Xitay-yaponiye munasiwitide munazire boliwatqan bir qanche mesile (1)

16-Aprildiki namayishtin kéyinki yaponiyining shangxeydiki konsulxanisi. AFP

Xewerlerde melum bolushiche, xitayda barghanséri kéngeytiliwatqan yaponiyige qarshi namayish arqiliq peyda bolghan xitay - yaponiye munasiwitidiki jiddiylik asasen bayliq menbe'e térritoriyisi mesilisi, xelq arisidiki tarixiy derslik kitablar mesilisi, yaponiyide "yasukuni buzrukgahi" dep atilidighan qebristanliq mesilisidin ibaret 3 chong mesilige yighinchaqlan'ghan. Xongkongda chiqidighan "alma géziti" de bayan qilinishiche, tawjé ependi bu mesililer üstide mundaq dep mulahize qilghan:

Senkaku arili mesilisi

Yaponche "senkaku arili", xitayche "dyawyüdaw arili" dep atilidighan aralning igilik hoquqi mesilisi bayliq menbe'e térritoriyisi mesilisige kiridu. Bu mesilide xitayning 2 - ewlad rehbiri déng shawping hayat waqtida, xitay - yaponiye otturisidiki "igilik hoquq mesilisini bir terepke qayrip qoyup, sherqiy déngizdiki bayliqlarni birlikte achayli" dep yolyoruq chüshürgen idi. Bu gepler téxi kishilerning ésidin kötürülüp ketkini yoq. Bu, burun kéliship birlikke kélin'gen mesile. Mushu noqtidin éytqanda, hazir yaponiye sherqiy déngizdiki bayliqlarni achimiz, dégen mesile xitayda namayish qozghash üchün seweb bolalmaydu. Belki "birlikte échish" dégen söz yaponiye üchün éytqanda , héch bolmighanda, hazirche méngip turidighan yolning biri. Hazir bu mesile üstide xitay hökümiti gepni chong qilghan bilen, emma yaponiye axirqi hésabta, xitay özi otturigha qoyghan "birlikte échish" dégen söz boyiche muressege kélidighanliqigha ishinidu. Shundaqla, yaponiye emdi senkaku ariligha dölet bayriqini tiklep qoyghan'gha oxshash, sherqiy déngizghimu bayriqini tiklep qoyiwéridu. Xitayning bu mesilide qedimqi riwayetlerdiki yügong dégen exmeqtek ewladtin - ewladqiche toxtimay tirkishishkimu seweb qalmaydu.

Tarixni burmilash

Xelq arisidiki tarixiy derslik kitablar mesilisige kelsek, yaponiye bir démokratik jem'iyet, yaponiyide xelq arisida qollinilidighan derslik kitab herxil, ongchilar yazghan derslik kitablarmu bar, solchilar yazghan derslik kitablarmu bar. Emma xitayda ehwal bashqiche. Xitay bir mustebit jem'iyet, xitayda kommunist partiye ruxset qilghan kitabla mewjut. Emma kommunist partiye özi xitayda hemme tarixiy weqelerni özgertip, burmilap boldi. Hazirmu burmilawatidu. Xitay kommunist partiyisi yaponiyini "nenjingde élip bérilghan qirghinchiliq " démey, uni "nenjingde yüz bergen shiddetlik urush" dep burmilidi, dep eyiblewatidu. Emma xitay hökümiti özi xitayda néme qildi? xitay hökümiti 1951 - yili élip barghan "eksil'inqilapchilarni basturush", "yer islahati" dégendek bir qatar siyasiy heriketler arqiliq xelq ichidiki yer igilirige, baylargha we bashqa partiyining emeldarlirigha qarita keng kölemde qirghinchiliq élip barghan tarixni burmilap kéliwatmamdu? maw zédong özi, sewebsiz halda, ölüm jazasi bérilidighan adem sani pütün nopus sanining 1٪ ni teshkil qilishi kérek dep qarar chiqarsa, xitay kommunist partiyisi shu qararni ijra qilip, xelqini milyonlap qirghan'gha pexirlinip kéliwatmamdu? wahalenki, mushundaq ehwal astida, yaponiye otturigha qoyghan "tarixni qandaq chüshendürüsh mesilisini hökümet emes, belki ikki döletning tarix alimliri birlikte tetqiq qilip, ispatlap békitip chiqsun" dégen teklip muwapiq teklip, buni xitay qobul qilishi kérek. (Dawami bar) (weli)