតិដើមភាគតិចម៉ុងតាញ៉ា-វៀតណាម បញ្ជូនត្រឡប់ទៅវៀតណាម វិញ និងការចាប់បញ្ជូនខ្លួនអតីតប្រធានអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិកហាន់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសឹន (Alejandro Gonzalez Davidson) ត្រឡប់ទៅប្រទេសកំណើតវិញនៅខែកុម្ភៈ ដោយសារតែលោកធ្វើយុទ្ធនាការប្រឆាំងគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតំបន់អារ៉ែង ជាដើម។
ទាក់ទងនឹងការងារការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា វិញ នៅឆ្នាំ២០១៥ អតីតអ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា លោក សុរិយា ស៊ូប៊ែឌី (Surya Subedi) បានបំពេញទស្សនកិច្ចចំនួន ២លើកមកកម្ពុជា គឺក្នុងខែមករា និងខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥។ ចំណែក អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ដែលចូលកាន់តំណែងបន្តពី លោក ស៊ូប៊ែឌី បានបំពេញបេសកកម្មលើកទីមួយមកកម្ពុជា នៅខែកញ្ញា ប៉ុន្តែវាគ្រាន់តែជាដំណើរទស្សនកិច្ចដើម្បីណែនាំខ្លួន និងស្វែងរកការពិតពីសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា របស់អ្នកស្រីប៉ុណ្ណោះ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងរយៈពេលពីរអាណត្តិជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា លោក ស៊ូប៊ែឌី បានរកឃើញមូលហេតុធំចំនួន៤ ដែលនាំឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ មូលហេតុទាំង៤ នោះមាន ការបោះឆ្នោតមិនប្រក្រតី រដ្ឋសភាគ្មានប្រសិទ្ធភាព តុលាការមិនឯករាជ្យ និងការរំលោភបំពានដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋ។
បើទោះជាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន គណបក្សនយោបាយទាំងពីរកំពុងខិតខំធ្វើកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោតរួមគ្នាក្តី ក៏ប៉ុន្តែគេនៅមិនទាន់ប្រាកដនៅឡើយទេថា តើការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខ នឹងមានភាពប្រក្រតី ឬយ៉ាងណានោះ ព្រោះថា គណបក្សប្រឆាំងកំពុងរងសម្ពាធនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់ពីសំណាក់គណបក្សកាន់អំណាច។ ក្រៅពីប្រធានបក្ស លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចតាមចាប់ខ្លួន អនុប្រធានបក្ស លោក កឹម សុខា ក៏ត្រូវបានសមាជិកសភាបក្សកាន់អំណាច បោះឆ្នោតទម្លាក់ចេញពីអនុប្រធានទី១ រដ្ឋសភាទៀត ខណៈមន្ត្រី និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំងជាច្រើនរូប កំពុងរងការចោទប្រកាន់ និងជាប់ពន្ធនាគារ។
លើសពីនេះ ការប្រើហិង្សាលើតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំង ក៏ជាការគំរាមមួយទៀតធ្វើឲ្យតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំង មានការព្រួយបារម្ភពីសន្តិសុខសុវត្ថិភាពក្នុងការបំពេញតួនាទីជាតំណាងរាស្ត្ររបស់ខ្លួន។ បន្ថែមពីលើនេះ ការប្រកាសរបស់ លោក ហ៊ុន សែន កាលពីពេលថ្មីៗក្នុងការបង្កើតច្បាប់ឲ្យប្រធានគណបក្សទាំងអស់ ត្រូវតែមានសញ្ជាតិខ្មែរតែមួយ ក៏នឹងក្លាយជាឧបសគ្គសម្រាប់មេបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ក្នុងការដឹកនាំបក្សប្រឆាំងបន្តទៀត ដោយហេតុថា ក្រៅតែពីមានសញ្ជាតិខ្មែរ លោក សម រង្ស៊ី ក៏មានសញ្ជាតិបារាំង ផងដែរ។
បើនិយាយពីប្រសិទ្ធភាពរបស់រដ្ឋសភាវិញ នរណាក៏មើលឃើញដែរថា សមាជិកសភាដែលភាគច្រើនមកពីគណបក្សកាន់អំណាច មិនទាន់បានបំពេញតួនាទីក្នុងការពិនិត្យមើលសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលពេញលេញនៅឡើយ តែពេលខ្លះបែរជាជួយការពារ និងប្រថាប់ត្រាឲ្យរដ្ឋាភិបាលទៅវិញ។ គេកម្រឃើញណាស់ថា រដ្ឋសភាកោះហៅមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ឬមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នគរបាលណាមួយ មកសួរនាំពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជា ការវាយបង្ក្រាបបាតុករគាំទ្របក្សប្រឆាំង ការបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋ ឬកម្មករ ជាដើម។
លើសពីនេះ នៅពេលមានសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងឡាយណាដែលពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិលយល់ថា មានភាពចន្លោះប្រហោង ឬនឹងធ្វើឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស សមាជិកសភាបក្សកាន់អំណាច តែងអនុម័តច្បាប់ទាំងនោះទៅដោយរលូន ដោយពុំខ្វល់ពីការបារម្ភរបស់ពលរដ្ឋឡើយ មានជាអាទិ៍ ច្បាប់ទាំងបីពាក់ព័ន្ធប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ និងច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ជាដើម។
ចំពោះប្រព័ន្ធតុលាការវិញ នៅតែត្រូវគេមើលឃើញថា ត្រូវបានអ្នកនយោបាយបក្សកាន់អំណាច ពិសេសលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់ធ្វើជាឧបករណ៍ដើម្បីគាបសង្កត់បក្សប្រឆាំង និងរក្សាអំណាចរបស់លោក។ គ្រប់ពេលឲ្យតែមានបញ្ជាពី លោក ហ៊ុន សែន តុលាការតែងចាត់ការដោយគ្មានបង្អង់ឡើយ។ តុលាការ ក៏ត្រូវបានអាជ្ញាធរប្រើប្រាស់ដើម្បីគាបសង្កត់លើពលរដ្ឋ សកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនដីធ្លីជាហូរហែកន្លងមក។
បើនិយាយពីការរំលោភបំពានដីធ្លីពលរដ្ឋវិញ បញ្ហានេះនៅតែកើតមានឡើងព្រោងព្រាតស្ទើរពេញផ្ទៃប្រទេសដដែល។ មូលហេតុភាគច្រើនកើតមកពីរដ្ឋាភិបាលផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋបាត់បង់ដីលំនៅឋាន ដីស្រែចម្ការបង្កបង្កើនផល ហើយនៅពេលដែលមានការងើបតវ៉ា ពួកគេតែងត្រូវបានក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរបង្ក្រាប ហើយពេលខ្លះប្ដឹងទៅតុលាការ កាត់ទោសដាក់គុកទៀតផង។ អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ហៅកាត់ថា ហ្វីដ (FIDH) និងអង្គការ ហ្គូប៊ល ឌីលិជេនស៍ (Global Diligence) រកឃើញថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០០ រហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន មានពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ ៨សែន ៣ម៉ឺននាក់ហើយដែលរងផលប៉ះពាល់ ដោយសារការរំលោភបំពានដីធ្លីនៅកម្ពុជា។
កម្ពុជា គឺជារដ្ឋភាគីនៃអនុសញ្ញា និងកតិកាសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិសំខាន់ៗជាច្រើន ដូចជា សេចក្តីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងនយោបាយ កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌ និងអនុសញ្ញាប្រឆាំងការធ្វើទារុណកម្ម និងការប្រព្រឹត្តមកលើខ្លួន ឬទណ្ឌកម្មឃោរឃៅ អមនុស្សធម៌ ឬបន្ថោកបន្ទាប ជាដើម។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កន្លងមក កម្ពុជា ពុំសូវទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ល្អក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ ហើយថែមទាំងត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិ ផ្តល់អនុសាសន៍ជាច្រើនបន្ថែមទៀតក្នុងរឿងគោរពសិទ្ធិមនុស្សនេះ។
សរុបសេចក្តីមក បើទោះជាមានអ្នកឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សច្រើនរយនាក់ក្តី និងបើទោះជាមានអនុសាសន៍ល្អៗរាប់មិនអស់ ផ្តល់ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្តី ប៉ុន្តែបើរដ្ឋាភិបាលមិនមានឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងការលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សទេនោះ បញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនឹងមិនអាចលុបបំបាត់ពីប្រទេសកម្ពុជា បានឡើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- សមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជំនួយការផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ដួង តារា ស្ងាត់ៗ
- ប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក ហ៊ុន សែន ចោទទីប្រឹក្សារបស់លោកថា បានយកឈ្មោះលោកទៅបោកប្រាស់អ្នកដទៃ
- អ្នកឃ្លាំមើល ស្នើអាជ្ញាធរឱ្យបង្ហាញការស៊ើបអង្កេតលើទីប្រឹក្សាលោក ហ៊ុន សែន ពាក់ព័ន្ធករណីទទួលលុយរត់ការឡើងតំណែង
- ក្រុមឆបោកតាមអនឡាញនៅខេត្តជាប់ព្រំដែនថៃ និងវៀតណាម «រីករាលដាលខ្លាំង»
- APHR ជំរុញឱ្យកម្ពុជាដោះលែងពលករខ្មែរ នួន តឿន និងអ្នកកាសែត លោក ម៉ិច ដារ៉ា
