Уйғур балилириниң йүтүп кетиш вәқәлири қайтидин көпәймәктә

Мухбиримиз гүлчеһрә
2013.12.05
Uyghur-aile-bala-305.jpg 2008 - Йили 14 - ийул, қәшқәр кочилириниң биридә бир уйғур аилиси.
AFP Photo


Һөрмәтлик аңлиғучилар, инсан һаятида түрлүк бәхтсизлик вә қайғу һәсрәткә учрайду вә йәнә охшимиған хошаллиқ - бәхтләр билән тәсәлли тапиду, әмма өзиниң җан - җигәр пәрзәнтини йиттүрүп қойғандинму еғир бәхтсизлик болмиса керәк, бу пүтүн аилә вә җәмәтини бир өмүр пәрят чәккүзидиған ечинишлиқ паҗиәдур, тәқдир ата - аниларни балилардин, балиларни иллиқ аилисидин айримисун.

Уйғур диярида биравниң балисини йиттүрүп қоюши давамлиқ аңлинип, мәлум болуп, тәкрарлинип туридиған хәвәр боп кәлмәктә. Бу балиларниң бәзилири алдап кетилгән, бәзилири сетиветилгән, уларниң ичидә хитай өлкилиригә булап кетилгәндин кейин тепилған балилардин, бу балиларниң бир - биридин ечинишлиқ ақивәтләргә учриғанлиқи, еғир хорланғанлиқи мәлум. Йеқинда уйғур елидики пәрзәнтлирини йиттүрүп қойған бир қисим ата - анилар иҗтимаий алақә вастилиригә мураҗиәт елан қилип, аптоном район даирилириниң балиларниң уйғур ели чегриси ичидин сиртқа булап кетилишиниң алдини елиш һәққидә қанун бәлгиләп җиддий тәдбир қоллинишни тәләп қилиш үчүн имза топлимақта икән.

Бу һәқтә мухбиримиз гүлчеһрә игилигән мәлуматлар диққитиңларда болсун.

Муҗаһиддин тунияз, 7 яш,2013 - йили 25 - ноябир мәктәпкә кәткәнчә һазирғичә хәвири йоқ, йоқап кәткән орни ақсу.

Сүмәййә ибраһим, 3 яш шаярдин 2013 - йили 19 - сентәбир елип қечилған.

Дилмурат имам, 12яш, мушу йил 23 - январдин башлап из - дерики йоқ.

Меһрибан, 3 яш хотәндики мәһәллисидә, 2013 - йили 12 - айниң 3 - күнидин башлап йүтүп кәткән.

Аишә,ақсудин 8 яш, 22 - ноябирдин башлап хәвири йоқ.

Муһәммәт, 8 яш, исһақ 10 яш, бу ака - ини иккилиси хотәндә бу йил - 17ноябирда йоқап кәткән.

Мәдинә, 3 яш, бу йил 15 - синтәбирдин башлап из - дерики йоқ. юрти намәлум.

Маймунихан мәтқасим, кирийидин, 11 яш, бу йил 6 - ноябирдин башлап йүтүп кәткән.

Әсқәр зәйнидин, 14 яш, маралбешидин бу йил 23 - өктәбир йоқап кәткән.

Ниҗат саттар, 12 яш, йәкәндин бу йил 18 июлдин башлап йоқ.

Абдул әзиз, 5 яш, черийидин өйиниң ишик алдидин 12 - ноябир йоқап кәткәнчә хәвири йоқ.

Нурәли турсун билән қеюмҗан турсун, 13 яшта иккиси тәң поскамдин 7 - сентәбирдин башлап ғайип.

Исмаил мәмәт, 5 яш, ақсудин бу йил 24 - авғусттин башлап йоқап кәткән.

Муйәссәр нурдун, 15 яш, тоқсу өгән йезисидин бу йил 12 марттин башлап тепилмиди.

Абдулла сәмәт, 9 яш, тоқсудин бу йил 31 - өктәбир йүтүп кәткәнлики мәлум.

Муһәммәт сидиқ, 3 яш, қәшқәр шәһәр ичидин 7 - июндин башлап тепилмиди.

Мәхмут әмәт, 14 яш, аваттин, 17 - июл йоқап кәткәнчә хәвири кәлмиди.

Ибраһим әнвәр, 12 яш, қәшқәрдин, 26 - сентәбирдин башлап из - дерики йоқ.

Мәдинә, 6 яш, 16 - ноябир, үрүмчидә йүтүп кәткән.

Имир һәмзә, 8 яш, 2013 - йили 10 - ноябир хотәндә йоқап кәткән.

Маһирә, 10 яш, хотән шәһиридин, 7 - ноябирдин етибарән хәвири йоқ.

Алимҗан әхмәт, 8 яш, бу йил 18 - ноябир үрүмчидә йоқ болуп кәткән.

Қурбанҗан осман, 15 яш, турпан тоқсундин бу йил 27 - өктәбирдин башлап из - дерики йоқ.

......

Бу уйғурчә мураҗиәт торида йеқинда елан қилинған адәм издәш еланлиридики, мушу йил ичидә йүтүп кетип ата - аниси из - дерикини қилалмайватқан балиларниң бир қисми. Бу бешиға күн чүшкән ата - аниларниң бир қисми һөкүмәт даирилиридин балиларни оғрилап хитай өлкилиригә елип кетишниң алдини тосуш, адәм бедиклиригә қаттиқ җаза көрүш, уйғур елидики таш йол, пойиз вә һава қатнаш еғизлирида бала елип маңғучилардин балиларниң нопус архипи вә өзи билән болған мунасивитини испатлайдиған һөҗҗәт көрситишни тәләп қилиш, балиларға йенида елип йүридиған ген архиплиқ кимликини йолға қоюш һәққидә мәхсус қанун тәдбирлирини елишни җиддий илтимас қилиш йолида, йеқинда уйғурчә иҗтимаий алақә васитилири арқилиқ имза топлашқа башлиған. Әмма һазирғичә техи нәтиҗиси көрүлмигән.

Йеқинқи 20 йиллардин буян бу паҗиәгә йолуққан аилиләр аз әмәс, гәрчә хитай даирилири 5 - июл вәқәсидин кейин йолға қойған 19 хитай өлкисини аталмиш шинҗаңға ярдәм бериш сиясәтлириниң бири сүпитидә, бу өлкиләргә алдап кетилгән бир нәччә миң уйғур балилирини уйғур елиға қайтуруп келип, балиларни алдап қачқан еғир җинайи қилмишларға қаттиқ зәрбә бәргәнликини тәшвиқ қиливатқан болсиму, бирақ йеқинқи бир икки йилдин буян, уйғур балилириниң туюқсиз йүтүп кетишидәк паҗиәләр давамлиқ йүз берип кәлмәктә. Уйғур елида “биравниң балиси йүтүп кетипт”" дегән хәвәр йеңи хәвәр әмәс, әмма бир мәһәллидинла он нәччә бала йоқап кетипту дегәнгә ишинәмсиз ? ақсу кона айродром районидики йеңи базарда техи 10 күн алдида йоқап кәткән, 7 яшлиқ муҗаһиддин туниязниң хәвирини сүрүштә қилиш үчүн, униң дадиси туниязға телефон қилғинимизда, мана бу йеңи базардинла йеқинқи бир қанчә ай ичидә он нәччә балиниң йүтүп кәткәнлики мәлум болди:

Балидин хәвәр йоқ, умидму йоқ, издәшкә башқа чариму йоқ сәрсанә болған бу аилигә йәнә йеңи бир әвлад апиридә болуш алдида туриду, балиларни қоғдаш ата - аниларниңла мәсулийити болмастин, пүтүн җәмийәтниң ортақ мәсулийити. Җәмийәт аманлиқини, хәлқниң бихәтәрликини, балиларни яман нийәтлик җинайәтчиләрниң зиянкәшликидин қоғдаш болса, җамаәт хәвпсизлик даирилириниң вәзиписи. Һалбуки, бу мәһәллидики балиларниң йоқап кетишидә йеңи базарниң аманлиқиға мәсул болған сақчиларниң мәсулийити йоқму ? қени улар балиларни издәштә қандақ тәдбир қолланмақта ?

Йеңи базар сақчиханисиниң исмини ашкарилашни халимиған бу яш сақчиси, даириләрниң һәр бир йол еғизлирида һәр бир аптомобилни тосуп кимлик тәкшүрүп өткүзүватқанлиқини, 24 саәт мәһәллини чарлайдиғанлиқини, өзиниң кәспини толиму сөйүп ишләйдиғанлиқини ейтиду, сақчилар ейтқандәк бирму гуманлиқ киши уларниң көзидин қечип қутулалмиған тәқдирдә, йүткән балилар қандақ ғайип болуп кәтти, балилар қени ?!

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.