មន្ត្រីអន្តរជាតិគ្រោងសរសេរលិខិតកោះប្រជុំប្រទេសម្ចាស់ហត្ថលេខីពីសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងប៉ារីស
2017.10.23
(ពីស្ដាំ) លោក ហ្វីល រ៉ូប៊ឺតសុន (Phil Robertson) នាយករងនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) ប្រចាំតំបន់អាស៊ី លោក មុខគុណដា ខាត់ថេល (Mukunda Kattel) នាយកអង្គការForum Asia អ្នកស្រី កេតថៀ ឈៀស្សី (Katia Chirzzi) នាយករងនៃឧត្តមស្នងការសហប្រជាជាតិសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំការិយាល័យតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងលោក ឃីងស្លី អាបុត្ត (Kingsley Abbott) ទីប្រឹក្សាច្បាប់នៃគណៈកម្មការអ្នកច្បាប់អន្តរជាតិ (ICJ) និងធ្លាប់ធ្វើមន្ត្រីច្បាប់ក្នុងសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម ក្នុងសន្និសីទមួយ ក្នុងក្លឹបអ្នកឆ្លើយឆ្លងសារព័ត៌មានបរទេស (FCCT) នៅទីក្រុងបាងកក កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៧។
Photo of Forum Asia
ថ្ងៃទី២៣ តុលា ឆ្នាំ២០១៧ នេះគឺជាខួប២៦ឆ្នាំ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។ កិច្ចព្រមព្រៀងជាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលមានប្រទេសចំនួន១៩ រួមទាំងកម្ពុជាផងជាហត្ថលេខីនោះ បានជួយអោយកម្ពុជាមានការបោះឆ្នោតជាតិ ជាលើកដំបូងរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅឆ្នាំ១៩៩៣ និងប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យ សេរី ពហុបក្ស រាជានិយម អាស្រ័យធម្មនុញ្ញ។
លើសពីនេះ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ក៏បានជួយអោយជនភៀសខ្លួនខ្មែរ ជាង៣សែននាក់អាចធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ ពីព្រំដែនខ្មែរ-ថៃចូលមកកម្ពុជាវិញ ព្រមទាំងជួយអោយកម្ពុជាមានសង្គមស៊ីវិល អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាព សារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាទៀតផង។
សង្គមស៊ីវិល និងសហគមន៍អន្តរជាតិ យល់ឃើញថា ឥឡូវនេះ ស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស កំពុងត្រូវរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបំពារបំពានធ្ងន់ធ្ងរ ដែលចាំបាច់ត្រូវការប្រទេសហត្ថលេខីទាំង១៩ កោះប្រជុំចាត់វិធានការនានា ជាបន្ទាន់ដូចមានចែងក្នុងមាត្រា២៩ ដើម្បីការពារសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនេះ។
នេះជាសម្ភាសន៍ជាមួយលោក ឃីងស្លី អាបុត្ត (Kingsley Abbott) មន្ត្រីច្បាប់ជាន់ខ្ពស់ នៃគណៈកម្មការអ្នកច្បាប់អន្តរជាតិ (ICJ) ដែលបានអំពាវនាវនៅក្នុងសន្និសីទកាសែត នាទីក្រុងបាងកក កាលពីថ្ងៃទី១៨ តុលា អោយមានការចូលរួមកោះប្រជុំប្រទេសហត្ថលេខី។
ស្ដាប់សំឡេង៖
សំណួរ៖ ជម្រាបសួររលោក ឃីងស្លី។ នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មុននេះ លោកថា អង្គការរបស់លោកនឹងសរសេរលិខិត ផ្ញើទៅប្រទេសម្ចាស់ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ ដើម្បីរំលឹកដល់កាតព្វកិច្ចរបស់ពួកគេ។ តើលោកនឹងសរសេរយ៉ាងម៉េចនិងអ្នកណាខ្លះនឹងចូលរួមជាមួយលោក?
ឃីងស្លី៖ ខួប២៦ឆ្នាំ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នឹងមកដល់ថ្ងៃទី២៣ តុលា។ លិខិតរបស់យើង នឹងផ្ញើទៅប្រទេសដែលជាសហប្រធាន នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស គឺប្រទេសបារាំង និងឥណ្ឌូណេស៊ី ព្រមទាំងផ្ញើទៅរដ្ឋាភិបាលទាំង១៩ ដែលបានចុះហត្ថលេខាដែរ។
អ្វីដែលយើងគួរចងចាំនោះគឺថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស មិនត្រឹមតែជាឯកសារកត់ត្រាទុកនូវការប្ដេជ្ញាចិត្តក្នុងការធានានូវសេរីភាពមូលដ្ឋានសំខាន់ៗ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែមាត្រា២៩ ចែងថា នៅពេលណាមានការរំលោភបំពាន ឬមានការគំរាមកំហែងដល់កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដោយមានការស្នើឡើងពីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ សហប្រធាននៃកិច្ចព្រមព្រៀង នឹងកោះអោយមានការពិគ្រោះយោបល់ជាបន្ទាន់ ក្នុងចំណោមសមាជិកទាំងអស់នៃសន្និសីទក្នុងប៉ារីសស្ដីពីកម្ពុជា ដើម្បីចាត់វិធានការសមស្រប ក្នុងការធានាអោយមានការគោរពការប្ដេជ្ញាចិត្តទាំងឡាយដែលចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
ដូច្នេះយើងនឹងប្រមូលហត្ថលេខា ហើយផ្ញើទៅប្រទេសហត្ថលេខីទាំងនោះ ស្នើអោយមានការកោះប្រជុំដើម្បីពិនិត្យនិងដោះស្រាយចំពោះបញ្ហារំលោភបំពានទាំងឡាយដែលកំពុងកើតមាននៅកម្ពុជា។
សំណួរ៖ អ្នកណាខ្លះនឹងចូលរួមជាមួយអង្គការរបស់លោក?
ឃីងស្លី៖ មកដល់ពេលនេះ មានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ មានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំតំបន់មួយចំនួនបានបង្ហាញឆន្ទៈចូលរួម។
សំណួរ៖ លោកអាចប្រាប់បានទេថា អង្គការទាំងនោះមានឈ្មោះអ្វីដែរ?
ឃីងស្លី៖ ខ្ញុំនៅមិនទាន់អាចប្រាប់បានថា ដោយសារតែយើងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលកៀងគរគ្នា ប៉ុន្តែប្រាកដណាស់ ខណៈនេះ យើងមានគណៈកម្មការអ្នកច្បាប់អន្តរជាតិ (ICJ) មានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សយូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) មានអង្គការវេទិកាអាស៊ី (Asia Forum) ហើយយើងសង្ឃឹមថា នឹងមានអង្គការផ្សេងៗទៀត។
សំណួរ៖ តើលោកសង្ឃឹមថា នឹងមានការឆ្លើយតប ពីប្រទេសហត្ថលេខីទាំងនោះច្រើនប៉ុណ្ណាដែរ?
ឃីងស្លី៖ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅមានជីវិតនៅឡើយទេ ហើយបញ្ញត្តិដែលចែងអំពីយន្តការអោយមានការកោះប្រជុំឡើងវិញ និងចាត់វិធានការសមស្របនោះ គឺជាផ្នែកមួយនៃការព្រមព្រៀងក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះ វាគឺជាកាតព្វកិច្ច នៃម្ចាស់ហត្ថលេខីទាំងអស់។ ខ្ញុំដឹងថា ២៥ឆ្នាំបានកន្លងផុតហើយ អ្នកខ្លះក៏យល់ថា វាកន្លងហួសយូរហើយ ប៉ុន្តែអ្នកខ្លះទៀតយល់ថា ២៥ឆ្នាំគឺនៅថ្មីៗនៅឡើយទេ។ ទោះយ៉ាងណា យើងសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសហត្ថលេខីទាំងនោះយកការរំលោភកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសនេះជាឱកាសធ្វើការជួបជុំគ្នា ដើម្បីពិភាក្សាអំពីស្ថានការណ៍នាបច្ចុប្បន្ននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
សំណួរ៖ អ្នកដែលបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ ជាច្រើនចូលវ័យជរា និងចូលនិវត្តន៍អស់ហើយ។ តើលោកគិតថា រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នរបស់ពួកគេខ្វល់ខ្វាយអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះទេ?
Kingsley៖ ឥស្សរជនដែលបានចុះហត្ថលេខាទាំងនោះ គឺតំណាងអោយរដ្ឋាភិបាលរបស់ពួកគេ ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលឡើងក្រោយៗ គេមានកាតព្វកិច្ចបន្តវេន ដូចជាប្រធានាធិបតីប្រទេសបារាំង និងឥណ្ឌូណេស៊ី ជាប្រទេសសហប្រធាន និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃប្រទេសផ្សេងៗទៀតអាចនឹងពិនិត្យពិចារណាលើបញ្ហានេះ។
សំណួរ៖ តើគេនឹងធ្វើយ៉ាងម៉េច បើទោះជាពួកគេយល់ស្របថា កម្ពុជាកំពុងមានវិបត្តិសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យក៏ដោយចុះ?
ឃីងស្លី៖ វាគ្មានសិល្បសាស្ត្រអ្វីដោះស្រាយបញ្ហានៅកម្ពុជាងាយស្រួលនោះទេ ដូច្នេះហើយទើបពួកយើងមកជួបជុំគ្នា។ ប៉ុន្តែ យើងយល់ថា វានឹងមានការរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងប្រសិនបើប្រទេសហត្ថលេខី នៃលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ចាប់ផ្ដើមជួបប្រជុំពិភាក្សាគ្នាអំពីបញ្ហានៅកម្ពុជា ក្រោមមាត្រា២៩នោះ។ ពីព្រោះវានឹងបង្ហាញថា សហគមន៍អន្តរជាតិចាប់ផ្តើមគិតគូរពីបញ្ហានៅកម្ពុជាហើយ។
សំណួរ៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន និយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ស្លាប់បាត់ហើយ ពីព្រោះតែកម្ពុជាមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ តើលោកឆ្លើយយ៉ាងម៉េច?
ឃីងស្លី៖ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស មិនមែនបង្កើតឡើងសម្រាប់អោយកម្ពុជាបង្កើតច្បាប់ដែលខ្វះការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ។ ស្មារតីពិត នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស គឺដើម្បីបង្កើតអោយមានបរិយាកាស គោរព និងការពារសិទ្ធិមនុស្សដ៏ពិតប្រាកដមួយ គឺដើម្បីបង្កើតអោយមានស្ថាប័នជាតិឯករាជពិតប្រាកដ ដូចជាស្ថាប័នមានតុលាការជាដើម ដើម្បីផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជាគ្រប់រូប ព្រមទាំងអោយមានការបោះឆ្នោត ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងរបបប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ។ ចំណុចទាំងនេះហើយ ដែលមានក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលយើងចង់អោយម្ចាស់ហត្ថលេខីជួបប្រជុំដើម្បីពិនិត្យនិងពិភាក្សា។
សំណួរ៖ តើលោកឆ្លើយយ៉ាងម៉េចទៅនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលថា កម្ពុជាមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញហើយជាគោលរួចហើយ?
ឃីងស្លី៖ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសមានខ្លឹមសារស្មារតីទូលំទូលាយជាងការគ្រាន់តែបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញពេលនេះគ្រាន់តែជាច្បាប់មួយសរសេរទុកចោលក្នុងសៀវភៅ។ យើងចង់ឃើញការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងក្នុងអនុសញ្ញាទាំងឡាយដែលកម្ពុជាជាភាគី។ មានន័យថា យើងចង់ឃើញការគោរពសិទ្ធិមនុស្សកើតមានជាក់ស្ដែង មិនមែនមាននៅលើតែក្រដាសនោះទេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- ជនជាតិឥណ្ឌា ៦៧នាក់ទៀត ត្រូវបានសង្គ្រោះចេញពីកន្លែងឆបោកតាមអនឡាញនៅកម្ពុជា
- តុលាការចោទប្រកាន់ពលករខ្មែរដែលបញ្ជូនពីម៉ាឡេស៊ី ពីបទញុះញង់ និងឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារ
- អង្គការអន្តរជាតិថា រដ្ឋាភិបាលបានបរាជ័យ ចំពោះការធានារបស់ខ្លួនលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស
- លោក ស៊ុន ចាន់ថុល អះអាងថា ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងច្រើនចាប់អារម្មណ៍ចង់មកវិនិយោគនៅកម្ពុជា
- កាស៊ីណូលោក លី យ៉ុងផាត់ រងការចោទប្រកាន់ថា បង្ខាំងមនុស្សឱ្យធ្វើការឆបោកតាមអនឡាញ
អត្ថបទពេញនិយម
សិទ្ធិមនុស្ស
- ស្ថានទូតអាមេរិក និងក្រុមអង្គការផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងសារព័ត៌មាន ជិត ៥០ស្ថាប័ន ទាមទារអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលឱ្យដោះលែងលោក ម៉ិច ដារ៉ា
- APHR ជំរុញឱ្យកម្ពុជាដោះលែងពលករខ្មែរ នួន តឿន និងអ្នកកាសែត លោក ម៉ិច ដារ៉ា
- អ្នកសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក និងក្រៅប្រទេសអំពាវនាវឱ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់ និងដោះលែងលោក ម៉ិច ដារ៉ា ឱ្យមានសេរីភាព
- អ្នកឃ្លាំមើលថា ការចាប់ខ្លួនលោក ម៉ិច ដារ៉ា នឹងកាន់តែធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះមិនល្អ និងប្រឈមទណ្ឌកម្ម
- ទូតអង់គ្លេស និងសហភាពអឺរ៉ុបបារម្ភពីការចាប់ខ្លួនអ្នកសារព័ត៌មាន លោក ម៉ិច ដារ៉ា