ព្រះសង្ឃ សិស្ស និស្សិត និងបញ្ញវន្តជាង ៣០០អង្គ និងអ្នក បានជួបជុំគ្នាចូលរួមសិក្ខាសាលាស្ដីពី «ភាពជាអ្នកដឹកនាំក្នុងទស្សនវិជ្ជាពុទ្ធសាសនា» នៅរសៀលថ្ងៃទី២៤ ខែធ្នូ នៅមជ្ឈមណ្ឌលសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា-ជប៉ុន។ កម្មវិធីនេះ រៀបចំឡើងក្នុងគោលបំណងផ្តល់ចំណេះដឹងដល់អ្នកចូលរួម ឲ្យយល់ពីគុណធម៌ និងគុណសម្បត្តិអ្នកដឹកនាំ គោលការណ៍ដឹកនាំដែលមិនចេះសាបសូន្យ និងទស្សនទានផ្សេងៗទៀត ដែលទាក់ទងនឹងទស្សនវិជ្ជាដឹកនាំតាមបែបពុទ្ធសាសនា។
អ្នកជំនាញលើកឡើងដូចគ្នាថា ទស្សនវិជ្ជាពុទ្ធសាសនា គឺជាមេរៀនដ៏ល្អសម្រាប់ការដឹកនាំខ្លួនឯង គ្រួសារ និងសង្គម។
សាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា ព្រះតេជព្រះគុណ គូ សុភាព មានព្រះថេរដីកានៅចំពោះមុខអ្នកចូលរួម ដែលភាគច្រើនជាយុវជនថា តាមទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនា មេដឹកនាំត្រូវចេះទប់អារម្មណ៍កុំឲ្យខឹង ត្រូវចេះលើកទឹកចិត្តអ្នកក្រោមបង្គាប់ និងធ្វើការច្រើនជាងអ្នកនៅក្រោមបង្គាប់។
ព្រះអង្គមានព្រះថេរដីកាភ្ជាប់ជាមួយឧទាហរណ៍ថា អ្នកដឹកនាំត្រូវមានចំណេះដឹងទូលំទូលាយ និងអាចប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយមនុស្សគ្រប់ជំពូក ហើយពួកគេក៏ត្រូវដឹងចិត្តមនុស្ស និងចេះដាក់ខ្លួនឲ្យស្របទៅនឹងស្ថានភាព៖ «សន្តោស មិនល្មោភពេក។ អ្នកដឹកនាំយើងសព្វថ្ងៃខ្វះសមាធិ អ៊ីចឹងបានឡូឡា មិនសូវគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍បាន។ នេះថ្នាក់ដឹកនាំគ្រប់លំដាប់»។
ព្រះតេជព្រះគុណ គូ សុភាព មានព្រះថេរដីកាទៀតថា អ្នកដឹកនាំត្រូវតែមានភាពរឹងមាំ និងអំណត់ និងចេះដឹកនាំ គ្រប់គ្រងចិត្តខ្លួនឯងឲ្យនឹងនរ កុំមួម៉ៅក្តៅក្រហាយច្រណែនឈ្នានីសអ្នកដទៃ ហើយពួកគេក៏ត្រូវមានសីលធម៌ល្អ ចេះដឹងច្រើន យល់ដឹងអំពីច្បាប់ ពូកែដោះស្រាយជម្លោះ ជាពិសេស គឺគោរពច្បាប់ និងវិន័យឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន ហើយសំខាន់ជាងគេ គឺពួកគេត្រូវហ៊ានលះបង់ ដើម្បីផលប្រយោជន៍រួម។ ព្រះអង្គផ្តល់ព្រះដំបូន្មានឲ្យមនុស្សគ្រប់រូប ពិសេសអ្នកដឹកនាំ ត្រូវចេះធ្វើសមាធិដែលជាការព្យាបាលជំងឺផ្លូវចិត្ត៖ «អ្នកដឹកនាំមិនមែនដោយសារមកុដ មិនមែនដោយសារបល្ល័ង្ក មិនមែនដោយសារតួនាទី មិនមែនដោយសារវាំងទេ។ អ្នកដឹកនាំ គឺការលះបង់ដើម្បីជួយកូនចៅ ហ្នឹងទើបជាអ្នកដឹកនាំពិតប្រាកដ»។
វាគ្មិនម្នាក់ទៀត គឺលោក ហឿន សំនៀង ដែលបញ្ចប់ការសិក្សាពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងបច្ចុប្បន្នជានាយករងខុទ្ទកាល័យរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនវិញ ថ្លែងថា រាល់ទ្រឹស្ដីទាំងឡាយទាក់ទងនឹងមេដឹកនាំល្អ នឹងគ្មានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ បើសិនជាមិនមានការអនុវត្ត ឬបដិបត្តិ។ លោកថា មេដឹកនាំល្អមិនងាយរកបាននោះទេ ហើយមនុស្សម្នាក់ច្រើនតែភ្លេចថា ខ្លួនឯងក៏អាចជាមេដឹកនាំល្អបានដែរ៖ «យើងចង់បានមេដឹកនាំល្អ។ យើងទាំងអស់គ្នាចង់បានមែនទេ ? ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំបាទ ក៏ចង់បានដែរ ចង់បានស្ទើរអស់សង្ឃឹមនឹងចង់បានហើយ ពីព្រោះមិនដឹងទៅរកឯណា។ យើងចង់ឲ្យអ្នកដទៃធ្វើជាមេដឹកនាំល្អ តែយើងភ្លេចថាខ្លួនយើងគឺជាមនុស្សម្នាក់ ជាបេក្ខជនម្នាក់ ដែលត្រូវធ្វើមនុស្សប្រភេទហ្នឹងដែរ។ យើងភ្លេចសួរខ្លួនយើង។ យើងចង់ឲ្យគេដឹកនាំយើងធ្វើជាមនុស្សល្អ ប៉ុន្តែយើងអត់ចេះ អត់ចង់ ឬអត់ត្រៀមខ្លួនជាមនុស្សល្អ ជាមេដឹកនាំល្អទេ»។
វាគ្មិនដែលធ្លាប់បួសរៀនជិត ២០វស្សារូបនេះ បន្តថា មេដឹកនាំមិនត្រូវប្រកាន់ខ្លួននោះទេ ហើយពួកគេត្រូវតែឈរលើផលប្រយោជន៍រួម មិនមែនគិតថាខ្លួនឯងជាមេ ហើយអ្នកក្រោមបង្គាប់ គឺជាខ្ញុំបម្រើនោះទេ៖ «បើយើងអត់រំលាយគំនិតនៃការប្រកាន់ខ្លួនហ្នឹងបានទេ យើងនឹងក្លាយជាមនុស្សដែលបង្គាប់បញ្ជាឲ្យអ្នកដទៃធ្វើតាមខ្លួន ដើម្បីខ្លួន រស់សម្រាប់ខ្លួន។ បើយើងដកពាក្យថាខ្លួនចេញ យើងមិនមែនរស់ដើម្បីខ្លួន តែយើងរស់ដើម្បីទាំងអស់គ្នា។ បើយើងយកមនុស្ស ១០០នាក់មកដាក់ក្នុងខ្លួនយើង បានន័យថាអ្នកទាំងអស់គ្នាជាខ្ញុំកញ្ជះរបស់យើង ធ្វើតាមខ្ញុំ។ ប៉ុន្តែបើយើងម្នាក់រស់ដើម្បីអ្នកទាំងអស់គ្នា តើអ្នកទាំងអស់គ្នាធ្វើតាមខ្ញុំ ឬក៏ខ្ញុំត្រូវចូលទៅជីវិតយើងម្នាក់ៗ»។
ក្រុមយុវជន និងបញ្ញវន្ត ថ្លែងថា ការអប់រំវិជ្ជាពុទ្ធសាសនាស្ដីពីការដឹកនាំ គឺជារឿងមួយដ៏ចាំបាច់ ហើយពួកគេអំពាវនាវឲ្យមានការបង្រៀនវិជ្ជានេះជាសាធារណៈឲ្យបានច្រើន ដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋមានចំណេះដឹងកាន់តែទូលំទូលាយ។ មានអ្នកខ្លះចង់ឃើញព្រះពុទ្ធសាសនា ក្លាយជាសាសនាតំណាងឲ្យសីលធម៌ ហើយវត្តអារាមក្លាយទៅជាស្ថាប័នអប់រំសីលធម៌សង្គមដល់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។