Xitay teywen munasiwitidiki yéngi yüzlinishler

• Muxbirimiz arzuning bu heqtiki programmisi
• Download story audio

Teywen xelqperwer partiyisining bash katipi chang chinjin teybéydiki bir yighilishta sözlimekte. AFP

Teywenning sabiq prézidénti li dingxüy we prézidént chin shüybiyen hakimiyet yürgüzgendin buyan, ikki qirghaq munasiwiti öz - ara tirkishish weziyitide bolup, xitay we teywendiki siyasiy partiyiler arisida héchqandaq resmiy alaqe ornitilmighan idi.

Bundaq shara'itta, béyjing hökümitining yéqindin buyan teywendiki öktichi partiye gorohlar we xelq teshkilatliri bilen alaqisini kücheytip, teywendiki ikki chong öktichi partiye rehberlirini xitay chong quruqliqini ziyaret qilishqa teklip qilishi, teywende we bashqa jaylarda her xil inkaslarni peyda qilmaqta.

Xitayning meqsidi, teywenning siyasiy weziyitide qalaymiqanchiliq tughdurush

Amérika wéykforst uniwérsitétining siyaset proféssori li wiychin xitay hökümitining teywen öktichi partiye rehberlirini xitaygha ziyaretke teklip qilish arqiliq, teywenning siyasiy weziyitide qalaymiqanchiliq tughdurushqa uruniwatqanliqini bildürüp mundaq dédi:

"Teywendiki hakimiyet yürgüzüwatqan démokratiye ilgharliq partiyisining ikki qirghaq alaqisini ornitish terepte bezi endishiliri bar. Xitay bundaq shara'itta teywendiki öktichi partiyilerni özige tartip, ularni kontrol qilsa, démokratiye ilgharliq partiyisi hakimiyet béshidiki partiye bolghini bilen ulargha egiship méngishqa mejbur bolidu".

Proféssor li wiychinning bildürüshiche, lyen jen we sung chuyüning xitay ziyariti, hakimiyettiki démokratiye ilgharliq partiyisining xitaygha qaratqan qattiq siyasitini biraz özgertishige türtke bolidiken. Teywende partiyiler arisidiki riqabet küchlük bolghachqa, eger gomindang partiyisi aldi bilen xitay bilen bolghan munasiwitini yaxshilap, xitay siyasitide yitekchi orunni igiliyelise, u halda, démokratiye ilgharliq partiyisimu buninggha munasip qedemlerni bésishqa toghra kélidiken. Omumen éytqanda, kimki xitay- teywen munasiwitini normallashturup, bolupmu soda munasiwitini ilgiri sürelise, uning kéyinki saylamlarda téximu köp béletke érishish éhtimalliqi ashidiken.

Teywendiki öktichi partiyiler ziyarettin chong ümid kütmekte

Teywendiki hakimiyettiki démokratiye ilgharliq partiyisige qarshi ittipaqning muhim bir terkibi qismi bolghan xelqperwer partiyidin saylan'ghan palata ezasi sey shingjyaning bildürishiche, u, öktichi partiye rehberlirining bu qétimqi ziyaritining ikki qirghaq munasiwitidiki tarixiy burulush ikenlikige ishinidiken. U mundaq deydu:

" Söhbette her xil hel qilghuch mesililer meydan'gha chiqishi mumkin. Söhbet ötküzgili bolsila, nurghun mesililerni hel qilghili bolidu. Öz - ara alaqilashmisaq, menggü tirkiship turiwirimiz."

Simowolliq ehmiyiti choq

Emma teywen denjiyang uniwérsitétining siyasiy ishlar proféssori chin yishingning qarishiche, gerche lyen jen, sung chuyülerning ziyariti ehmiyetlik bir qedem bolsimu, biraq gomindang we xelqperwer partiyisi teywendiki hakimiyet üstidiki partiye bolmighachqa, bu qétimqi ziyaretler ikki qirghaq weziyitide chong özgirish yasiyalmaydiken. Ziyaretlerning emiliy ehmiyitige qarighanda simowolliq ehimiyiti chong iken. U bu heqte mundaq deydu:

" Öktichi partiyiler bérip, munasiwitini yaxshilighini bilen, eger hakimiyettiki partiye yaq dése, yenila héchqandaq ish wujudqa chiqmaydu. Hazir gerche, öktichi partiye rehberliri hakimiyettiki partiye bilen aldin meslihetleshmigen teghdirdimu, söhbettin kéyinki netijilerni yenila hakimiyettiki partiyining testiqlishigha ekilidu. Ishning bolidighan - bolmaydighanliqini yenila hakimiyettiki partiye békitidu."

Uning yene körsitishiche, béyjingning öktichi partiye rehberlirini teklip qilishi, teywendiki hakimiyettiki partiye bilen öktichi partiyilerni parchilash rolini öteydiken. Eger lyen jen yaki sung chuyü xitaygha her qandaq bir wede bérip qalsa, bu teywen hökümitige bésim élip kélip, ichki jehette ziddiyetlerni keltürüp chiqiridiken.

Teywendiki "xitay waqti géziti" ning seyshenbe künidiki xewiridin melum bolushiche, teywen gomindang partiyisining re'isi lyen jen 26 - april küni xitaygha qilidighan sekkiz künlük ziyaritini bashlaydighan bolup, u sekkiz künlük ziyaritide xitay dölet re'isi xu jintaw bilen körishidiken. Teywen xelqperwer partiyisining re'isi sung chuyüning xitay ziyaritimu kiler aygha orunlashturulishi mumkin iken.

Ularning ziyaritining harpisida, teywen prézidénti chin shüybyen gomindang partiyisi bilen xitay kompartiyisining 1945 - yilidiki söhbitini misal keltürüp, gomindangni xitay chong quruqliqini utturghandin kiyin, yene teywendinmu ayrilip qalmasliqqa agahlandurghan idi. (Arzu)