«ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់លើបទល្មើសចរាចរណ៍នៅអូស្ត្រាលីជាគំរូអនុវត្តសម្រាប់កម្ពុជា ដើម្បីកសាងទំនុកចិត្តរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ»

ដោយ ខាន់ លក្ខិណា
2024.09.26

«ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់លើបទល្មើសចរាចរណ៍នៅអូស្ត្រាលីជាគំរូអនុវត្តសម្រាប់កម្ពុជា ដើម្បីកសាងទំនុកចិត្តរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ»

(រថយន្ត ហ្ស៊ីប (Jeep) ដែលអ្នកបើកបរបើកបុកកីឡាករវាយសីថ្នាក់ជាតិម្នាក់ស្លាប់ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣។ រូបខាងស្ដាំ៖ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បញ្ជាទៅនគរបាលឱ្យចាប់ខ្លួនអ្នកបើកបរបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ស្លាប់មនុស្ស ភ្លាមៗ ដោយមិនចាំបាច់សុំគោលការណ៍ពីមេបញ្ជាការ។

រូប៖ ហ្វេសប៊ុកលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត និងនគរបាលជាតិ

ស្ដាប់ ឬទាញយកសំឡេង

សាធារណជនខ្មែរទូទៅសាទរក្រោយពីតុលាការនៃប្រទេសអូស្ត្រាលី បានកាត់ទោសកូនប្រុសរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃម្នាក់ ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ១២ឆ្នាំ ហើយអាចនឹងត្រូវបណ្ដេញចេញពីប្រទេសអូស្ត្រាលី បន្ទាប់ពីអនុវត្តទោសគ្រប់តាមច្បាប់កំណត់ ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍បុកមនុស្សស្លាប់ថ្មីៗនេះ។

ក្រៅពីសាទរហើយ ពួកគាត់យកករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍បុកមនុស្សស្លាប់ដូចគ្នា នេះមកប្រៀបធៀបនឹងការអនុវត្តច្បាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ពួកគាត់ថា បើនៅកម្ពុជាជនបង្កជាកូនអ្នកមានលុយ និងមានអំណាចធំបែបនេះ មិនត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសធ្ងន់ធ្ងរ ឬអាចត្រូវតុលាការជួយបកស្រាយឱ្យរួចពីសំណាញ់ច្បាប់ផង។

បទល្មើសចរាចរណ៍បុកមនុស្សស្លាប់ និងការអនុវត្តច្បាប់នៅប្រទេសអូស្ត្រាលីអាចជាគំរូល្អសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា បើរដ្ឋាភិបាលមានឆន្ទៈពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ដើម្បីបំបាត់វប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាព ក្រោមអំណាចបុណ្យស័ក្ដិ និងទឹកប្រាក់។

កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ តុលាការនៃប្រទេសអូស្ត្រាលី បានកាត់ទោសកូនប្រុសរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ឌឿន សុវណ្ណ គឺលោក ឌឿន ឧត្តមសេនីយ៍ ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារអូស្ត្រាលី ១២ឆ្នាំ និង៩ខែករណីបើកបររថយន្តក្នុងល្បឿនលឿន ឆ្លងកាត់ភ្លើងស្តុបពណ៌ក្រហម ទៅបុករថយន្តប្តីប្រពន្ធមួយគូ បណ្តាលឱ្យអ្នកទាំងពីរស្លាប់យ៉ាងរន្ធត់។ ប៉ូលិសអូស្ត្រាលី ថែមទាំងពិនិត្យឃើញ មានជាតិអាល់កុលក្នុងឈាមកម្រិត 0.016 របស់ជនបង្ក និងគ្មានប័ណ្ណបើកបរអូស្ត្រាលីផង។

យុវជនសង្គមនិងបរិស្ថាន លោក ម៉ា ចិត្រា លើកឡើងថា បើពិនិត្យការអនុវត្តច្បាប់រវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសអូស្ត្រាលី ឃើញខុសគ្នាដាច់ឆ្ងាយ ជាពិសេស ការ ដាក់ទណ្ឌកម្មច្បាប់លើជនប្រព្រឹត្តបទល្មើស។

លោកថា ការអនុវត្តច្បាប់នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី គឺជាគំរូល្អ ដោយអ្នកបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ត្រូវបានដាក់ទោសធ្ងន់ធ្ងរ តាមច្បាប់កំណត់។ បើប្រៀបធៀបនឹងកម្ពុជាវិញ ទាំងអ្នកបុកគេស្លាប់ និងករណីឃាតកម្មមួយចំនួន លោកថា អ្នកប្រព្រឹត្តអាច ជាប់ពន្ធនាគារតែប៉ុន្មានឆ្នាំ ហើយកត់សម្គាល់ឃើញមានការដោះលែងវិញ។

លោក ម៉ា ចិត្រា មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាគួរតែធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ ដើម្បីដាក់ទោសលើអ្នកបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ឱ្យធ្ងន់ធ្ងរ ហើយអនុវត្តច្បាប់ឱ្យមានតម្លាភាពដោយមិនប្រកាន់បក្ខពួក។

លោក ម៉ា ចិត្រា៖«ទាល់រដ្ឋាភិបាលធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ ដើម្បីដាក់ទោសទណ្ឌទៅដល់បុគ្គលបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ដែលមើលទៅវាឃោរឃៅពេក ដូចជាករណីបើកល្បឿននៅអូស្ត្រាលីនេះ តាមដែលយើងមើលគេបើក ៧០ ទេ ប៉ុន្តែគាត់បើកដល់ ២០០។ អ៊ីចឹងចំណុចនេះ ដើម្បីបង្ការទុកមុន រដ្ឋាភិបាលអាចធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ហ្នឹងទៅ បើសិនករណីបើកលើសធ្ងន់ធ្ងរអ៊ីចឹង ត្រូវដាក់ទោសទណ្ឌឱ្យច្រើនអ៊ីចឹងបើសិនគាត់បើកក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់រហូតដល់ ២០០ គីឡូម៉ែត្រក្នុងមួយម៉ោង»។

នៅប្រទេសកម្ពុជា ករណីបើករថយន្តបុកមនុស្សស្លាប់ស្ដែងៗ ដូចគ្នានេះដែរ ជនបង្កដែលជាកូនអ្នកមានអំណាច និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ឬគណបក្ស កាន់អំណាច មិនងាយត្រូវសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនឡើយ ខណៈតុលាការត្រូវមជ្ឈដ្ឋាន ទូទៅមើលឃើញថា រង់ចាំស្ដាប់ខ្យល់បញ្ជាពីលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត សិន ទើបហ៊ានចាត់ការសម្របតាម។

ព្រះសង្ឃធ្លាប់គង់នៅវត្តដំរីស ព្រះតេជព្រះគុណ សាំង រិទ្ធី មានសង្ឃដីកាប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ប្រជាពលរដ្ឋហាក់លែងមានជំនឿលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជាហើយ ព្រោះការអនុវត្តច្បាប់សព្វថ្ងៃ មិនមានតម្លាភាព ដោយអ្នកបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ដែលមានអំណាចបក្ខពួក តួនាទី និងមានលុយ ភាគច្រើនតែងតែរួចខ្លួនពីសំណាញ់ច្បាប់។

ព្រះតេជព្រះគុណ សាំង រិទ្ធី បានមានដីកាថា អ្នកអនុវត្តច្បាប់បច្ចុប្បន្ន ធ្វើតាមបញ្ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺបើគ្មានបញ្ជាពីមេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលទេ សមត្ថកិច្ចមិនងាយចាប់ខ្លួនកូនមន្ត្រីធំៗ និងអ្នកមានអំណាចមួយចំនួន ដែលបើករថយន្តបង្កបទល្មើសបុកមនុស្សស្លាប់ឡើយ។

ព្រះតេជព្រះគុណ សាំង រិទ្ធី៖ «យើងមានច្បាប់អស់ហើយ អ៊ីចឹងត្រូវធ្វើតាមឋានានុក្រម ឬក៏ចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ទោះមានលុយប៉ុន្មានក៏មិនអាចដោះដូរបាន លុះត្រាតែអនុវត្តទោសតាមច្បាប់កំណត់ដូចប្រទេសដទៃៗ។ បើមិនធ្វើអ៊ីចឹងទេ អាចយកគំរូអាក្រក់តទៅមុខទៀត។ អ៊ីចឹងបើយើងមិនលាងសំអាតទេ ចាប់នឹងទៅវានៅតែបន្តទៀត ធ្វើម៉េចអញមានលុយបុកប៉ុណ្ណឹងបោះលុយទៅចប់»។

ជាក់ស្ដែងអនុប្រធានរដ្ឋសភាលោក ជាម យៀប បានរួចខ្លួនពីសំណាញ់ច្បាប់ បន្ទាប់រថយន្តរបស់លោកបើករត់គេចខ្លួន ចំពោះករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ នៅក្នុងស្រុកកៀនស្វាយ ជិតរាជធានីភ្នំពេញ ដែលបង្កឡើងដោយរថយន្តរបស់លោក ជាម យៀប បើកទៅបុកបុរសស្ត្រីប្ដីប្រពន្ធពីរនាក់ បណ្ដាលឱ្យស្ត្រីជាប្រពន្ធមានផ្ទៃពោះស្លាប់ និងប្ដីរងរបួសធ្ងន់កាលពីឆ្នាំ២០១៣។ រីឯករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ ដែលបង្កឡើងដោយរថយន្តបុកម៉ូតូមួយគ្រឿង នៅលើស្ពានជ្រោយចង្វាបណ្ដាលឱ្យមនុស្សចំនួន ៣នាក់រងរបួសធ្ងន់ ក្នុងនោះ មានទារកអាយុ ២ ខែម្នាក់ស្លាប់នោះ ជនបង្កឈ្មោះ សោម ណូរីទីឃា ក៏បានរត់គេចខ្លួនដែរ។

ក្រោយហេតុការណ៍នេះ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ បានសម្រេចចោទប្រកាន់ឈ្មោះ សោម ណូរីទីឃា ដែលបានបង្កគ្រោះ ថ្នាក់ចរាចរណ៍ ពីបទ«បើកបរដោយធ្វេសប្រហែស និងខ្ជីខ្ជាមិនប្រុងប្រយ័ត្ន បណ្តាលឱ្យស្លាប់និងមានរបួសដល់អ្នកដទៃ»។ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីខែធ្នូឆ្នាំ២០២២ ដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤នេះ ជនបង្កនៅតែមិនទាន់ចូលខ្លួនតាមការបញ្ជារបស់តុលាការនៅឡើយ។

ករណីមួយទៀត គឺអភិបាលខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក ថង សាវុន ក៏បានបើកឡានទំនើបបុកពលរដ្ឋពីរនាក់ស្លាប់ភ្លាមៗ កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ហើយមកទល់ ពេលនេះ អាជ្ញាធរក៏មិនទាន់បានស្រាវជ្រាវ និងផ្ដល់យុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះនៅឡើយទេ។

ក្រៅពីករណីខាងលើនេះ ក៏នៅមានករណីជនបង្កឈ្មោះ ព្រហ្ម វិចិត្រសុសក្តា ដែលជាកូនប្រុសរបស់មេធាវី ព្រហ្ម វិចិត្រសុភា បានបើកឡានទំនើបប្រណាំង ជាមួយឡានទំនើបមួយផ្សេងទៀតបុកលោក សៀង គីមហុង ដែលជាកីឡាករវាយសីដ៏ឆ្នើមរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បណ្ដាលឱ្យស្លាប់ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣។

ក្រោយពីការកើតហេតុជនបង្កបានរត់គេចខ្លួន ហើយអាជ្ញាធរបានត្រឹមតែអំពាវនាវ ឱ្យជនបង្កចូលខ្លួនសារភាពកំហុស ដោយគ្មានចំណាត់ការណាមួយឡើយ រហូតដល់នាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដាក់បញ្ជាឱ្យអាជ្ញាធរចាប់អ្នកបើកបរ រថយន្តបុកគេស្លាប់ហើយរត់គេចខ្លួន ទើបជនបង្កចូលខ្លួនសារភាព។

ប្រធានក្រុមអ្នកវិភាគវ័យក្មេងកញ្ញា លី ស្រីស្រស់ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា បើករណីបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ដោយកូនអ្នកមានលុយ និងមានអំណាចកើតនៅកម្ពុជា គ្រួសារជនរងគ្រោះពិបាកសង្ឃឹមបានយុត្តិធម៌តាមច្បាប់ ដូចនៅប្រទេសអូស្ត្រាលីណាស់។

កញ្ញាបានកត់សម្គាល់ថា រយៈពេល ៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ការបង្កគ្រោះថ្នាក់ ចរាចរណ៍ពីសំណាក់កូនអ្នកធំ និងមន្ត្រីអ្នកមានអំណាច ហើយនិងអំពើអយុត្តិធម៌ បានកើតឡើងជាហូរហែដែរ ប៉ុន្តែសមត្ថកិច្ច មិនបានចាប់ខ្លួនអ្នកបង្កយកទៅអនុវត្តទោសតាមច្បាប់ឡើយ។

កញ្ញា លី ស្រីស្រស់៖ «មានរឿងជាច្រើនដែលអ្នកធំបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ហើយការអនុវត្តទោសមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ ទាល់តែមានការជំរុញពីពលរដ្ឋ សាធារណជនទៅ ទើបឈានទៅដល់ការចាប់ឬក៏ការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារអីអ៊ីចឹងទៅ។ អ៊ីចឹងអាហ្នឹង យើងមើលឃើញនឹងភ្នែកជាទូទៅ នៅក្នុងការកាត់ទោសអំពីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នេះ»។

កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ ថា ការមិនទទួលបានយុត្តិធម៌ ឬយុត្តិធម៌ដោយផ្នែកណា គឺជាទម្រង់នៃនិទ្ទណ្ឌភាព។ កញ្ញាបានបន្តថា ប្រសិនបើវប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពនៅតែកើតមាន នោះប្រជាពលរដ្ឋនឹងបាត់បង់ទំនុកចិត្តលើអាជ្ញាធររដ្ឋ ដោយអាចប្រើប្រាស់មធ្យោបាយមិនស្របច្បាប់ ដូចជាវាយដំអ្នកបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ឬអាចឈានទៅដល់ការសម្លាប់ផង។

កញ្ញា លី ស្រីស្រស់៖ «ផលលំបាកមួយចំនួនជាទូទៅក្រោយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ហ្នឹង គាត់ចង់សម្លាប់អ្នកបង្កគ្រោះថ្នាក់ហ្នឹងតែម្ដង ដោយសារតែនៅក្នុងការគិតរបស់គាត់ហ្នឹង គឺគាត់អត់ជឿទៅលើប្រព័ន្ធតុលាការទេ។ គាត់អត់ជឿថា បើមានអន្តរាគមន៍ពីមន្ត្រីនគរបាលហើយទៅអនុវត្តទោសទណ្ឌទៅ វាអត់សាកសម ឬសមគំនិតណាមួយ ដែលធ្វើឱ្យគាត់ ឬអ្នកបង្កអត់ជាប់ទោសឬអត់ជាប់គុក ឬផ្ដល់សំណងមិនសមរម្យ។ កាលណាយើងបន្តធ្វើឱ្យពលរដ្ឋមានផ្នត់គំនិតបែបហ្នឹង អ៊ីចឹងវាទៅជារឿងផ្សេង វាទៅជានាំឱ្យសង្គមមួយមិនអនុលោមទៅតាមច្បាប់ទេ អនុលោមទៅតាមច្បាប់សាធារណជន។ អ៊ីចឹងចំណុចហ្នឹង ក៏យើងមិនចង់ឃើញដែរ»។

វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបញ្ហានេះ ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន និងប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ប៉ែន បូណា បានទេ នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកញ្ញា ដោយទូរស័ព្ទចូលតែគ្មានអ្នកទទួល។

អ្នកជំនាញច្បាប់ និងអភិបាលកិច្ចបែបប្រជាធិបតេយ្យលោក វ៉ន ចាន់ឡូត បានប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា តុលាការប្រទេសអូស្ត្រាលីបានផ្ដល់យុត្តិធម៌ ដែលអាច ឱ្យគ្រួសារជនរងគ្រោះទទួលយក ដោយជនបង្កមិនអាចគេចផុតពីសំណាញ់ច្បាប់ នៅពេលប្រព្រឹត្តបទល្មើស។ លោកថា ការកាត់ទោសធ្ងន់ធ្ងរលើអ្នកបង្កគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ដែលជាកូនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងមហាផ្ទៃនេះ គឺជាមេរៀនសម្រាប់កម្ពុជា ដើម្បីធានាដល់ទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងផ្ដល់យុត្តិធម៌ជូនជន រងគ្រោះ។

លោក វ៉ន ចាន់ឡូត៖ «កង្វះទំនុកចិត្តលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា វានៅតែបន្តកើតមានជាដដែលៗ។ ចំណុចទី២ វប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពនៅតែជាជំងឺមហារីក នៅក្នុងក្រសែ ភ្នែករបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ប្រសិនបើរាជរដ្ឋាភិបាលមិនប្រញាប់ពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ឱ្យល្អប្រសើរ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសចរាចរណ៍នោះទេ»។

អ្នកឃ្លាំមើល និងយុវជន លើកឡើងថា ការអនុវត្តច្បាប់មានបទដ្ឋានពីរ ឱ្យជនល្មើសដែលជាសាច់ញាតិ បក្ខពួកមានលុយ និងមានអំណាចរួចពីសំណាញ់ច្បាប់នោះ ជាការបង្កើតទម្លាប់ខុស និងជាគំរូអាក្រក់នៅក្នុងសង្គម ដែលខុសពីគោលនយោបាយពង្រឹងនីតិរដ្ឋ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អត្ថបទពេញនិយម

RFA

ក្រសួងមហាផ្ទៃបញ្ជាក់ថា កូនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ដែលបើកឡានបុកមនុស្សស្លាប់ពីរនាក់ នៅអូស្ត្រាលីនោះ គឺឈ្មោះ ឌឿន ឧត្ដមសេនីយ៍