Jewher ilham: xitay dadamni qamap xata qildi
2017.04.19
Türmidiki Uyghur ziyaliysi ilham toxtining qizi jewher ilham radi'omiz ziyaritini qobul qilip, özining nöwettiki ehwali we dadisining kelgüsige bolghan ümidini ipadilidi.
U, bu il 11- mart tebi'etshunas élliyot spérlingning wapati munasiwiti bilen nyuyorkta ötküzülgen murasimda ziyaritimizni qobul qilghan. Élliyot spérling bu yil 29- féwral alemdin ötken idi.
Jewher ilham hazir indi'ana uniwérsitétida oqumaqta.
Muxbir: dadingiz we öz a'ilingizdin ayriwétilish hijranigha qandaq taqabil turuwatisiz?
Jewher: yighlaydighanliqimni ten alghum yoq, emma, her qétim méning ikki ukam kompyutér ékranini siylap, xuddi méni söyduq, dep oylap kompyutér ékranini söyüp ketkini körginimde köz yashlirimni tutalmaymen. Öygey anam manga da'im, ularning resimni kötürüshüp qachan kélidighanliqimni soraydighanliqini éytidu. Méning bu so'algha jawab bérishke qurbum yetmeydu, bu méni bek azablaydu.
Muxbir: siz hazir hayatingizdiki ikki muhim ademdin yeni dadingiz we spérling ependimdin ayrildingiz. Siz bu muhim kishilerdin ayrilish élip kelgen rohiy azabni qandaq yéngiwatisiz?
Jewher: men haman bir küni özümge tayanmisam bolmaydighanliqini bilettim.
Mende rohiy teyyarliq bar idi. Emma, buning munche téz bolidighanliqini oylapmu baqmaptikenmen, dadamning muddetsiz késilidighanliqini xiyalimghimu keltürüp baqmaptikenmen.
Élliyotning tuyuqsiz wapat bolidighanliqinimu kütmeptikenmen. Waqit ötüwéridu, hayat yene dawam qilidu, sizning néme qilmaqchi bolghan bolsingiz shuninggha qarap siljishtin bashqa charingiz qalmaydu.
Muxbir: kéyinki pilanliringiz qandaq?
Jewher: biz hazir yeni dadam heqqide bir kitab yézish, dadamning eserlirini bashqa tillargha terjime qilish, dégendek bezi ishlar üstide ishlewatimiz. Undin kéyin, amérika yaki bashqa döletlerning hemkarliqida dadamning mesilisige qaritilghan diqqetni kücheytish we yardem izdesh.
Dadamni qutquzidighan'gha hazirche bir konkrétni pilan yoq. Biz yardimi tégidighanliki ishlarning hemmisini qilishmiz kérek.
Muxbir: indi'ana uniwérsitétidiki oqushliringiz heqqide toxtalghan bolsingiz?
Jewher: men hazir siyasetshunasliqta oquwatimen. Emma bu, men kelgüside qilishni arzu qilidighan kesipmu emes. Men buni dadam üchünla oquwatimen xalas. Dadamning mesilisini qanche téz bolsa, shunche téz hel qilishni arzu qilimen we undin kéyin men heqiqiy yaxshi köridighan ishlarni qilalaymen.
Muxbir: dadingizni biz anglaydu, dep perez qilsaq, uninggha néme dégüngiz bar?
Jewher : berdashliq béring. Siz haman bir küni chiqisiz. Buni bilisiz toghrimu?
Muxbir: xitay hökümitige némilerni démekchisiz?
Jewher: nahayiti köp nersiler bar ulargha deydighan, emma ular anglashni xalimaydu.
Xitay hökümitige shularni démekchimen: men silerni dadamning héchnémini xata qilmighanliqini bilidu, dep chüshimen. Belkim siler birini türmige qamash éhtiyaji üchünla dadamni tallidinglar. Men silerning dadamni qamap éghir xataliq sadir qilghanliqinglarni chüshinishinglarni ümid qilimen. Uni qoyuwétishinglarni ötünimen. Choqum pushayman qilmaysiler.
Uyghur ziyaliysi ilham toxti Uyghurlarning heq-hoquqlirini telep qilghanliqi üchün 2014-séntebirde “Dölet hakimiyitini parchilashqa urunush” qatarliq jinayetler bilen ömürlük qamaq jazasigha höküm qilghan idi.