Xitaydiki yashan'ghanlar mesilisi heqqide
2004.09.15
Metbu'atlarda bildürilishiche, xitay hökümitining ishchi - xizmetchilerning qanunda békitilgen pénsiyige chiqish yash belgilimisni özgertip uni uzartmaqchi bolghanliqi, xitay jemiyitide künséri küchiyiwatqan pénsiye pulini tarqitip bérelmeslik sewibidin iken.
Xitaydiki yashan'ghanlar sanining köpiyishidiki sewepler
Xitaydahazir yéshi 60 tin ashqanlar omumi nopusining % 11 ini igiligen. Dimek bu, xitayning yashan'ghanlardewrige qedem qoyghanliqini körstip béridu. Amérika diyuk uniwérsititi xitay ishliri tetqiqat bölümining proféssori zing yi ependining analiz qilishiche,xitay nopusining qérilishish sür'itining tézlep kétishidiki sewep 50 - we 60 - yillardiki tughush nispitining intayin yuqiri bolishi we 70 -yillardin buyanqi tughush néspitining birdinla töwenlep kétishidin iken. Xitaydiki yashan'ghanlar sanining köpiyishi bundin kéyinki 50 yil ichide dölet, jemiyet we a'ilige nurghunlighan
Mesililerni élip kélidiken. Proféssor zingyi" xitaydiki pishqedemlersani nahayiti téz sür'ette örlimekte. Bu pishqedemlerning hemmisi digidek yéshi 80 din ashqan, bashqilarning kütishige we béqishigha muhtaj. 2000 - Yili xitaydiki pishqedemler sani texminen 13 milyon idi. Lékin 2050 - yiligha barghanda bu san, yüz milyon'ghabaridu" dep körsetti.
Xitay yashan'ghanlarning pénsiye pulini bérishte zor mesililerge duch ke lmekte
Pénsiye puli bérish her qandaq bir döletning yashan'ghanlar dewrige qedem qoyishi bilen duch kélidighan we özini qachurghili bolmaydighan mesile bolup hisaplinidu. Xitay hökümiti yéqinda özining "xitay ijtima'iy sughurta kapaliti siyasiti" namliq aq tashliq kitawida bildürishiche: xitay pénsiyepuli bixeterlik tüzümini ijra qilishta, 90 - yillarning béshidila islahat élip bérishni bashlighan shundaqla dölet bir tutash pilani we shexsi hisawat kinishkisini birleshtürüsh arqiliq, pénsiye puli bixeterlik xizmitige qatnashqan her bir kishining yashan'ghanda duch kélidighan mesililerning tesirige uchrimasliqi üchün ulargha shexsi hisabat échip bergen. Shundaqla hisawatning shexsi, karxana we dölet teripidin chiqirilghan pul arqiliq toplinidighanliqini körsetken. Lékin bügünki kün'ge kelgende bu xil tüzümni ijra qilishta éghir derijide mesililer yüzbergen bolup,hisabatqa pul kirmey aq péti qalidighan ehwal bekmu omumilashqan.
Amérikida turushluq iqtisad shunas xé chingliyen xanim bu xil quruq hisabatning miqdari heqqide toxtulup, "xitayda hazir hisabatqa pul kirmey aq péti qalidighan ehwal yildin - yilgha éghirlashmaqta. Mesilen 1997 - yili 14 milyard yöen pulning orni yoq bolghan bolsa, 1998 - yiligha kelgende hisabatqa kirgüzülmigen pulning sani 45 milyard yüen bolup, biryil ötüpla, yeni
1999 -Yili hisabatta yoq bolghan pulning sani100 milyard yüendin éship ketken. Xitay hökümiti özimu pénsiye puli mesilisining bundaq éghirboliwatqanliqigha iqrarboldi.Xitay emgek we ijtima'i kapalet ministérligining bayanatchisi xu shi'aw yi xitay hökümiti hazirher yili 3 - 4 yüz milyad yüen pénsiye puli ajritip béridighanliqini hemde bu pulning hemmisi digidek asasen pénsiyige chiqqan 36 milyon kishige tarqitip bérish bilen tügeydighanliqini bildürgen. Dimek hazir téxi xizmet ornida ishlewatqan ishchi- xizmetchilerning bundin kéyin pénsiyige chiqqanda'élishqa tégishlik bolghan pulini bérishte,xitay hökümiti nahayiti zor awarichiliqlargha yoluqidiken.
Xitay hökümiti pinsiyige chiqish yash belgilimisini özgertishni oylimaqta
Pénsiye pulini bérishte zor bésimgha duch kéliwatqan xitay hökümiti eslide öz qanunida békitilgen ishchi- xizmetchilerning pinsiyige chiqish yash belgilimisini özgertishni oylimaqta.Xitaydiki chinxu'a uniwérsititi ijtima'i tereqqiyat mesilisi mutexessisi sün liping "xitay hökümitining pinsiyige chiqish yash belgilimisini özgertmekchi bolishidiki eng asasi seweb künséri éghirlishiwatqan pénsiye puli mesilisige taqabil turush, shundaqla yashan'ghanlarning halidin xewer élishtin, ularni béqish mes'uliyitidin özini qachurush" dep bildürdi.
Melumatlarda éytilishiche: yéqinqi yillardin buyan xitayning herqaysi jayliridiki pénsiyige chiqqanlar pénsiye pulini alalmighanliqtin xitay hökümitige naraziliq bildürüp,herxil qarshliq herketlirini élip barmaqta.Bu xil herketler jemiyette zor tesir körsitip, xitay hökümiti üchün chong bash aghriqi peyda qilmaqta. (Mihriban)