ئۇيغۇر دىيارىدىكى ھەر قايسى دەرىجىلىك تارماقلارنىڭ، خىتاي كۆچمەنلەرنى بىر تىيىنمۇ چىقىم قىلدۇرماي كۆچۈرۈپ كېلىپ يەرلەشتۈرۈۋاتقانلىق مەلۇم.
2017-يىلىنىڭ بېشىدا چاپچالنىڭ سەككىزسۇمبۇل يېزىسىدىن كۆپىنچىسى قازاقلاردىن تەشكىللەنگەن 40 نەپەر ياش جياڭسۇ ئۆلكىسىگە مەجبۇرى ئەمگەككە ئەكېتىلگەن.
1-ئاپرېل كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى «قورالغا ئايلاندۇرۇلغان پاسپورت - ئۇيغۇرلارنىڭ دۆلەتسىزلىك كرىزىسى» ناملىق تەپسىلىي دوكلاتىنى ئېلان قىلدى.
مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارنىڭ «بارىن ئىنقىلابى» نىڭ 30 يىللىقىنى نامايىش بىلەن خاتىرىلەش پائالىيەتلىرى ئومۇميۈزلۈك ئەمەلدىن قالدۇرۇلدى.
ۋابا ھالىغا كەلگەن كورونا ۋىرۇسى تۇنجى بولۇپ خىتاينىڭ خۇبېي ئۆلكىسى ۋۇخەن شەھىرىدە ئوتتۇرىغا چىققان.
بۇنىڭدىن 30 يىل مۇقەددەم، 5-ئاپرېلدا ئاقتۇ ناھىيەسى تەۋەسىدىكى بارىن يېزىسىدا خىتاي ھۆكۈمىتىگە قارشى نارازىلىق نامايىشى ۋە قارشىلىق ھەرىكىتى پارتلىغانىدى.
خىتاي ئۇيغۇر ئۇيغۇر ياشلارنى خىتاي ئۆلكىلىرىگە يۆتكەپ، خىتاي ئۆلكىلىرىدىن شىددەت بىلەن ئۇيغۇر دىيارىغا خىتاي نوپۇسلىرىنى يۆتكەۋاتقانلىقى مەلۇم.
يامراۋاتقان تاجسىمان ۋىرۇسى ئۆزىنىڭ ۋەھىمىسىگە قوشۇپ دۇنياۋى تەرتىپتىمۇ بەزى تۈپلۈك ئۆزگىرىشلەرنى بارلىققا كەلتۈرۈشكە باشلىدى.
ئەقىدە پولات ئانىسى راھىلە داۋۇت ھەققىدە ئۆزىنىڭ ئېرىشكەن ئۇچۇرلىرى ۋە تۇتقۇندىكى ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ ئىز-دېرىكىنى قىلىش يولىدىكى ئىزدىنىشلىرى ۋە پائالىيەتلىرى ھەققىدە توختىلىپ ئۆتتى.
خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇشىنى توختىتىش ھەققىدىكى خەلقئارا ئىمزا توپلاش ھەرىكىتىنى گوللاندىيەلىك مۇسۇلمان ئوقۇغۇچى ناۋىد ۋارداك باشلىغان.
مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار ئارىسىدا «ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى» نىڭ چاقىرىقىنى قوللاش سادالىرى كۈچەيمەكتە.
تۈركىيە پارلامېنت ئەزاسى فاھرەتىن يوقۇش كورونا ۋىرۇسىنىڭ تارقىلىپ كېتىشى مەسئۇلىيىتى مەسىلىسىدە خىتاينى خەلقئارا سوتقا تارتىشقا بولىدىغانلىقىنى تەكىتلىدى.
قۇمۇل پېداگوگىكا مەكتىپى ئوقۇتۇش ئىشلىرى بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى، خەتتات مەمەت ئېلىنىڭ تۇتقۇندا ئىكەنلىكى دەلىللەندى.
پاكىستاندىكى «ئۆمەر ئۇيغۇر ۋەخپى» كانادانىڭ ۋانكوۋېر شەھىرىدىكى ئۆمەر داۋۇتنىڭ نامىدا ئەۋەتىلگەن ياردەم پۇلىنى تاپشۇرۇۋالغان.
خىتاينىڭ سۈپەتسىز تېببىي مەھسۇلات ئېكسپورتى ۋە كورونا ۋىرۇسىنىڭ دۇنيا مىقياسىدا كېڭىيىشى سەۋەبلىك خەلقئارا جەمئىيەتتە خىتاينىڭ ئوبرازى بارغانسېرى ناچارلاشماقتا.
يېزا ئېشىنچا ئەمگەك كۈچلىرى» نى خىتاينىڭ ئىچكىرى ئۆلكىلىرىدىكى زاۋۇت-فابرىكىلارغا تۈركۈملەپ يۆتكەپ ئىش باشلىغانلىقلىرى ئوتتۇرىغا چىققانىدى.
كىتابنى يازدىم، ئەمما كىتاب نەشردىن چىقىشتىن بۇرۇن ئوقۇرمەنلەرگە بۇ خاتىرىلەرنى مۇشۇ كۈنلەردە جىدەللەپ يېزىشقا ئالدىراشتىكى مەقسىتىمنى دەۋالغۇم كەلدى.
خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ كورونا ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار ۋە ئۆلگۈچىلەرنىڭ ھەقىقىي سانىنى يوشۇرغانلىقى توغرىسىدا جىددىي مۇنازىرە ئوتتۇرىغا چىقتى.
خىتاي دىنىي باستۇرۇشنى كۈچەيتىۋاتقان بىر زاماندا ئىراندا شىيە مەزھىپىدىن تەلىم ئېلىۋاتقان ئۇيغۇرلارنىڭ بارلىقى تىلغا ئېلىنماقتا.
ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا خىتاينىڭ كورونا ۋىرۇسىنى ئامېرىكاغا دۆڭگەپ «سەن تاز دېگۈچە، مەن تاز دەۋالاي» دەۋاتقانلىقى ئايان بولماقتا.
خىتاي ھۆكۈمىتى ئامېرىكا ئەسكەرلىرىنىڭ ۋىرۇسنى دەسلەپتە ۋۇخەنگە ئېلىپ كەلگەنلىكىدەك بىر سەپسەتىنى تەشۋىق قىلماقتا.
«كورونا ۋىرۇسىنى كىم، نېمە مەقسەتتە تارقاتتى؟» دېگەن سوئالنىڭ بىر بىرىگە ئوخشىمايدىغان جاۋابلىرى قىزىق تېما بولماقتا.
كورونا ۋىرۇسى ئاپىتى غەرب دېموكراتىك دۆلەتلىرىدە خىتاي بىلەن بولغان ھەر ساھە مۇناسىۋەتلىرىنى قايتىدىن ئويلىشىش چۇقانلىرىنى پەيدا قىلماقتا.
