Рейтер агентлиқи: хитайдики сирлиқ милйонирниң никарагуа вә украинадики тиҗарити

Хитай рәһбәрлиридин җу йүңкаң иқтисадий мәсилә сәвәбидин тәкшүрүлүшкә башлиғандин буян, униң билән мунасивәтлик болған хитайдики милйонирларниң сирлиқ бейиш йоллири мәтбуатларда ашкарилинишқа башлиған болсиму, лекин йәнә бир қисимлири йәнила сир ичидә турмақта. Мана булардин бири, хитайда адәттики милйонир һесаблинидиған, әмма толиму сирлиқ болған 41 яшлиқ ваң җиң болуп, йеқинда рйетер агентлиқиниң бейҗиңда турушлуқ мухбири униң билән тор арқилиқ сөһбәт елип барған.

Японийәдә чиқидиған “җапан таймес гезити” дә йеқинда елан қилинған бу һәқтики мақалидә ейтилишичә, рейтер агентлиқиниң бейҗиңда турушлуқ мухбири тор арилиқ хитайдики сирлиқ милйонир ваң җиңни зиярәт қилип, у һәқтә дәсләпки бәзи бир учурларға игә болған.

Мақалиниң бешида, ваң җиңниң хитайдики сирлиқ милйонирлардин бири һесаблинидиғанлиқи, униң һазир латин америкисидики земини чоң болған шундақла деңиз саһили тинч окян билән атлантик окянға созулған никарагуа дөлитидә икки окянни туташтуридиған қанал қурулушиға 50 милярд доллар мәбләғ аҗритип, бу қурулушни елип бериватқанлиқи, қанал қурулушиға селинған мәбләғ бейҗиң һөкүмитигә вакалитән әмәс, бәлки өз ширкити намидин селинған мәбләғлиқини мухбирға билдүргәнлики илгири сүрүлгән.

Мухбирниң тордики зияритигә җаваб бәргән милйонир ваң җиң бу қанал қурулуши тиҗарити һәққидә тохтилип мундақ дегән:

- Сиз бәлким мениң сөзүмгә ишәнмәслиңиз мумкин. Мән бу қурулуш тиҗаритини қолға кәлтүрүш үчүнла йүз милйон долларни аҗраттим. Буниң үчүн һәр айда 10 милйон долларни хәҗлишимгә тоғра кәлди.

Мухбир ваң җиңниң юқириқи ейтқанлири һәққидә тохтилип “хитайда көплигән милйонирлар һөкүмәт әмәлдарлириниң йәр астидин ярдәм қилишиға еришиду - ю?! ундақта немә үчүн ваң җиң бундақ йошурун ярдәмләрдин қуруқ қалиду?” дегән.

Милйонир ваң җиңниң мухбирға тор арқилиқ бәргән җавабида у, төт йил илгири хитайда қурулған мәмликәтлик симсиз алақилишиш ширкитиниң хоҗайини болғанда, уни һазирқи хитай дөләт рәиси ши җинпиң, хитайниң баш министири ли кечяң, сабиқ дөләт рәиси җяң земин, сабиқ баш министир вен җабав қатарлиқлар зиярәт қилған.

Хитай милйонири ваң җиңниң мухбирға билдүрүшичә, у йәнә украинаниң қара деңиз портини тәрәққий қилдуруш қурулуш лаһийисигиму үч милярд доллар мәбләғ салған.

Рейтер агентлиқиниң зияритини тор арқилиқ қобул қилған 41 яшлиқ ваң җиң бейҗиңдики “шинвей учур алақә мәркизи” баш шитабидин мухбирға йоллиған учурида, у, ширкитиниң пай чәки базириға салған чеки һазир алдинқи қатарда сетиливатқанлиқини билдүргән. Мухбир хитайниң пай чеки базирида юқири рәқәмдә сетиливатқан бу ширкәт чекиниң гуманлиқ болуши билән биргә, бу милйонирниң арқа тирикиниңму наһайити сирлиқ икәнликини билдүргән.

Милйонир ваң җиң зиярәт җәрянида, өзиниң 1972 - йили декабир ейида адәттики бир аилидә дуняға кәлгәнликини, никарагуа президенти билән 1 - айда учришип бу қанал қурулуши тоғрисида өз - ара келишкәнликини ейтқан. Ваңниң билдүрүшичә, никарагуада йеңидин ясилидиған қанал һазирқи панама қанилидин узун һәм кәң болидикән.

Мухбирниң қаришичә, бу қанал қурулуш түри бир қарашта хитай һөкүмитиниң оттура америка районидики америкиниң тәсиригә қарши елип бериватқан һәрикитидәк көрүнидикән.

Вашингтондики дөләт мудапиә университетиниң дотсенти ева бу һәқтә тохтилип “ваңниң һәрикитини тәсәвур қилғили болмайду. У хитай һөкүмитиниң ярдимисиз иш елип барарму? хитайдики бундақ чоң ширкәт парашут билән туюқсизла латин америкисиға сәкрәму?” дегән. Ева, бәлким латин америка һөкүмити, йәрлик ширкәтләр хам материяллар билән тәминләп беришидин ибарәт бу әвзәллик бу қанал қурулуши тиҗарәт түридә ачқучлуқ рол ойниши мумкин, дәп қарайдикән.

Милйонир ваң тор сөһбитидә йәнә, өзиниң 2012 - йил шяңгаңда никарагуа тәрәққият мәбләғ ширкитини қурғанлиқини, ширкәт ишханисиниң йеқинда ечилғанлиқини билдүргән. Никарагуадики һөкүмәткә қарши сиясәтчиләр һазир милйонир ваңниң қанал қизиш қурулуш лаһийисгә қарши чиқип, бу қурулуш тәбиий муһитни вә тәбиий су байлиқи болған никурагуа көлигә тәсир көрситиши мумкин дәп қариған. Әмма ваң, хәлқарадики нопузлуқ мутәхәссисләрдин бир қанчини никурагуаға башлап берип тәбиий муһит вә җәмийәт һәққидә доклат сөзләткән.

Никурагуа һөкүмити даирилириниң қанал ишлириға мәсул әмәлдарлиридин коронел каутз мухбирға, һазир қанал қурулушида 400 дин ошуқ инҗенер охшимиған дөләтләрдин келип бирликтә қанал қурулуши лаһийиси үстидә музакирә елип бериватқанлиқини ейтқан. Әмма милйонир ваңниң мухбирға билдүрүшичә, 600 - 700 киши һазир бу қурулуш хизмитини ишләватқан икән.

Ваң һазирчә өзиниң шәхсий пулидин 300 милйон доллар һәҗлигән болуп, бу қурулушқа униң банкидин алған вә қәрзгә алған пулидин 50 милярд доллар кетидикән.

Униң билдүрүшичә, һазир хитайдики бәш хәлқаралиқ ширкәт бу қурулушқа мәбләғ селишқа қошулған болуп, хитайдики чоң қурулуш ширкити һесаблинидиған “шугоң ширкити” бу йили 23 - апрел өзидики бәзи әслиһәләрни қанал қурулушиға ишлитип, буни мәбләғ тәриқисидә һесаблап пайда елишқа пүтүшкән. Ундин башқа төмүр йол қурулуш ширкитиму өз - ара һәмкарлишишқа қошулған.

Ундин башқа ваң йәнә, өзиниң 3 милярд долларни украинадики қара деңиз порти қурулушиға мәбләғ салғанлиқини, бу һәқтә украина президенти виктор януковйч билән сөһбәтләшкәнликини илгири сүргән. Ваң украинада бу деңиз порти қурулушида ишләватқан ишчиларниң бу йил 20 - февралда украинада йүз бәргән сиясий қалаймиқанчилиқ сәвәбидин украина қанун даирилири тәрипидин өз дөләтлиригә қайтишқа мәҗбурланғанлиқини билдүргән.

Ваң украина вәзийити һәққидә тохтилип өзиниң украина вәзийитиниң тинчлинип әслигә келишидин үмидиниң зорлуқини, украинадики сиясий кризис бесиққанда андин өзлириниң у йәрдики қара деңиз порти қурулушини давамлаштуридиғанлиқини билдүргән.

Зиярәт давамида ваң йәнә, өзиниң камбоджада деһқанчилиқни тәрәққий қилдуруш гуруписи қуруп у йәрдиму тиҗарәт елип бериватқанлиқиниму билдүргән.

Ваң, аилисиниң келип чиқиши һәққидә тохтилиштин өзини қачуруп дадисиниң адәттики хизмәтчи икәнликини вә униң 2010 - йили 11 йиллиқ кесәл азабидин кейин вапат болғанлиқини, анисиниң һазир йәтмиш яшқа киргәнликини, өзиниң болса бир қизиниң барлиқини билдүргән.

У, өзиниң оқуш тарихи һәққидә тохтилип, илгири җяңши университетиниң әнәнивий хитай доригәрлик кәспидә оқуғанлиқини, әмма оқушни түгәтмәстинла мәктәптин чиқивелип бейҗиңда саламәтликни өзгәртиш вә мәдәнийәт мәктипини қурғанлиқини, кейин шяңгаңға берип бир мәзгил хәлқара тиҗарәт кәспидә билим ашуруп 1998 - йили бейҗиңға қайтип келип “диңфу мәбләғ селиш мәслиһәт ширкити” ни вә 2001 - йили шяңгаңда бу ширкәтниң тармақ ширкитини қурғанлиқини билдүргән.

Ваң ахирида мухбирға “тәғдир вақитниң өтүшидин һасил болиду” дегән.

Аваз улинишидин тәпсилатни аңлаң.