"សមាហរណកម្មអាស៊ានគំរាមកំហែងដល់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច"
2015.12.08
ជនជាតិដើមភាគតិចចូលរួមប្រារព្ធទិវាជនជាតិដើមពិភពលោក នាសង្កាត់សុខុដម ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី នៅថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៤។
ខណៈដែលមេដឹកនាំអាស៊ានសាទរចំពោះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ សង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនដែលរស់នៅតាមប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ភាគច្រើនកំពុងក្លាយជា "ជនរងគ្រោះនៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍"។ របាយការណ៍ថ្មីមួយរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលការពារសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងតំបន់អាស៊ាន បានលើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈមដែលជាផលប៉ះពាល់នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន។
សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ដែលតាមគម្រោងត្រូវសម្រេចឲ្យបានត្រឹមចុងឆ្នាំ២០១៥នេះ ទើបត្រូវបានមេដឹកនាំប្រទេសជាសមាជិកទាំង១០ ប្រកាសបង្កើតជាផ្លូវការ នាកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី២៧ នៅរដ្ឋធានីកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា កន្លងទៅថ្មីៗនេះ។
កិច្ចប្រជុំនោះក៏ជាគ្រាដែលមេដឹកនាំអាស៊ានបង្ហាញពីផែនការអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេល ១០ឆ្នាំបន្ទាប់ទៀត គឺ "អាស៊ានឆ្នាំ២០២៥"។ ក្រៅពីប្ដេជ្ញាធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានកាន់តែប្រសើរ មេដឹកនាំទាំងនោះក៏បានសន្យាថា នឹងធានាឲ្យបាននូវការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋអាស៊ានទាំងមូលដែរ។
តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាជម្រកដ៏ធំបំផុតមួយរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចដែលមានចំនួនសរុបប្រមាណពី ៩៣លាន ទៅ ១២៤លាននាក់ ដែលស្ទើរតែស្មើនឹងពាក់កណ្ដាលនៃចំនួនជនជាតិដើមភាគតិចសរុប ៣៧០លាននាក់នៅលើពិភពលោក។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលការពារសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងតំបន់អាស៊ានលើកឡើងថា សិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើននៅតែរងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ បើទោះជាមានការសន្យាពីសំណាក់មេដឹកនាំប្រទេស ថានឹងគោរពសិទ្ធិមនុស្សឲ្យខាងតែបានក៏ដោយ។
របាយការណ៍ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី៣ ធ្នូ របស់អង្គការកតិកាសញ្ញាជនជាតិដើមភាគតិចអាស៊ី (Asia Indigenous Peoples Pact) ហៅកាត់ថា អេ.អាយ.ភី.ភី (AIPP) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសថៃ បានលើកឡើងពីឧបសគ្គជាច្រើនដែលជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនក្នុងបណ្ដាប្រទេសសមាជិកអាស៊ានចំនួន ៨ កំពុងប្រឈមដោយសារគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ដែលកំពុងគំរាមកំហែងដល់សិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពួកគេ។
អង្គការកតិកាសញ្ញាជនជាតិដើមភាគតិចអាស៊ី គឺជាបណ្ដាញនៃអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន២០ ដែលធ្វើការងារពាក់ព័ន្ធសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានចំនួន៨ ដែលមានជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅច្រើន ដែលរួមមាន កម្ពុជា ឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី មីយ៉ាន់ម៉ា ហ្វីលីពីន ថៃ និងវៀតណាម។
របាយការណ៍កម្រាស់ ៧២ទំព័រនោះ ផ្ដោតសំខាន់លើផលប៉ះពាល់នៃសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ទៅលើជនជាតិដើមភាគតិច ក្រោមរូបភាពនៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងៗដូចជា គម្រោងសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ និងការរុករករ៉ែជាដើម។ គម្រោងទាំងនោះភាគច្រើនធ្វើលើដីសមូហភាពរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយសារតំបន់ដែលពួកគេរស់នៅសំបូរដោយធនធានធម្មជាតិ និងរ៉ែ ដែលប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាននីមួយៗត្រូវការជាចាំបាច់ដើម្បីបំពេញតម្រូវការផ្នែកថាមពលក្នុងការបង្កើនសន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចរៀងៗខ្លួន។
ដើម្បីបម្រើឲ្យគោលដៅសេដ្ឋកិច្ចនេះ អាស៊ានបានដាក់ចេញនូវគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរួមដើម្បីតភ្ជាប់ប្រទេសក្នុងតំបន់។ គម្រោងទាំងនោះមានដូចជា បណ្ដាញផ្លូវហាយវេអាស៊ាន (Highway ASEAN) ផ្លូវរថភ្លើងសិង្ហបុរី-គុនមីង (Singapore-Kunming) តភ្ជាប់ប្រទេសសិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ថៃ កម្ពុជា វៀតណាម និងខេត្តគុនមីង ប្រទេសចិន ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ និងគម្រោងផ្សេងៗទៀតក្នុងវិស័យទូរគមនាគមន៍ ការដឹកជញ្ជូន និងការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលក្នុងតំបន់។
អង្គការការពារសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនថា គម្រោងទាំងនោះនឹងមិនត្រឹមតែឆក់យកទីតាំងរស់នៅតាមប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងទាញយកធនធានធម្មជាតិ ដែលពួកគេតែងរស់នៅអាស្រ័យផលផងដែរ។
ជាក់ស្ដែង ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ដន សាហុង (Don Sahong) ដែលរដ្ឋសភាប្រទេសឡាវ ទើបបានអនុម័តឲ្យចាប់ផ្ដើមការសាងសង់ដោយមិនមានការឯកភាពពីពលរដ្ឋរងផលប៉ះពាល់ ដែលមួយចំនួនជាជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅតាមបណ្ដោយដងទន្លេមេគង្គកម្ពុជា និងវៀតណាម នោះឡើយ។
នៅកម្ពុជាវិញ ឧទាហរណ៍មួយដែលរបាយការណ៍នោះបានដកស្រង់ស្ដីពីការរំលោភសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចគឺ ករណីរដ្ឋាភិបាលដកហូតដីប្រមាណជាង ៥០០ហិកតារ ពីជនជាតិដើមភាគតិច ហើយប្រគល់ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍រុករករ៉ែ និងធ្វើកសិកម្ម។ កន្លងទៅ ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចមួយចំនួនបានធ្វើការទាមទារជាហូរហែឲ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ពួកគេ ដែលជាញឹកញាប់រងគ្រោះដោយសារគោលនយោបាយដីសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច។
ពាក់ព័ន្ធនឹងផលប៉ះពាល់នៃសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានទៅលើសិទ្ធិសេរីភាពជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ផៃ ស៊ីផាន បានឆ្លើយតបថា រដ្ឋាភិបាលតែងតែយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ក្នុងបរិបទសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន៖ «ករណីខ្លះយើងឃើញជនជាតិដើមភាគតិច វប្បធម៌របស់ពួកគេឲ្យតែគាត់ធ្លាប់ទៅដល់កន្លែងត្រង់ណា ដីទៅដល់កន្លែងត្រង់ហ្នឹង។ ដូច្នេះយើងរៀបសហគមន៍ សហគមន៍មួយដែលមានដែនច្បាស់លាស់ ពីត្រង់ណាដល់ត្រង់ណា។ បន្ទាប់មកទៀត យើងឃើញមានករណីខ្លះ គាត់អត់មានអំណះអំណាងថា អាហ្នឹងជាដីគាត់ធ្លាប់រស់ ប្រកបការងារនៅកន្លែង។ អាហ្នឹងយើងដោះស្រាយជាបន្តបន្ទាប់។ យើងមានតំណាងនៅក្នុងសភា គេមានអ្នកតំណាងរបស់គេនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល។ គោលការណ៍អភិវឌ្ឍន៍ក៏យើងយកគេជាអាទិភាពដែរ ដែលយើងបញ្ចៀសរាល់ការប៉ះពាល់ដល់ការរស់នៅរបស់គេ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រធានអង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា អ្នកស្រី យុន ម៉ាណេ ដែលជាជនជាតិដើមភាគតិចមួយរូបដែរនោះយល់ឃើញថា ជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា នៅតែប្រឈមនឹងបញ្ហាមួយចំនួន ជាពិសេសគឺកង្វះខាតការយល់ដឹងពីសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ហើយពួកគេនៅតែបន្តប្រឈមនឹងផលប៉ះពាល់នៃគោលនយោបាយសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅឡើយ។
អ្នកស្រី យុន ម៉ាណេ៖ «ពេលខ្លះគេថា អភិវឌ្ឍន៍សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចទៅដើម្បីផ្ដល់ឱកាសឲ្យសហគមន៍មានការងារធ្វើ ប៉ុន្តែជាទូទៅ ឱកាសដែលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចទទួលបានគឺនៅមានកម្រិតដោយសារតែលក្ខខណ្ឌរបស់ក្រុមហ៊ុនហ្នឹងគាត់ថា ជនជាតិដើមភាគតិចអត់អាចមានសមត្ថភាពជួយធ្វើការងារគាត់បានច្រើន គាត់ថាអ៊ីចឹង នៅខ្វះជំនាញ។ ប៉ុន្តែយើងឃើញថា កន្លែងហ្នឹងវាផ្ទុយនឹងអ្វីដែលគាត់បានព្រមព្រៀងជាមួយរដ្ឋាភិបាល គាត់ថា គាត់នឹងជួយផ្ដល់ឱកាស ជួយបណ្ដុះបណ្ដាលឲ្យគាត់មានជំនាញអីអ៊ីចឹង ប៉ុន្តែភាគច្រើនទៅ មិនដែលមានពេលបណ្ដុះបណ្ដាលទេ។ ច្រើនតែទៅដល់ ចាប់ឲ្យធ្វើតែម្ដង ហើយដល់ពេលធ្វើទៅអត់កើត យើងជាអ្នកប្រឈម ដែលតាមពិតទៅ ផ្ដល់ការងារហ្នឹងមិនមែនឲ្យសហគមន៍ទេ គឺភាគច្រើនហ្នឹងសម្រាប់តែក្រុមហ៊ុនខ្លួនឯង ហើយដូចវៀតណាម អ៊ីចឹង គាត់ច្រើនតែយកជនជាតិខ្លួនឯងមកពីវៀតណាម»។
ក្រៅពីបញ្ហានៅកម្ពុជា របាយការណ៍ក៏បានលើកឡើងពីករណីផ្សេងៗទៀតនៅបណ្ដាប្រទេសអាស៊ានដទៃទៀត។ ក្នុងនោះ របាយការណ៍បានលើកឡើងពីការបង្កើតច្បាប់ថ្មីៗមួយចំនួននៅប្រទេសសមាជិកអាស៊ានជាច្រើនដែលអនុគ្រោះដល់ការវិនិយោគ តែអាចបង្កជាហានិភ័យដល់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច។ ក្នុងនោះមានច្បាប់ស្ដីពីការរុករករ៉ែនៅប្រទេសថៃ ដែលរងការរិះគន់ថា ផ្ដល់ភាពងាយស្រួលដល់ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគក្នុងការកាន់កាប់ដីបានច្រើនជាងមុន ដោយមិនតម្រូវឲ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់នៃការអនុវត្តគម្រោងនោះឡើយ។
នៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា វិញ របាយការណ៍លើកឡើងថា ច្បាប់ថ្មីស្ដីពីការវិនិយោគបរទេសអាចនឹងបង្កហានិភ័យដល់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដោយសារច្បាប់នោះមិនបានដាក់បញ្ចូលនូវការការពារសិទ្ធិដីធ្លី។ ក្រៅពីនោះ នៅសមានគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍មួយចំនួនទៀត រួមមានការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ផែនការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យកសិកម្មនៅឥណ្ឌូនេស៊ី និងការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែខ្នាតធំនៅហ្វីលីពីន ជាដើម។
ក្រៅពីរងគ្រោះដោយសារគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ ជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយច្បាប់នោះទេ ដែលផ្ទុយពីសេចក្ដីប្រកាសអង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច និងសេចក្ដីប្រកាសអាស៊ានស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សដែលត្រូវបានអនុម័តដោយរដ្ឋជាសមាជិកកាលពីឆ្នាំ២០១២។
របាយការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថា ប្រទេសដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងជាក់លាក់ពីសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចមានដូចជា កម្ពុជា ម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីន ខណៈនៅប្រទេសអាស៊ានដទៃទៀត ច្បាប់ទាំងនោះនៅមានភាពស្រពេចស្រពិល ហើយថា បើទោះជាមានច្បាប់ក៏ដោយ ក៏ការអនុវត្តជាក់ស្ដែងមិនមានភាពត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ដែរ។
អង្គការកតិកាសញ្ញាជនជាតិដើមភាគតិចអាស៊ី បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ កែលម្អចំណុចខ្វះខាតរបស់ខ្លួនដែលព្រងើយកន្តើយចំពោះផលប៉ះពាល់នៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានទៅលើសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ហើយត្រូវប្រតិបត្តិតាមការសន្យារបស់ខ្លួនកន្លងមក។ ក្នុងរបាយការណ៍នោះ អង្គការជាសមាជិកទាំង ២០ នេះលើកឡើងថា ប្រសិនបើសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ឲ្យបានពេញលេញក្នុងដំណើរនៃសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាននោះទេ គឺគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍របស់អាស៊ានដែលថា គិតគូរពីភាពស្មើគ្នា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនោះនឹងមិនអាចសម្រេចបានឡើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- អ្នកតាមដាននយោបាយថា អាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្ម លោក លី យ៉ុងផាត់ ជាការកាត់ផ្ដាច់សរសៃឈាមសេដ្ឋកិច្ចរបស់បក្សកាន់អំណាច
- កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ រក្សាជំហរតស៊ូ ដើម្បីសេរីភាពសហជីព និងការពារផលប្រយោជន៍កម្មករក្រោយមានសេរីភាព
- ហេតុអ្វីបានជាអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្ម «ស្តេចកោះកុង»?
- ក្រសួងការបទេស និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចាត់ទុកថា ជារឿងអយុត្តិធម៌ ដែលក្រសួងរតនាគារសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មលើលោក លី យ៉ុងផាត់
- ពលរដ្ឋរិះគន់អាជ្ញាធរអប្សរាបណ្តោយឱ្យអ្នកមានលុយមានអំណាចសង់ផ្នូរខ្មោចចិនមួយធំក្នុងតំបន់អង្គរ