ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យថា ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា គ្មានសេរី យុត្តិធម៌ និងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈពលរដ្ឋ
2018.07.30
សហរដ្ឋអាមេរិកសម្ដែងការសោកស្ដាយចំពោះការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដែលគ្មានភាពសេរីយុត្តិធម៌ និងមិនតំណាងឱ្យឆន្ទៈពិតប្រាកដរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរឡើយ។ អាមេរិកចាត់ទុកការបោះឆ្នោតបែបបង្គ្រប់កិច្ចដែលគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេត្រូវបានផាត់ចេញនេះ បង្ហាញពីបរាជ័យយ៉ាងធំបំផុតនៃប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា ហើយបានកាត់បន្ថយយ៉ាងច្រើននូវសមិទ្ធផលក្នុងការលើកកម្ពស់ការផ្សះផ្សានយោបាយ និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដែលកម្ពុជាសម្រេចបាន តាំងមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១នោះមក។ ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យផ្សេងទៀតក៏បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ ថា ពលរដ្ឋខ្មែរមិនទទួលបានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការជ្រើសរើសតំណាងដែលពួកគេពេញចិត្តឡើយ។
សហរដ្ឋអាមេរិកសម្ដែងការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាសម្រេចដកហូតសិទ្ធិបោះឆ្នោតពីអ្នកបោះឆ្នោតរាប់លាននាក់ ដែលសុទ្ធតែមានមោទនភាពនឹងការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសអស់រយៈពេល ២៥ឆ្នាំ កន្លងទៅផុតទៅហើយនោះ។
ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៩ កក្កដា ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃទី៣០ កក្កដា នៅប្រទេសកម្ពុជា ការិយាល័យព័ត៌មាននៃសេតវិមានអាមេរិកប្រកាសថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ ត្រូវតែមានការអត់ឱនចំពោះទស្សនៈនយោបាយប្រឆាំង ជំរុញការប្រកួតប្រជែងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ព្រមទាំងការពារ និងលើកកម្ពស់ការផ្លាស់ប្ដូរមតិយោបល់ដោយសេរី។ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ នៅរយៈពេលប៉ុន្មានខែ មុនការបោះឆ្នោតមកដល់ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានរឹតត្បិតកាន់តែខ្លាំងលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល រំលាយគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ ចាប់មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងដាក់ពន្ធនាគារ និងបានហាមឃាត់ថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សនេះចំនួន ១១៨នាក់ មិនឱ្យធ្វើនយោបាយទៀតផង។ ចំណែកយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតវិញ ត្រូវបានបំផ្លាញតាមរយៈការគំរាមកំហែងពីសំណាក់ក្រុមអ្នកដឹកនាំ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានថា អ្នកណាមិនទៅបោះឆ្នោតនឹងត្រូវទទួលរងការដាក់ទោសទណ្ឌជាដើម។ ទង្វើអស់ទាំងនេះធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរបាត់បង់សំឡេង និងសិទ្ធិជ្រើសរើសរបស់ពួកគេ ក្នុងការកំណត់ជោគវាសនានៃប្រទេសរបស់ខ្លួន។
សហរដ្ឋអាមេរិកអះអាងថា ខ្លួននឹងពិចារណាអំពីជំហានបន្ទាប់ទៀត ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការបោះឆ្នោត និងដំណើរធាក់ថយក្រោយនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានេះ ដែលក្នុងនោះក៏រួមមានផងដែរ ការពង្រីកបន្ថែមទៀតនូវបម្រាមទិដ្ឋាការ ដែលត្រូវបានដាក់ចេញកាលពីខែធ្នូឆ្នាំ២០១៧ នោះ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏អំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យដាក់ចេញនូវវិធានការណ៍ច្បាស់លាស់ទាំងឡាយ ដើម្បីជំរុញឱ្យមានការផ្សះផ្សាជាតិ តាមរយៈការអនុញ្ញាតឱ្យប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលបំពេញតួនាទីដ៏សំខាន់របស់ពួកគេដោយគ្មានការរារាំង ដោះលែងលោក កឹម សុខា និងអ្នកទោសនយោបាយផ្សេងទៀតជាបន្ទាន់ ព្រមទាំងដកបម្រាមលើគណបក្សប្រឆាំងផងដែរ។
ចំណែកប្រទេសអូស្ត្រាលីវិញ ក៏បានបញ្ជាក់ជំហរស្រដៀងគ្នានឹងសហរដ្ឋអាមេរិកដែរ គឺអូស្ត្រាលីមានការខកចិត្តជាខ្លាំងដែលពលរដ្ឋខ្មែរពុំមានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការជ្រើសរើសតំណាងដែលពួកគេពេញចិត្ត។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអូស្ត្រាលី អ្នកស្រី ជូលី ប៊ីហ្សប (Julie Bishop) បញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នៅថ្ងៃទី៣០ កក្កដា ថា ដំណើរការបោះឆ្នោតដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ មេដឹកនាំគណបក្សនេះ គឺលោក កឹម សុខា ត្រូវបានឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារ ព្រមទាំងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សនេះជាច្រើននាក់ត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើនយោបាយនោះ គឺជាការបោះជំហានថយក្រោយនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ដែលមានវ័យជាង ២៥ឆ្នាំ ទៅហើយនោះ។ អូស្ត្រាលីមើលឃើញថា ការបោះឆ្នោតនេះ មិនមានការចូលរួមពីគ្រប់គណបក្សនយោបាយឡើយ ហើយអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទៀតសោត ក៏មិនអាចធ្វើសកម្មភាពបានដោយសេរីផងដែរ។ អ្នកស្រី ជូលី ប៊ីហ្សប (Julie Bishop) អះអាងថា ក្នុងនាមជាមិត្តយូរអង្វែងរបស់កម្ពុជា អូស្ត្រាលីនឹងបន្តជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បោះជំហានទៅរកការបើកចំហឱ្យមានការជជែកពិភាក្សាគ្នាពីបញ្ហានយោបាយដោយសេរី ពុំមានអំពើហិង្សា និងការគំរាមកំហែងណាមួយឡើយ។
ចំណែកប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមួយទៀត គឺប្រទេសកាណាដាវិញ ក៏បានប្រកាសដែរថា ការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ បំពាន និងរំលាយគណបក្សប្រឆាំង និងការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ ព្រមទាំងការធ្វើទុកបុកម្នេញលើអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសារព័ត៌មាននោះ បង្ហាញថា ការបោះឆ្នោតនេះមិនសេរី មិនត្រឹមត្រូវ និងមិនយុត្តិធម៌ឡើយ។ ប្រទេសកាណាដាអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យផ្ដល់សិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានដល់ពលរដ្ឋខ្មែរវិញ បើកឱ្យមាននូវសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការចូលរួមក្នុងកិច្ចការនយោបាយ និងដោះលែងប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ឱ្យមានសេរីភាពវិញ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ក្រុមប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើឡើងជាបន្តបន្ទាប់ក្រោយពេលការបោះឆ្នោតបានបញ្ចប់ ដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតប្រកាសថា មានអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោតចំនួនជាង ៦ លាន ៨ សែននាក់ ឬស្មើនឹងជាង ៨២ ភាគរយ នៃចំនួនអ្នកមានឈ្មោះបោះឆ្នោតសរុបជាង ៨ លាន ៣ សែននាក់។
មន្ត្រីនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រតិកម្មទៅនឹងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ក្រុមប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យលោកខាងលិចថា នេះជាសិទ្ធិ និងការបញ្ចេញមតិរបស់ប្រទេសទាំងនោះតែប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា ពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនបានចេញទៅបោះឆ្នោត ដើម្បីសម្ដែងឆន្ទៈរបស់ខ្លួនស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ទោះបីជាមានយុទ្ធនាការប្រឆាំងនឹងការបោះឆ្នោតបែបណាក្តី។ លោកថារដ្ឋាភិបាលថ្មីមិនមានការព្រួយបារម្ភពីការដាក់គំនាប ឬទណ្ឌកម្មពីអន្តរជាតិឡើយ ព្រោះជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់កើតចេញពីការបោះឆ្នោត៖ «ក្នុងនាមរដ្ឋាភិបាល យើងមានផែនការច្បាស់លាស់ក្នុងការដោះស្រាយនូវផលប្រឈមចំពោះមុខ និងផលប្រឈមនៅក្នុងអនាគតកាល ដូច្នេះយើងមិនមានការព្រួយបារម្ភទេ ប៉ុន្តែយើងមានវិធានការណ៍ ដោយសារយើងយល់ឃើញថា រាជរដ្ឋាភិបាលដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតនេះ ជារាជរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ និងផ្លូវការតំណាងឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងមូល។ ហើយរដ្ឋាភិបាលទាំងឡាយត្រូវតែមានកាតព្វកិច្ចមួយ ពិភាក្សា និងដោះស្រាយជាមួយនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលនេះ ដែលមិនអាចដើរចេញពីមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទាំងក្នុងមូលដ្ឋានទ្វេភាគី និងពហុភាគី»។
ទោះបីជាបែបនេះក្តី គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានរបបក្រុងភ្នំពេញរំលាយចោលនោះ បានប្រកាសមិនទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោតនេះឡើយ។ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិអះអាងថា ថ្ងៃបោះឆ្នោតទី២៩ កក្កដា ជាថ្ងៃប្រារព្ធពិធីមរណភាពនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងជាថ្ងៃខ្មៅងងឹតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ដែលរបបប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវជំនួសមកវិញដោយការដឹកនាំបែបឯកបក្សខុសច្បាប់ និងអ ធម្មនុញ្ញភាព។ គណបក្សនេះ ចាត់ទុករដ្ឋាភិបាលថ្មីដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតលើកនេះថា ជារដ្ឋាភិបាលមិនស្របច្បាប់ ហើយថា អ្វីដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន កំពុងធ្វើនេះ នឹងនាំមកនូវទណ្ឌកម្ម និងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់កម្ពុជា។
ចំណែកអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាកម្ពុជាវិញ ក៏បានអះអាងដែរថា របបលោក ហ៊ុន សែន ទំនងជាគេចមិនផុតពីទណ្ឌកម្មរបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចឡើយ ប្រសិនបើរបបនេះនៅតែបន្តរឹងទទឹង មិនព្រមធ្វើតាមអនុសាសន៍របស់សហគមន៍អន្តរជាតិ គឺការស្តារប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាឡើងវិញទេនោះ៕