Xitay istratégiyichiliri hazirqi amérika-yawropa hemkarliqini néme dep chüshinidu?

Béyjing awi'atsiye uniwérsitétining istratégiye tetqiqatchisi jang wénmuning “Amérika-yawropa böriliri emdi rastla kélidighan oxshaydu” dégen mulahizisi shularning biri. Xitayche tor gézitliride yene, hazirqi dunya weziyiti heqqide “Amérika-yawropa hemkarliqi xitayni ajizlitalamdu?” dégen bir mulahize élan qilindi. Xitaydiki yershari waqit géziti, xitay urush istratégiyisi qatarliq tor gézitlirimu, hazir bu heqte keng da'irilik munazire qozghashqa bashlidi.

Béyjing awi'atsiye uniwérsitétining istratégiye tetqiqatchisi maqaliside, amérika bilen sowét ittipaqi birlikte layihiligen yalta endizisi boyiche dunyani idare qilish hazir ayaghliship, emdi amérika bilen yawropa birlikte layihiligen wérsa-washin'gton endizisi boyiche dunyani idare qilish bashlandi, dep tehlil qilghan. Bu aptor hazirqi amérika-yawropa hemkarliqini, biwasite xitaygha qarap kéliwatqan bir top börige oxshatqan.

Amérika-yawropa hemkarliqini xitaygha qarap kéliwatqan bir top börige oxshatqan bu aptorning bayan qilishiche, 1945-yili okra'inada layihilen'gen yalta endizisi, amérika bilen sowét ittipaqidin ibaret ikki qutubining küch sélishturmisi asasida layihilen'gen endize. Bu endize boyiche, yawropa birlikke keltürülmey, belki gherbiy yawropa we sherqiy yawropadin ibaret ikki yawropagha bölüp tashlan'ghan idi. Bu dewrde, amérika bilen sowét ittipaqidin ibaret her ikki terepning pütün dunyani gumran qilghudek küchi bolghachqa, bu ikki dölet otturisida, peqet idé'ologiye jehettila soghuq urush dawamlashti. Soghuq urush dep atalghan bundaq idé'ologiye urushi jeryanda, amérika pütün küchi bilen yawropagha yardem bérip, yawropani birlikke keltürdi, yawropaning birlikke keltürülüshi netijiside sowét ittipaqi parchilandi.

Amérika-yawropa hemkarliqini xitaygha qarap kéliwatqan bir top börige oxshatqan bu aptorning bayan qilishiche yene, 2008-yili 2-ayning 17-küni, yawropa bilen amérika kosowoda yighin échip, yawropaning birlikke keltürülüshini balqan arallirighiche yetküzüsh heqqide bir xitabname jakarlidi. Amérika bu yil 3-ayning 27-küni yene, liwiyidiki herbiy heriketlerge yétekchilik qilishni natogha ötküzüp berdi. Shuning bilen yawropa özining hayat-mamatliqida muhim orunni igileydighan ottura déngizda des ornidin turup, dunyaning siyasiy sehniside, amérika bilen teng barawer orunda turup heriket qilidighan bir zor küch bolup meydan'gha chiqti.

Hazirqi amérika-yawropa hemkarliqini xitaygha qarap kéliwatqan bir top börige oxshatqan bu aptorning qarishiche, amérikining yardimige ériship, sowét ittipaqini parchiliyalighan we shuningdin kéyin tesir da'irisini balqan arallirighiche we ottura déngizghiche yetküzgen yawropa hazir, 2010-yilida asiyagha qaytip kélidighanliqini jakarlighan amérikigha teshekkür éytish üchün, liwiye mesilisini bir terep qilip bolghandin kéyin, yiraq sherq mesiliside, bolupmu xitay mesiliside pütün küchi bilen amérikigha yardem bermekchi boluwatidu. Aptor maqaliside amérika bilen yawropaning bu xil hemkarliqini, emdi rastla amérika-yawropa böriliri xitaygha qarap kélishke bashlaydighan oxshaydu, dep teswirligen.

Hazir xitayda bu heqte dawamlishiwatqan munazirilerde yene, “Amérika-yawropa böriliri emdi rastla kélidighan oxshaydu”, “Amérika-yawropa hemkarliqi xitayni ajizlitalamdu” dégen maqalilerning mezmunini chüshendürüsh üchün, birinchi dunya urushidin kéyin amérika bilen yawropa birlikte layihiligen wérsa-washin'gton endizisi, bu jeryanda dunya miqyasida tüzülgen herxil shertnamiler؛ ikkinchi dunya urushidin kéyin amérika bilen sowét ittipaqi birlikte layihiligen yalta endizisi, buningdiki tashqi mongghuliye, sherqi türkistan we manjuriye heqqidiki mexpiy kélishimler؛ amérika bilen sowét ittipaqi otturisidiki soghuq urush dewri we yéqinqi yillarda yüz bergen xitay-amérika-yawropa munasiwetlirige da'ir chong weqelerni chüshendüridighan herxil izahatlar élan qilinishqa bashlidi.