Aqsu wilayetlik 1-ottura mektepke tiklen'gen 4 heykel diqqet qozghimaqta
2014.05.14
Igilishimizche, aqsu wilayetlik 1-ottura mektep qurulghanliqining 70 yilliq xatirisi munasiwiti bilen mektep qorusigha 4 meshhur shexsning heykili tiklen'gen.
Diqqetni chékidighini shuki, teng nisbette ornitilghan bu 4 heykelning ikkisi Uyghurlar tarixidiki meshhur shexslerdin mexmut kashigheri bilen lutpulla mutellipke, qalghan ikkisi xitay yazghuchisi lushün bilen xitay yadro qoral we alem programmisining bashlamchisi chyen shyüsén'ge atap tiklen'gen.
Melumki, aqsu wilayetlik 1-ottura mektep 1944-yili qurulghan. Bu yil 70 yilliqini kütüwalghan bu mektep aqsu wilayiti tewesidiki eng chong Uyghur ottura mektipi bolup, nechche on yillardin buyan nurghunlighan ixtisasliq xadimlarni terbiyilep yétishtürgen. Bu mektep yene aliy mekteplerge ötidighan oqughuchi sani aldinqi orunda turidighan Uyghur aptonom rayoni miqyasidiki nuqtiliq Uyghur mekteplirining biri hésablinidiken.
Biz bu heqte tepsiliy melumat élish üchün aqsu wilayetlik 1-ottura mektepke téléfon qilduq. Téléfon ziyaritimizni qobul qilghan mektep mes'ulliridin biri munularni bildürdi:
“Biz mektipimiz qurulghanliqining 70 yilliqi munasiwiti bilen birinchidin mektep rehberlikining kéngishishi, ikkinchidin aqsu wilayetlik partiye we hökümetning testiqi bilen mexmut kashigheri, lutpulla mutellip, lushün we chyen shösén qatarliq junggo tarixida ötken 4 meshhur shexsning heykilini tikliduq.”
U bizning yuqiriqi 4 shexsning heykilini tallashta qandaq prinsipqa tayan'ghanliqi heqqidiki so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi:
“Hazir memliket boyiche asasiy ma'arip saheside ilghar medeniyetke wekillik qilish, emeliyetchan bolush, mektep medeniyiti berpa qilish dégendek teshebbuslar qanat yaymaqta. Shunga biz mektipimizning 70 yilliq toyigha atap 4 meshhur shexsning heykilini turghuzushni oylashtuq. 4 Shexsni békitishte mundaq oylashtuq. Lutpulla mutellip aqsuda qurban bolghan wetenperwer sha'ir. 1956-Yili mawzédong öz qelimi bilen uninggha atap "wetenperwer inqilabiy qurban" dégen béghishlima yazghan. Shunga uni shu asasta békittuq. Mexmut kashigheri bolsa tarixta Uyghurlar arisidin chiqqan tilshunas alim. Aldinqi yili mexmut kashgherini xatirilesh yighinida aptonom rayonning sékrétari jang chünshyenmu uninggha yuqiri baha bergen. Biz shu asasta uning heykilini turghuzushni oylashtuq. Emdi lushün'ge kelsek, u junggo edebiyatidiki milletni oyghitishta muhim rol oynighan ulugh yazghuchi, u junggoluqlarni jismaniy jehettin dawalashtin waz kéchip, rohiy jehettin qutquzush üchün yazghuchiliq yolini tallighan. Mektipimiz milliy mektep bolghachqa biz hem milliylikni gewdilendürüsh hem junggo hazirqi zaman tarixidiki meshhur shexslerning obrazini gewdilendürüsh, shuning bilen bir waqitta yene derslikte tonushturulghan bolush dégendek prinsiplar asasida bu 4 shexsning heykilini tikleshni qarar qilduq.”
Biz uningdin bu 4 heykelni tikleshte hökümet tereptin milliy nisbet telipi qoyuldimu dégen so'alimizgha mundaq jawab berdi:
“Hökümet tereptin bergen iqtisad peqetla mushu 4 heykelni tikleshke yetti. Eslide biz tarixta aqsu teweside yashap ötken yerlik meshhur shexslerning heykellirinimu tikleshni oylashqan, lékin hazirqi imkaniyitimiz mushu 4 heykelni tikleshke yar berdi. Buningda hökümet tereptin alahide belgilime yoq, biz mektep rehberliki öz-ara kéngiship qarar chiqarghan.”
Axirida biz eyni waqitta aqsu wilayetlik 1-ottura mektepte oqughan, hazir dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining re'islik wezipisini ötewatqan dolqun eysa ependini ziyaret qilduq. U bu heqte munularni bildürdi:
“Mexmut kashigheri bilen lutpulla mutellip heykilining aqsu wilayetlik 1-ottura mektepke tiklinishi kishini xushal qilidighan bir ish. Bu mektep aqsu rayonida meripet mesh'ili yaqqan bir bilim makani. Bügünki künde weten ichidila emes, belki chet'ellerdimu weten we millet üchün xizmet qiliwatqan nurghunlighan ixtisasliq Uyghur serxilliri eyni waqitta mushu mektepte oqughan. Halbuki, aqsu rayonidiki Uyghur milliy ma'aripining böshüki bolup kelgen bu mektepke lushün we chyen shöséndek xitay bilim ademlirining heykilining tiklinishi ademge ghelite tuyulidu. Chünki lushün bilen chyen shösén hayatida aqsugha kélip baqmighan, birer sa'et ders yaki léksiyemu sözlep baqmighan. Ularning aqsu bilen baghlinidighan héchqandaq yéri yoq. Uning üstige, aqsu teweside tarixchi molla musa sayrami, sha'ir nimshéhittek meshhur shexslermu ötken. Ashu shexslerning heykili tiklenmey turup, lushün qatarliq xitay meshhurlirining heykilining tiklinishi buning keynide qandaqtur bir xil siyasiy teshwiqat meqsitining yoshurun'ghanliqidin dérek béridu.”