ការប្រៀបធៀបការប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ចិន និងកម្ពុជា
2015.02.17
៣-ធ្នូ-២០១៣៖ អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។
Photo: RFA
អំពើពុករលួយតែងកើតមាននៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសទាំងឡាយលើលោកនេះ មិនថាឡើយប្រទេសអ្នកក្រ អ្នកមាន ឬប្រកាន់របបនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរី សង្គមនិយម កុម្មុយនិស្ត សាធារណរដ្ឋ ឬរបបរាជានិយមនោះទេ។
អ្វីដែលសំខាន់ គឺថា តើថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្ដាប្រទេសនីមួយៗនោះមានឆន្ទៈ និងយន្តការដោះស្រាយប្រឆាំងអំពើពុករលួយមានប្រសិទ្ធភាពយ៉ាងណា ដើម្បីកាត់បន្ថយ ឬលុបបំបាត់អំពើពុករលួយដែលបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចជាតិរបស់ខ្លួននោះ?
ក្នុងនាទីច្បាប់សប្ដាហ៍នេះ លោក ជី វិតា មានសេចក្តីរាយការណ៍ប្រៀបធៀបការប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅក្នុងប្រទេសបី គឺសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសចិន និងកម្ពុជា ដូចតទៅ៖
អំពើពុករលួយធ្វើឲ្យបាត់បង់ចំណូលរដ្ឋ ធ្វើឲ្យធនធានជាតិប្រមូលផ្តុំលើបុគ្គលមានអំណាច ធ្វើឲ្យគម្លាតរវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រកាន់តែឆ្ងាយពីគ្នា នាំឲ្យមានអយុត្តិធម៌សង្គមដែលជាប្រភពមូលហេតុបណ្ដាលឲ្យអំពើហិង្សាក្នុងសង្គមជាតិ។
ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងបី សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសចិន និងកម្ពុជា សុទ្ធតែមានច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។ តើប្រទេសណាមួយយកចិត្តទុកដាក់ជាងគេ ដើម្បីបំបាត់អំពើពុករលួយនោះ?
ភ្លាមៗក្រោយពេលឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៤ លោក ស៊ី ជីងពីង (Xi Jinping) បានប្រកាសប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ។ លោក ស៊ី ជីងពីង ព្រមានថា អំពើពុករលួយបានគំរាមកំហែងដល់ការស្លាប់រស់របស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិន និងប្រជាជាតិចិន។ ក្នុងយុទ្ធនាការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ លោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីងពីង នៅដើមឆ្នាំ២០១៥ នេះ ប្ដេជ្ញាជាឱឡារិកថា ចាប់ពីពេលនេះតទៅ «គ្មានសោះឡើយនូវការអត់ឱនចំពោះអំពើពុករលួយ (Zero Tolerance)»។ លោកព្រមានថា «សត្វខ្លាក៏លោកចាប់ សត្វរុយក៏លោកចាប់»។ សត្វខ្លានៅទីនេះតំណាងឲ្យមន្ត្រីធំគ្រាក់ៗដែលមានអំណាច ឬយសស័ក្ដិខ្ពស់។ សត្វរុយតំណាងឲ្យមន្ត្រីតូចតាច។
ក្នុងយុទ្ធនាការប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្នុងឆ្នាំ២០១៤ មន្ត្រីតូចធំមានយោធា ប៉ូលិស អភិបាលខេត្ត ក្រុង ឈ្មួញទុច្ចរិត និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិន សរុបចំនួន ៧១.៧៤៨នាក់ ត្រូវបានតុលាការប្រជាជនផ្ដន្ទាទោសពីបទរំលោភច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។ ក្នុងចំណោមទោសធ្ងន់មានការប្រហារជីវិត និងជាប់គុកអស់មួយជីវិត។ ថ្មីៗនេះ គឺនៅថ្ងៃទី៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៥ មហាសេដ្ឋីចិន ម្នាក់ឈ្មោះ លាវ ហាន (Liu Han) ជាអ្នកជំនួញល្បីឈ្មោះមានលុយរាប់ពាន់លានដុល្លារ និងប្អូនប្រុសម្នាក់ ព្រមទាំងបក្ខពួកបីនាក់ផ្សេងទៀត ត្រូវតុលាការកំពូលនៃខេត្តហេប៊ី (Hebei) កាត់ទោសប្រហារជីវិត ពីបទឃាតកម្មធ្វើអាជីវកម្មរំលោភច្បាប់ និងដឹកនាំក្រុមជនពាលម៉ាហ្វាយ៉ា (Mafia)។
ការប្រហារជីវិតបងប្អូនពីរនាក់ដែលជាមហាសេដ្ឋី និងស្និតជាមួយអតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិន ផងនោះបានធ្វើឲ្យមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ចិន ដទៃទៀតភ័យព្រឺឆ្អឹងខ្នង ពេលនិយាយដល់យុទ្ធនាការប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់លោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីងពីង។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិមួយចំនួនមានការសង្ស័យថា លោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីងពីង ឆក់ឱកាសយកយុទ្ធនាការប្រឆាំងអំពើពុករលួយបង្ក្រាបសត្រូវ ឬអ្នកប្រឆាំងនឹងក្រុមរបស់ខ្លួន។
នៅសហរដ្ឋអាមេរិក វិញ អ្វីដែលខុសគ្នាពីប្រទេសចិន នោះ គឺប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក មិនចាំបាច់ប្រកូកប្រកាសបើកយុទ្ធនាការកណ្ដាប់ដៃដែកប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនោះទេ។ ច្បាប់ដែលរដ្ឋសភាព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកបង្កើតហើយ មន្ត្រីអនុវត្ត និងវិនិច្ឆ័យច្បាប់ មានប៉ូលិស រដ្ឋអាជ្ញា និងតុលាការដែលឯករាជ្យ ត្រូវអនុវត្តជាស្វ័យប្រវត្តិនៅពេលមានករណីមិនប្រក្រតីទាក់ទងនឹងការលួចសម្បត្តិជាតិកើតឡើង។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្វីដែលដូចគ្នានឹងពាក្យស្លោករបស់ លោក ស៊ី ជីងពីង ប្រធានាធិបតីចិន នោះ គឺថានៅសហរដ្ឋអាមេរិក ទោះជាខ្លាពុករលួយក៏ត្រូវចាប់ រុយពុករលួយក៏ត្រូវចាប់ដូចគ្នា។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៥ ថ្មីៗនេះអតីតអភិបាលរដ្ឋវឺជីនៀ (Virginia) លោក រ៉ូប៊ឺត ម៉ាក់ដូណែល (Robert McDonnell) មកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ត្រូវតុលាការកាត់ទោសឲ្យជាប់គុកចំនួន ២ឆ្នាំ ពីបទពុករលួយ។ ការផ្ទុះរឿងអាស្រូវជាប់ទោសពុករលួយរបស់ លោក រ៉ូប៊ឺត ម៉ាក់ដូណែល ដែលធ្លាប់មានសក្ដានុពលជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ផងនោះ បានធ្វើឲ្យសាធារណជន និងអ្នកសារព័ត៌មានមានការភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំងសម្បើម។
[...សំឡេងទូរទស្សន៍ MSNBC ផ្សាយពីសេចក្តីប្រកាសរបស់តុលាការ...]
លោក រ៉ូប៊ឺត ម៉ាក់ដូណែល និងភរិយា ត្រូវតុលាការរកឃើញថា មានទោសពីបទឃុបឃិតឲ្យឈ្មួញម្នាក់ឈ្មោះ ចននី វីលៀម (Jonny R. William Sr.) ខ្ចីប្រើប្រាស់កិត្តិនាមនៃខុទ្ទកាល័យអភិបាលរដ្ឋវឺជីនៀ ដើម្បីឃោសនាគុណភាពថ្នាំប៉ូវសុខភាព ជាថ្នូរនឹងលាភសក្ការៈផ្សេងៗរួមមាន ប្រាក់កម្ចី សម្ភារៈ កាដូថ្លៃៗ រួមមាននាឡិការ៉ូលិច រថយន្តទំនើប អំណោយអាពាហ៍ពិពាហ៍ដល់កូនស្រីខ្លួន និងការចំណាយទៅលើវិស្សមកាលលំហែកាយដល់គ្រួសារ លោក រ៉ូប៊ឺត ម៉ាក់ដូណែល សរុបទាំងអស់មានចំនួន ១៧៧.០០០ដុល្លារ។ បើទោះជាប្រកាសថា លោកមិនបានក្បត់ពាក្យសម្បថចូលកាន់តំណែងបម្រើប្រជាជននៃរដ្ឋវឺជីនៀ ក៏ដោយ ក៏ លោក រ៉ូប៊ឺត ម៉ាក់ដូណែល ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានថា លោកមានការសោកស្ដាយ៖ «ដូចដែលខ្ញុំបានប្រកាសក្នុងសវនាការហើយ ខ្ញុំជាមនុស្សម្នាក់ដែលធ្វើឲ្យខ្លួនឯងធ្លាក់អាប់ឱន។ ខ្ញុំប្រព្រឹត្តកំហុសខ្លះក្នុងជីវិត។ ក្នុងនាមជាអភិបាលរដ្ឋ ខ្ញុំតែងតែព្យាយាមគិតពីផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជនជាមុន ប៉ុន្តែខ្ញុំបានជួបភាពបរាជ័យខ្លះ ហើយសេចក្តីសម្រេចចិត្តខ្លះក្នុងពេលខ្ញុំដឹកនាំជាអភិបាលរដ្ឋ បានបណ្ដាលឲ្យអន្តរាយដល់បុគ្គលខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ គ្រួសារ និងប្រជាជនជាទីស្រឡាញ់របស់ខ្ញុំក្នុងរដ្ឋវឺជីនៀ។ ទង្វើនេះហើយបណ្ដាលឲ្យខ្ញុំមានការសោកស្ដាយយ៉ាងខ្លាំង»។
នៅមុនពេលតុលាការរកឃើញថាមានទោសពីបទពុករលួយចំនួន ១១ករណី កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៤ នោះ អតីតអភិបាលវឺជីនៀ លោក រ៉ូប៊ឺត ម៉ាក់ដូណែល គឺជាមេធាវីមួយរូបធ្លាប់ធ្វើជារដ្ឋអាជ្ញា និងមានគុណសម្បត្តិខ្ពស់ដែលអាចឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក សម្រាប់គណបក្សសាធារណរដ្ឋទៀតផង។ នៅខណៈប្ដឹងឧទ្ធរណ៍ប្រឆាំងនឹងសាលក្រមកាត់ទោសឲ្យលោកជាប់គុក ២ឆ្នាំនោះ អតីតអភិបាលរដ្ឋវឺជីនៀ រូបនេះ ត្រូវតុលាការអនុញ្ញាតឲ្យនៅក្រៅឃុំ ដោយតុលាការសំអាងថា លោកនឹងមិនគេចខ្លួន និងមិនមានគ្រោះថ្នាក់ដល់សាក្សី។ នេះជាលើកទី១ហើយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃរដ្ឋវឺជីនៀ ដែលមានអភិបាលរដ្ឋ ត្រូវតុលាការរកឃើញថា មានទោសពីបទប្រើមុខតំណែងសាធារណៈរបស់ខ្លួនប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។
ករណីលេចធ្លោមួយទៀត គឺការកាត់ទោសអតីតអភិបាលរដ្ឋអ៊ីលីណយ (Illinois) លោក រ៉ូដ ប្លាហ្គោហេវិច (Rod R. Blagojevich) ពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីឆ្នាំ២០១១ ឲ្យជាប់គុក ១៤ឆ្នាំពីបទពុករលួយចំនួនជិត ២០ករណី។ អំពើប្រព្រឹត្តធ្ងន់ធ្ងរល្បីជាងគេនោះ គឺការប៉ុនប៉ងលក់អាសនៈសមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់ លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) បន្ទាប់ពីអតីតសមាជិកព្រឹទ្ធសភា អូបាម៉ា ជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក នៅឆ្នាំ២០០៨។
ងាកមកពិនិត្យមើលការប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា វិញម្តង។ ខណៈនៅចិន និងអាមេរិក បង្ក្រាបអំពើពុករលួយគ្មានរើសមុខ ចាប់ទាំងហ្វូងខ្លា និងហ្វូងរុយនោះ តើការបង្ក្រាបចាប់អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា មានការរើសមុខដែរទេ?
ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីងពីង ដែរ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសថា អំពើពុករលួយ គឺជាកត្តាស្លាប់រស់របស់ជាតិ។ ថ្លែងទៅកាន់ភ្ញៀវជាតិ និងអន្តរជាតិនៅក្នុងសន្និសីទតំបន់លើកទី៨ នៅក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៤ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៥ នេះ នៅតែប្ដេជ្ញាប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។ ក្នុងការសម្រេចគោលដៅនេះ រដ្ឋាភិបាលមានវិធានការបីយ៉ាង គឺទី១ ពង្រឹងការអប់រំផ្សព្វផ្សាយ។ ទី២ ការពារទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ និងទី៣ បង្ក្រាប ចាប់បញ្ជូនជនល្មើសទៅតុលាការ។
ទោះជាយ៉ាងណា វិធានការទាំងបីនេះគេឃើញមានវិធានការទី១ គឺសកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយអប់រំលេចធ្លោជាងគេ តាមរយៈអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់វិធានការទី៣ គឺការចាប់ជនល្មើសពុករលួយបញ្ជូនទៅតុលាការវិញនោះ រហូតមកដល់ពេលនេះ គេឃើញចាប់បានភាគច្រើនតែសត្វរុយ ឬមន្ត្រីតូចតាច។ ចំណែកមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់វិញ គេឃើញចាប់បានពីរនាក់ គឺអតីតព្រះរាជអាជ្ញាខេត្តពោធិ៍សាត់ តុប ច័ន្ទសេរីវុធ និងលោក មឹក ដារា អតីតប្រធានអាជ្ញាធរជាតិប្រឆាំងគ្រឿងញៀន ដែលអាចចាត់ជាសត្វខ្លានោះ ត្រូវបានកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារពីបទពុករលួយ។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកសង្កេតការណ៍មួយចំនួននៅសង្ស័យថា ករណីទាំងពីរនេះអាចមានពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ។
ខុសពីប្រទេសចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក កម្ពុជា នៅមិនទាន់ឃើញចាប់បានសត្វខ្លាដំបងធំៗ ដូចជាអភិបាលក្រុង អភិបាលខេត្ត រដ្ឋមន្ត្រី មន្ត្រីយោធា និងមន្ត្រីប៉ូលិសជាន់ខ្ពស់ ព្រមទាំងឧកញ៉ា មហាសេដ្ឋី ដែលពុករលួយនៅឡើយទេ។ ដូច្នេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទទួលស្គាល់ថា មានអំពើពុករលួយ ប៉ុន្តែលោកបន្ទោសទៅក្រុមហ៊ុនឯកជនច្រើនជាង ថាជាអ្នកសូកប៉ាន់មន្ត្រីរបស់លោក។ លោកអំពាវនាវសុំឲ្យបញ្ឈប់ការសូកប៉ាន់មន្ត្រីរាជការ។ ឆ្នាំ២០១៤ អង្គការឃ្លាំមើលតម្លាភាពអន្តរជាតិ (Transparency International) ចាត់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជា ឋិតក្នុងប្រទេសមានអំពើពុករលួយខ្លាំង ជាពិសេសនៅក្នុងសេវាសាធារណៈ និងតុលាការ។ កម្ពុជា ត្រូវគេមើលឃើញថា «វប្បធម៌ឯងជួយអញ អញជួយឯង» កំពុងចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅ។
ឧទាហរណ៍ករណីជាក់ស្តែងមួយទាក់ទងនឹងអតីតអភិបាលក្រុងភ្នំពេញ លោក កែប ជុតិមា ដែលបានប្រើអំណាចតួនាទីរបស់ខ្លួនជួយជ្រោមជ្រែងក្រុមហ៊ុនឯកជន ផាន អ៊ីម៉ិច ឲ្យរំលោភកិច្ចសន្យាសាងសង់អគារ ១០ខ្នងឲ្យពលរដ្ឋសហគមន៍បុរីកីឡា។ ហត្ថលេខាលើលិខិតរបស់ លោក កែប ជុតិមា ចុះកាលបរិច្ឆេទថ្ងៃទី១១ ខែមករា ឆ្នាំ២០១១ ដែលកាលនោះជាអភិបាលក្រុងភ្នំពេញ បានផ្ញើទៅកាន់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន សុំការយល់ព្រមឲ្យក្រុមហ៊ុន ផាន អ៊ីម៉ិច សង់ត្រឹម ៨អគារ និងដកហូតដីសម្រាប់សង់អគារ ២ខ្នងទៀត ឲ្យទៅក្រុមហ៊ុន។ ក្នុងលិខិតដដែលនោះ ក៏មានចំណាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា «យល់ព្រមតាមសំណើ» ថែមទៀតជាភស្តុតាង។
យោងតាមក្រមរដ្ឋប្បវេណី រដ្ឋាភិបាល ឬភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាល មិនមានសិទ្ធិអំណាចលូកដៃចូលជ្រៀតជ្រែកក្នុងជម្លោះកិច្ចសន្យារវាងពលរដ្ឋ និងពលរដ្ឋឡើយ មានតែតុលាការប៉ុណ្ណោះដែលមានសិទ្ធិសម្រេចថា ភាគីណាត្រូវ ឬខុស។ វាកាន់តែច្បាស់ទៅទៀតនោះ ក្នុងកិច្ចសន្យាសាងសង់អគារ ១០ខ្នង ប្រការ៦ ស្ដីពីករណីវិវាទបានបញ្ជាក់ថា «រាល់ការវិវាទដែលកើតក្នុងរយៈពេលអនុវត្តកិច្ចសន្យា ភាគីទាំងពីរនឹងសម្រុះសម្រួល ពិភាក្សាដោយសន្តិវិធី។ ករណីមិនមានការឯកភាពគ្នា ត្រូវកសាងសំណុំរឿងជូនតុលាការ ដើម្បីដោះស្រាយតាមផ្លូវច្បាប់»។ ប៉ុន្តែប្រធានក្រុមហ៊ុន ផាន អ៊ីម៉ិច លោកស្រី ស៊ុយ សុផាន ដែលស្និទ្ធនឹងគ្រួសាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនបានទៅរកតុលាការទេ បែរជាទៅរកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ បើទោះជាជនរងគ្រោះបុរីកីឡា បានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងជាច្រើនក្តី លោក កែប ជុតិមា មិនត្រឹមតែមិនត្រូវបានតុលាការកោះហៅទៅសាកសួរពីបញ្ហាមិនប្រក្រតីនេះប៉ុណ្ណោះទេ អតីតអភិបាលក្រុងភ្នំពេញរូបនេះ ត្រូវបានឡើងតំណែងជាតំណាងរាស្ត្រនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថែមទៀត។
ករណីកំពុងល្បីល្បាញមួយទៀត គឺអំពើឃុបឃិតប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយបំផ្លាញព្រៃឈើខ្មែរដោយក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព ក៏គ្មានត្រូវបានស៊ើបអង្កេតដែរ។ បើទោះជាមានអនុក្រឹត្យឆ្នាំ២០១១ បន្ថែមទៅលើច្បាប់ការពារអភិរក្សព្រៃឈើចេញដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ខ្លួនឯង ហាមមិនឲ្យកាប់ និងនាំចេញឈើប្រណីតក៏ដោយ ក៏ការកាប់ព្រៃឈើប្រណីត និងនាំចេញដោយឧកញ៉ា ទ្រី ភាព នៅតែបន្តមានរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ បើទោះជាអង្គការឃ្លាំមើលបរិស្ថានពិភពលោក គ្លបល វីនេស (Global Witness) និងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកនិយាយថា ក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព កំពុងបំពានច្បាប់ក៏ដោយ ក៏រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម លោក អ៊ុក រ៉ាប៊ុន មកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ព្យាយាមការពារថា សកម្មភាពនាំឈើចេញរបស់ក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព មិនរំលោភច្បាប់ទេ។
សម្រាប់ឆ្នាំ២០១៤ នេះ អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា រកឃើញថា បណ្ដាក្រសួងមន្ទីររបស់រដ្ឋជាច្រើន សឹងពាសពេញប្រទេសខ្វះប្រព័ន្ធសុចរិតភាព រួមទាំងអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់រដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងផង។
ក្នុងយុទ្ធនាការប្រឆាំងអំពើពុករលួយហៅថា «កម្មវិធីបាតដៃស្អាតស្អំ» នៅទីក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៩ អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំនៅកម្ពុជា លោកស្រី ខារ៉ល រ៉តលី (Carol Rodley) បានប្រកាសថា ផ្អែកតាមការស្រាវជ្រាវ កម្ពុជា ខាតបង់ទឹកប្រាក់ ៥០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងមួយឆ្នាំៗទៅក្នុងអំពើពុករលួយ។
កម្ពុជា មានច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយដូចសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសចិន ដែរ ប៉ុន្តែអ្នកច្បាប់រិះគន់ថា ជាច្បាប់មិនទាន់ល្អ ជាច្បាប់មិនមានតម្លាភាព ដោយសារមានចំណុចមិនស្របតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិជាច្រើន ក្នុងនោះរួមមាន ការអនុញ្ញាតឲ្យមន្ត្រីរាជការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិស្ងាត់ៗ មិនបើកចំហឲ្យសាធារណជនដឹង។ ក្រៅពីបញ្ហាច្បាប់ កម្ពុជា ក៏មានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងក្រុមប្រឹក្សាជាតិប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដែលរងការរិះគន់ថា មានសមាសភាពថ្នាក់ដឹកនាំជាមនុស្សមិនឯករាជ្យ មិនមែនជាអ្នកបច្ចេកទេស ប៉ុន្តែជាអ្នកនយោបាយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- សមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជំនួយការផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ដួង តារា ស្ងាត់ៗ
- ប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក ហ៊ុន សែន ចោទទីប្រឹក្សារបស់លោកថា បានយកឈ្មោះលោកទៅបោកប្រាស់អ្នកដទៃ
- APHR ជំរុញឱ្យកម្ពុជាដោះលែងពលករខ្មែរ នួន តឿន និងអ្នកកាសែត លោក ម៉ិច ដារ៉ា
- ក្រុមឆបោកតាមអនឡាញនៅខេត្តជាប់ព្រំដែនថៃ និងវៀតណាម «រីករាលដាលខ្លាំង»
- អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមបារម្ភថា ក្រុម Hacker កូរ៉េខាងជើងចូលលួចយកទិន្នន័យក្នុងស្ថាប័ននៅកម្ពុជាប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ