Xitayning amérikadiki aldamchiliq teshwiqati xitayning Uyghur rayonini qoldin bérip qoyush qorqunchini körsitemdu?

Xitay hökümiti Uyghurlar üstidin dawamlashturup kéliwatqan jinayitini yoshurush hemde öz siyasitining “Toghra” ikenlikini qayta-qayta chüshendürüsh üchün keng-kölemlik teshwiqat élip bérish bilen birge, bu teshwiqatni özi muhim dep qarighan döletlerdiki elchixanilirigha kéngeytken.

5-Ayning 6-küni xitayning amérikada turushluq elchixanisi Uyghur aptonom rayonluq hökümet bilen birliship, tor arqiliq “Shinjang dégen yaxshi jay” namliq teshwiqat körgezmisi ötküzgen. Bu körgezmige amérika aqillar merkizi we soda-sana'et sahesidiki zatlar hemde “Wal strét zhurnili”, amérika radi'o shirkiti (ABC) qatarliq axbarat wasitiliri, shundaqla xitayning shinxu'a agéntliqi, “Xelq géziti” qatarliq teshwiqat orunliri qatnashqan.

Siyasiy közetchi ilshat hesen ependi bu körgezme toghruluq köz qarishini bayan qilip mundaq dédi: “Xitayning bu xil teshwiqati bir ayning aldida awstraliyede tenqidke uchrighanidi, bu qétim amérikada ötküzülgen bu körgezmimu kishilik hoquq közetchilirining eyiblishige uchridi, amérikadiki meshhur taratqularning héchqaysisi uni xewer qilmidi, bügünki künde bundaq aldamchiliq teshwiqati héchqandaq netije alalmaydu, belki eks ünüm béridu. Chünki gherb dunyasi xitayning hökümet teshwiqatining saxtiliqini obdan bilidu”.

Körgezmide Uyghur aptonom rayonluq hökümetning re'isi shöhret zakir widiyoluq söz qilip, “Shinjang iqtisadi tereqqiy qilip, xelq turmushi misli körülmigen derijide yaxshilandi, 4 yildin béri térrorluq herikiti yüz bérip baqmidi, puqralarning yémek-ichmek, kiyim-kéchek ghémi yoq؛ ma'arip, dawalash, turalghu éhtiyaji kapaletke ige boldi, her qaysi milletlerning til-yéziq, medeniyet we diniy erkinliki qanun boyiche qoghdaldi” dégendek ebjiqi chiqip ketken kona yalghanlarni toqughan.

Shöhret zakir yene xitay tashqi ishlar bayanatchiliri tekrarlap kéliwatqan yalghanchiliqni dawam qilip, “Amérikani asas qilghan gherb dunyasidiki xitaygha qarshi küchler shinjang xelqining bextiyar turmushini körmeske saldi, shinjangni qorqunchluq körsitish üchün uning obrazigha qara sürkidi, hetta shinjangda irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet sadir boluwatidu dep töhmet chaplidi” dégen we arqidinla “Shinjangdiki her millet xelqi xitayning birliki we bixeterliki üchün tewrenmey küresh qilidu, her qandaq tashqi küchning shinjangni qalaymiqan qilishi chümülining derexni lingshitmaqchi bolushi yaki paqining harwini tosimaqchi bolghinidek bimenliktur, özini chaghlimasliqtur, ularning niyiti hergiz emelge ashmaydu!” dep sho'ar towlighan.

Xitayning amérikada turushluq bash elchisi süy tyenkeymu xitayning chongqur endishisini ashkarilap, “Amérika qatarliq gherb döletlirining shinjanggha munasiwetlik yalghanliri sistémiliq halda xitayni qarilash hujumidin ibaret. Amérika we bashqa bir qisim küchler némishqa shinjang mesilisidin paydilinip bundaq keng-kölemlik yalghanchiliq élip baridu? éniq éytqanda, ularning meqsiti mushuni bahane qilip xitayni ichki qisimdin parchilash. Ular éghizida shinjangdiki kishilik hoquq deydu, emeliyette meqsiti shinjang arqiliq xitayni cheklesh. Ular awwal jinayetni békitidu, andin ispat toplaydu, ularning köngül bölidighini heqiqiy ehwal emes, belki özlirining siyasiy suyiqesti” dégen.

Közetchilerning qarishiche, süy tyenkey bu sözliri arqiliq suyiqest nezeriyesini kötürüp chiqip, gherb ellirining kishilik hoquqni qoghdash tirishchanliqini burmilighan, shundaqla xitayning yoshuruwatqan melum jinayitining barliqini bildürüp qoyghan.

Süy tyenkey yene Uyghurlar mesilisining kishilik hoquq mesilisi ikenlikini inkar qilip: “Shinjangning ishi xitayning ichki ishi, shinjang mesilisi mahiyette térrorluqqa qarshi turush, esebiylikni tügitish we bölgünchilikke qarshi turush mesilisidur” dégen hemde kommunist xitayning burundinla xelq namini suyi'istémal qilip towlap kéliwatqan sho'arini tekrarlap, “Xitay hökümiti tashqi küchlerning shinjangni qalaymiqan qilishigha we buni bahane qilip xitayni parchilishigha qarap turmaydu, 1milyard 400 milyon xitay xelqi bu suyiqestning ishqa éshishigha yol qoymaydu!” dégen.

Ilshat hesen ependi kommunist xitay hökümitining her da'im xelq namida yalghanchiliq we sho'arwazliq qilidighanliqini bildürüp mundaq dédi: “Xitay hökümiti Uyghur we bashqa milletlerge wekillik qilalmaydu. Bu hökümet xelqni görüge éliwalghan hem ularni qul ornida köridu. Eger xitay hökümiti özige ishense saylam ötküzüshi kérek, démokratiye yoligha méngishi kérek, shu chaghda xelq öz iradisini bélet arqiliq körsitidu, emma xitay undaq qilalmaydu”.

Xitay elchixanisining tor bétide bildürülüshiche, bu körgezmide yene “Shinjang dégen yaxshi jay” témisida bir yürüsh widiyolar körsitilgen bolup, uningda atalmish Uyghur ayalliri wekilliri, terbiyelesh merkizini püttürgen kursantlar, meschit imamliri, sirtqa yötkelgen ishchilar qatarliqlar öz tejribilirini sözlep, xitay hökümitining xelqqe qanchilik nep yetküzgenliki, qiyinchiliqtin qutulup yaxshi kün'ge érishkenliki…heqqidiki hékayilirini bayan qilghan.

Siyasiy tehlilchilerning maqaliliride körsitilishiche, amérika, kanada, gollandiye, en'gliye, yéngi zélandiye qatarliq döletlerning xitayni “Irqiy qirghinchiliq yürgüzüwatqan dölet” dep békitishi xitay üchün xelq'araliq nomus we öchmes tarixiy dagh bolup, xitay bu daghni yuyup chiqirishqa urunmaqta. Emma xitay özini aqlaymen dégenche yüzini téximu qarigha boyap, obrazini téximu xunükleshtürmekte. Xitayning barliq teshwiqat wasitiliri we her qaysi döletlerdiki elchixaniliri arqiliq tetür teshwiqat élip bérishi tégi tektidin éytqanda, Uyghurlar mesilisining xelq'araliship kétishi we Uyghur rayonining kelgüside xitayning kontrolluqidin chiqip kétishidin qattiq ensirewatqanliqini bildüridu؛ bolupmu xitayning ötkende awstraliyede we bu qétim amérika elchixanisida mexsus pa'aliyet qilip özini aqlishi we gherb dunyasini “Shinjangni parchilashqa urunuwatidu” dep eyiblishi xitayning öz jinayitini yoshurush üchün öktemlik qilish we diqqetni burash hiylisi ishlitiwatqanliqini körsetse, yene bir tereptin xitayning Uyghur rayonini qoldin bérip qoyushtin qattiq qorqidighanliqini körsitidiken.

Ilshat hesen ependi bu körgezmide xitayning amérikani asas qilip teshwiqat hujumi qilishining sewebi we aqiwiti heqqide mundaq dédi: “Amérikaning bashlap bérishi bilen pütün dunya hazir xitaydiki irqiy qirghinchiliqni bilip ketti. Xitay hazir pütün küchi bilen özini aqlash, diqqetni burash we amérikani tillashqa ötti. Emma bu amérikani téximu oyghitip, xitaygha qarshi qedemmu qedem, ünümlük, konkrét tedbir qollinish we axir xitayni meghlup qilish iradisini kücheytidu”.