តើពលរដ្ឋខេត្តកំពង់ឆ្នាំងយល់ដឹងពីសារសំខាន់នៃការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតកម្រិតណា?
2016.12.01
ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ឬជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនៃនីតិកាលនីមួយៗ គឺជាមូលដ្ឋានសំខាន់ក្នុងដំណើរការរបបប្រជាធិបតេយ្យ សេរី ពហុបក្ស។ ដើម្បីមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួន ពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូបចាប់ពីអាយុ ១៨ឆ្នាំឡើងទៅ ត្រូវមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីអ្នកបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៦ សិន។
តើពលរដ្ឋខេត្តកំពង់ឆ្នាំង យល់ដឹងកម្រិតណាដែរអំពីរឿងនេះ?
លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ដែលមន្ត្រីបក្សប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិលខ្លះតែងតែរិះគន់ថាមានតែឈ្មោះ ឬប្រជាធិបតេយ្យក្លែងក្លាយនោះ ត្រូវបានពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោតខ្លះគាំទ្រ និងខ្លះទៀតមិនគាំទ្រ។
អ្វីដែលគេគាំទ្រលើការចោទប្រកាន់នេះ ដោយសង្កេតឃើញថា កម្ពុជា មានសន្តិភាព តែមិនសូវមានសន្តិសុខ និងមានអំពើអយុត្តិធម៌សង្គម។ ចំពោះអ្នកដែលមិនគាំទ្រនឹងការចោទប្រកាន់នេះ គេមើលឃើញថា កម្ពុជា កំពុងកែប្រែមុខមាត់ថ្មី និងបានអភិវឌ្ឍបណ្ដើរៗលើគ្រប់វិស័យ នៅគ្រាដែលពលរដ្ឋខ្លះថាសន្លឹកឆ្នោតពួកគេនៅតែមានតម្លៃ ដើម្បីជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលបង្កើនការអភិវឌ្ឍរបស់ខ្លួន។
កំពុងរៀបចំឯកសារ និងចុងសន្លឹកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតដាក់ចូលក្នុងកាបូបស្ពាយ ត្រៀមឡើងជិះម៉ូតូសង់កូរ៉េចាស់មួយគ្រឿងត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ បន្ទាប់ពីបានចុះឈ្មោះនៅការិយាល័យឃុំជ្រៃបាក់ ស្រុករលាប្អៀរ លោកស្រី ប៉ាល់ សារ៉ាត់ មានប្រសាសន៍ថា ការមកចុះឈ្មោះក្រោយគេ មិនមែនមានន័យថាគាត់ព្រងើយកន្តើយក្នុងការបោះឆ្នោតទេ ប៉ុន្តែដោយសារលោកស្រីរវល់លក់ដូរពេក៖ «រាល់ថ្ងៃហ្នឹងខ្ញុំរវល់មែន។ ខ្ញុំរវល់ណាស់! បើប្ដីនៅ ប្រពន្ធអត់នៅ បើប្រពន្ធនៅ ប្ដីអត់នៅ។ ហើយខ្ញុំធ្វើការវេនយប់នៅរោងចក្រផង ខ្ញុំរកស៊ីផង។ ខ្ញុំគិតថា បោះឆ្នោតហ្នឹងចង់ដឹងថាអ្នកដឹកនាំប្រទេសទៅអាណត្តិក្រោយៗទៀត វាយ៉ាងម៉េច? ឥឡូវយើងកំពុងអភិវឌ្ឍហើយ យើងចង់អភិវឌ្ឍបន្តទៀតដូចនៅស្រុកគេ»។
ពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូបដែលមានអាយុចាប់ពី ១៨ឆ្នាំឡើង ត្រូវបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងការចុះឈ្មោះដើម្បីរៀបចំបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៦ ទើបមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នៅថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ ខាងមុខ។ ដំណើរការចុះឈ្មោះមានរយៈពេលបីខែ និងមួយថ្ងៃ បានបិទបញ្ចប់នៅល្ងាចថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ប៉ុន្តែនៅមានពលរដ្ឋជាច្រើនទៀតមិនបានចុះឈ្មោះ។
អ្នករត់តាក់ស៊ី និងជាពលរដ្ឋម្នាក់រស់នៅឃុំស្វាយជ្រុំ លោក វុន រ៉ុងរតនា ថាលោកខ្លាចអត់មានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីអ្នកបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៦ ទើបលោកឆ្លៀតពេលពីការងាររត់ឡានដែលចេញដំណើរពីព្រលឹម ទល់ព្រលប់ទើបត្រឡប់ដល់ផ្ទះរាល់ថ្ងៃនោះ ដើម្បីនាំប្រពន្ធមកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតជាមួយគ្នា។ កន្លងទៅ លោកធ្លាប់ខកក្នុងការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែដល់ពេលនេះ លោកដឹងរឿងរ៉ាវសង្គមច្រើន ទើបលោកមិនចង់ឲ្យឱកាសប្រើសិទ្ធិបោះឆ្នោតរបស់លោកបាត់ទៅដោយអត់ប្រយោជន៍៖ «ដូចថាយើងត្រូវការ ឬមានរវល់អ៊ីចឹង យើងមានឈ្មោះនៅក្នុងហ្នឹងស្រេច ដូចថាយើងមានឈ្មោះបោះឆ្នោតបោះអ៊ីចឹង។ ខ្ញុំគិតថាមានសារសំខាន់ដែរ ព្រោះយើងរៀនយល់ដឹងខ្លះទៅកុំឲ្យថារស់នៅអត់ដឹងពីបញ្ហាសង្គម ក៏អត់កើតដែរ»។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍ចុះឈ្មោះ និងបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា សង្កេតឃើញថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា គ.ជ.ប និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន បានផ្សព្វផ្សាយ និងកៀរគរពលរដ្ឋឲ្យទៅចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតបានទូលំទូលាយ ប៉ុន្តែមិនពន្យល់ស៊ីជម្រៅពីសារសំខាន់នៃការប្រើប្រាស់សន្លឹកឆ្នោតរបស់ពួកគេ។ ការសម្រេចចិត្តពលរដ្ឋតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោត គឺជាជោគវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការខុមហ្វ្រែល (COMFREL) ប្រចាំខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក លាភ ប៊ុនលាង ថ្លែងថា ពលរដ្ឋដែលធ្លាប់បោះឆ្នោតច្រើនឆ្នាំមកហើយនោះ មានខ្លះជិនណាយក្នុងការចុះឈ្មោះ ឬបោះឆ្នោតបន្តទៀត ដោយពួកគេមិនឃើញអ្វីប្រែប្រួលជាដុំកំភួនសោះ។ លោកថា យ៉ាងហោចនៅមានពលរដ្ឋប្រមាណពី ៣០% ទៅ ៤០% ទៀតមិនសូវខ្វល់ខ្វាយ ឬយល់ដឹងពីសារសំខាន់នៃការបោះឆ្នោត៖ «ជាក់ស្ដែងក្នុងការសង្កេតរបស់អង្គការខុមហ្វ្រែល ឃើញថា ឃុំនៅតាមដងទន្លេឃើញថាភាគរយនៅទាប (អ្នកបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត) ប្រហែលពី ៧០% ទៅ ៨០% ទេ។ មានពលរដ្ឋមួយចំនួនតូចដែលគិតថា ការបោះឆ្នោតនេះដូចជាអត់មានតម្លៃសម្រាប់គាត់ គាត់ថាបោះទៅ គឺនៅដដែលៗ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម និងមន្ត្រីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល អះអាងថា ពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោតខ្លះនៅតែមិនទាន់យល់ច្បាស់ពីខ្លឹមសារនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែក៏មានពលរដ្ឋច្រើនដែរ ចាប់ផ្ដើមគិតគូរពីបញ្ហាសង្គម និងការបោះឆ្នោតរហូតដល់ពលរដ្ឋខ្លះបានចំណាយធនធាន ឬយានជំនិះផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បីដឹកអ្នកភូមិទៅចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតដែរ។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហា គ.ជ.ប មិនទទួលបានចំនួនអ្នកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតគ្រប់ចំនួនតាមការប៉ាន់ស្មានរបស់ខ្លួន មិនមែនមានន័យថា ពលរដ្ឋខ្មែរបោះបង់ឱកាសចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនោះទេ ប៉ុន្តែអាចមកពីកត្តាពលរដ្ឋចំណាកស្រុកកន្លងទៅមានអ្នកចុះឈ្មោះស្ទួនច្រើន ហើយបច្ចុប្បន្ន អន្តោប្រវេសន៍វៀតណាម ត្រូវបានបដិសេធមិនឲ្យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត៖ «ដូចជាខ្ញុំទៅខាងព្រៃជ្រៃ បានសួរពលរដ្ឋវៀតណាម នៅក្នុងភូមិហ្នឹង គឺអត់អាជ្ញាធរអត់ចុះឈ្មោះឲ្យទេ។ អាហ្នឹងនិយាយឲ្យត្រង់ និងយុត្តិធម៌ បើទោះជាមានការចុះបានខ្លះក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្ដែបដិសេធមិនចុះឲ្យច្រើន។ អ៊ីចឹងក៏អាចជាចំនួនមួយដែលបាត់ បើប្រៀបធៀបកាលពីឆ្នាំ២០១៣»។
ចំពោះការយល់ដឹងរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរលើដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យវិញ លោកបណ្ឌិត មាស នី យល់ថា ពលរដ្ឋភាគច្រើនចាប់គិតគូរពីបញ្ហាសង្គម និងប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនតាមរយៈការបោះឆ្នោត។ លោកថា ក្រោយឃាតកម្មលើបណ្ឌិត កែម ឡី ចរន្តនៃការជួយសង្គមកាន់តែរីកធំឡើង ប៉ុន្តែក៏នៅមានពលរដ្ឋមួយចំនួនតូចនៅតែបន្តព្រងើយកន្តើយ ឬបោះបង់ឱកាសប្រើសិទ្ធិរបស់ខ្លួន៖ «អ្នកខ្លះថាគាត់មិនដឹងបោះធ្វើអីទេ ដូចតែដូច បោះឲ្យអ្នកណាក៏ដូចអ្នកណាដែរ ព្រោះជីវិតរបស់គាត់អត់មានការផ្លាស់ប្ដូរ គាត់អត់មានភ្ញាក់ផ្អើលទេ។ ដូចជារាល់ថ្ងៃនេះ បើគាត់គិតបានស៊ីជម្រៅពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការបោះឆ្នោត គាត់មិនសូវនិយាយបានទេ តែបើសិនជាថាគាត់ទៅបោះទម្លាក់អ្នកនេះ ឬដូរអ្នកនេះដូរអ្នកនោះ គាត់ច្បាស់របស់គាត់»។
ពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់អាយុចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតជិត ២លាននាក់ មិនបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋប្រមាណ ៩លាន ៦សែននាក់។ ពលរដ្ឋខ្លះបាត់ឱកាសបោះឆ្នោត ដោយពួកគេរវល់រឿងរកស៊ីចិញ្ចឹមក្រពះ និងពលរដ្ឋខ្លះយល់ថា ការបោះឆ្នោតគ្មានប្រយោជន៍ ដោយលើកហេតុផលថា ពួកគេខិតខំបោះឆ្នោតច្រើនអាណត្តិហើយ មិនឃើញប្រែប្រួលអ្វីសោះ ហើយពួកគេនៅតែមានជីវភាពក្រលំបាក៕