Shé'iriyet asminidin waqitsiz sarqighan nurluq yultuz - ghojimuhemmed muhemmedni eslep
2020.06.19
Sergerdanmen namim taralghan,
Makanim yoq yerde, ershte.
Uxlap qalimen bir tal yapraqta,
Chüsh körimen yultuz közide.
Bu lirik misralar chet'ellerdiki Uyghurlargha anche köp tonushluq bolmighan, emma bügünki zaman Uyghur shé'iriyet dunyasini aqar yultuz kebi yorutup ketken merhum sha'ir ghojimuhemmed muhemmedning qelemge alghan sansiz mungluq setirlirining biri.
Ghojimuhemmed muhemmed heqqidiki melumatlargha qarighanda, u 1971-yili guma nahiyeside dunyagha kelgen we1990-yilliri “Yéngi qashtéshi” zhurniligha bésilghan “Méning jennitim” namliq shé'iri bilen ijadiyet sépige qedem qoyghan.
Uning, 2017-yili 12-iyun bu dunya bilen tuyuqsiz widalashqan'gha qeder ikki ming parchidin artuq herxil zhanirdiki shé'irliri élan qilin'ghandin bashqa, “Muqam xumari” qatarliq bir nechche toplimining neshr qilin'ghanliqi melum.
“U bir til ustisi idi, shunche köp shé'irlarni yazghan bir sha'irning her bir shé'irida bir yéngiliq bolsa, bu bir möjize,” deydu amérika prinston uniwérsitétining oqutquchisi, tarixshunas jashuwa friman waqitsiz alemdin ötken Uyghur sha'iri ghojimuhemmed muhemmed heqqide toxtalghinida.
Sha'ir heqqidiki melumatlargha qarighanda, ghojimuhemmed hayatini xoten wilayetlik yoluchilar békitidin alidighan azghina ma'ash bilen ghorigil ötküzgen. Jashuwa frimanning sözi bilen éytqanda, shunglashqimu uning shé'irlirida aptobus, béket we bilet dégen'ge oxshash imaglarmu közge chéliqidiken.
Jashuwa firiman ependi Uyghur hazirqi zaman sha'irlirining köpligen eserlirini in'gliz tiligha terjime qilip, gherb dunyasigha tonushturup kéliwatqan amérikaliq tetqiqatchilarning biri. U ghojimuhemmedning bir qisim shé'irlirinimu in'gliz tiligha terjime qilghan.
Ghojimuhemmedni bilidighan chet'ellerdiki bezi Uyghurlarning éytishiche, uni pütün wujudini shé'iriyetke béghishlap sha'irane ötken insan déyishke bolidiken.
Tarix
Ghojimuhemmed muhemmed
Waraqlidim ten gülxanlirini
Quyash muzlap yatqan asmanni kördüm
Waraqlidim chöl barxanlirini
Yiltizi sarghiyip ketken imanni kördüm
Waraqlidim roh isyanlirini
Meshrep dargha ésilghan jeryanni kördüm.
Sheher sehralardin ketti yiraqlap,
Tashlar sayda yatar yéling, yanchilap,
Deryalar aqar ünsiz, qirghaq qaghjirap. . .
Bir siqim topini alsam qolumgha
Wetinim yuyuniwitiptu kindik qénimda.
Bir siqim qumni alsam qolumgha
Atlar kishnep ketti shu'an jénimda.
Échip köksümni
Ötme-töshük bop ketken qalqanni kördüm.
Élip qalqanni
Xuda uxlap yatqan aywanni kördüm.
Sheherde yashaymen,
Derya-köllerni öyümge bashlap
Derexlerni shéshilerge qachilap yeymen.
On qewet binaning pelempiyide
Qarap sediqe tilewatqan ikki ademge
Uyghur chölide
Tögisige minelmeywatqan karwanni kördüm.
Shé'irning in'glizche nusxisi:
History
by Ghojimuhemmed Muhemmed
I paged through body bonfires
.and saw the sky with an ice-bound sun
I paged through desert dunes
.and saw faith with withered roots
I paged through rebellions of the soul
.and saw Mashrab on a gallows hanged
,The city withdrew from the countryside
,threadbare stones lying cramped in the ravine
…rivers with parched banks running silently
I took up a handful of dust
…and my homeland bathed in my umbilical blood
I took up a handful of sand
.and just then horses neighed in my soul
I opened my chest
.and saw armor full of holes
I took off the armor
.and saw God sleeping on a porch
,I live in the city
,I bring home rivers and lakes
.I bottle and eat the trees
I watched two people begging for change
on a ten-story building’s front steps
and saw a caravan of riders struggling to mount
.their camels in the Uyghur desert
Translated by Joshua L. Freeman